Jak przygotować tradycyjny koszyczek wielkanocny na święcenie pokarmów? Co oznaczają potrawy, które zawiera tradycyjna święconka? Jak przystroić koszyk wielkanocny? Jaka jest historia święconki? Odpowiedzi znajdziesz poniżej.
Zwyczaj święcenia pokarmów na przywitanie nadchodzącej wiosny ma w Polsce źródła najprawdopodobniej jeszcze starosłowiańskie, pogańskie, choć niewiele wiemy o rytuałach, obyczajach i wierzeniach naszych przodków sprzed chrystianizacji.
Według badaczy obyczaj ten pojawił się zapewne w okolicach VII wieku, a upowszechnił się, równocześnie przyjmując cechy chrześcijańskie, w okolicach wieku XII. Źródła historyczne potwierdzają powszechność święconki na terenach Polski w XIII i XIV wieku.
W okresie średniowiecznym obrzęd, praktykowany w bardzo różny sposób w zależności od regionu, był popularny w całej Europie, jednak reformacja i zmiany w praktykach religijnych wyznań protestanckich doprowadziły do jego ograniczenia w wielu państwach Zachodu.
Tradycja święcenia pokarmów jest praktykowana w sposób zbliżony do polskiego w tradycyjnie katolickich obszarach dawnego Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, czyli w Bawarii i na ziemiach Habsburgów (Austria, Słowenia, Słowacja) a także, w rycie prawosławnym, na Białorusi.
Historycznie święcenie pokarmów towarzyszyło uczcie organizowanej przez szlachtę lub bogatych chłopów, na którą gospodarz przywoził rzymskokatolickiego księdza, który święcił cały suto zastawiony stół.
Dziś zamiast tego wielu z nas przygotowuje symboliczny koszyczek, który zanosi do kościoła na poświęcenie.
W naszej święconce, o ile chcemy dochować wierności tradycji i symbolice Wielkanocy, z pewnością nie może zabraknąć baranka.
Kiedyś formowany z masła albo ciasta, obecnie najczęściej cukrowy lub z czekolady, baranek jest jednym z najważniejszy symboli w koszyku, reprezentuje bowiem zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, tryumf życia, nad śmiercią, zwycięstwa dobra nad złem i odkupienia grzechów.
Drugim z kluczowych elementów tradycyjnego koszyka ze święconką są jajka, symbol nowego życia, budzącej się na wiosnę przyrody i odrodzenia.
Przystrojone jako pisanki jajka dają nam też możliwość artystycznego wyrazu, a malowanie ich całą rodziną jest wspaniałym sposobem na wspólne radosne spędzenie czasu z dziećmi.
Trzecią pozycję w naszym tradycyjnym koszyczku wielkanocnym powinien być chleb, symbol ciała Chrystusa i życia. Czwartym składnikiem koszyczka powinna być sól.
Dawniej używana do ochrony jedzenia przed zepsuciem, symbolizuje trwałość, wieczność, odporność na choroby i ochronę przed śmiercią, ale też, jak w popularnym powiedzeniu o witaniu chlebem i solą, reprezentuje cnotę gościnności i otwartości.
Te cztery elementy są zdecydowanie najważniejsze w tradycyjnym koszyczku, ale nie jedyne. Tradycyjnie towarzyszy im wędlina, najczęściej kiełbasa.
Mięso ma symbolizować prośbę o dobrobyt i powodzenie w życiu, bowiem dawniej nie było dostępne tak łatwo, jak dziś i stanowiło wyznacznik majętności. Wraz z kiełbasą w tradycyjnych wielkanocnych koszyczkach często odnajdziemy też chrzan jako symbol krzepy i siły fizycznej.
Następnie warto koszyczek wzbogacić ciastem, najbardziej zgodna z tradycją byłaby babka wielkanocna, symbolizująca umiejętności i doskonałość w naszych dążeniach, dlatego, jeśli chcemy dochować wierności tradycji, ciasto powinniśmy upiec sami, a nie kupić w sklepie.
Wreszcie ostatnim spośród najpowszechniejszych elementów święconki jest woda. Czystość wody symbolizuje naszą własną, naszą gotowość do odrodzenia na wiosnę, przygotowania do nowego życia.
Lokalnie w Polsce pojawiają się też inne składniki: pieprz, o symbolice podobnej do chrzanu i wędliny, masło, które tak, jak kiełbasa symbolizuje bogactwo i dobrobyt, miód, a także ser, który symbolizuje więź ze zwierzętami gospodarskimi i tradycyjnie stanowi prośbę o ich dobrostan.
Sam koszyczek, jeśli chcemy święcić pokarm w jak największej zgodzie z tradycją, także ma znaczenie. Powinien być wiklinowy, najlepiej wykonany samodzielnie, choć wiadomo, że dziś o to trudno, oraz przyozdobiony liśćmi bukszpanu albo borowiny.
Świeże liście symbolizują naszą radość ze zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, nadejścia wiosny i odrodzenia przyrody po długiej zimie.
Jeśli chcemy, aby nasz koszyczek był jak najbardziej zgodny z katolicką tradycją powinniśmy unikać wkładania do koszyka czekoladowego lub cukrowego zajączka, jako że ten symbol Wielkanocy nie jest tradycyjnie chrześcijański.
Nie powinniśmy też do święconki wkładać żadnego alkoholu, jedynym napojem powinna być czysta woda.