Kiedy w zeszłym roku wymieniałem dowód osobisty zastanawiałem się dlaczego to wszystko trwa aż miesiąc. Do tej myśli powróciłem, kiedy mój kolega nie pojechał na koncert The Rolling Stones do Londynu, bo na kilka dni przed wylotem stracił dowód osobisty. Poprosiliśmy więc Ministerstwo Spraw Wewnętrznych o wyjaśnienie, jak powstają nasze dokumenty. Przedstawiamy naszą, internetową wersję "Jak to jest zrobione?".
Mój kolega jest prawdziwym szczęściarzem. Udało mu się kupić dwa bilety na być może ostatni koncert The Rolling Stones w Londynie. Przez miesiące opowiadał, jak bardzo cieszy się, że zobaczy muzyków w Hyde Parku. Ale na kilka dni przed wylotem stracił dowód osobisty. Jako, że nie miał paszportu rozpoczęły się rozpaczliwe próby wyrobienia nowego. – Poszedłem do urzędu, ale usłyszałem, że nawet gdyby pani urzędniczka chciała, wszystko musiałoby potrwać co najmniej 2 tygodnie, bo normalnie trwa około miesiąca – relacjonuje Marek.
Drugą możliwością było wyrobienie paszportu tymczasowego. – Jedną z podstaw jest pilny wyjazd służbowy, więc załatwiłem u szefa zaświadczenie, że muszę jechać do Londynu. Zrobiłem zdjęcia (potrzebne jest jedno, ale minimalny zakup to 4, cena: 30 zł) i opłaciłem paszport. Przy okienku zapewniono mnie, że jeśli to pilne, dostanę paszport do soboty. Kiedy chciałem złożyć dokumenty okazało się, że potrzebuję… dowodu osobistego. No i wróciłem do punktu wyjścia. Do Londynu poleciał kolega – żali się.
Dowód osobisty
1. Sprawdzanie danych (zależnie od urzędu, do 1 tygodnia)
Sprawdziliśmy, dlaczego wyprodukowanie kawałka plastiku trwa tak długo. Jak się okazuje, to nie takie proste, jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Dowód osobisty to podstawowy dokument tożsamości, więc urzędnicy muszą mieć pewność, że wystawiają go temu Janowi Kowalskiemu, który jest wpisany w podaniu. Dlatego pierwszym, co robią urzędnicy po dostaniu od nas wniosku, jest sprawdzenie, czy w nim nie nakłamaliśmy.
2. Wysyłka do drukarni
Kiedy już urzędnik sprawdzi w bazie PESEL, że wszystkie nasze dane są poprawne, wprowadza je do systemu elektronicznego. To samo dzieje się ze zdjęciem oraz z kopią naszego podpisu, które są skanowane. Cały pakiet jest wysyłany do Centrum Personalizacji Dokumentów w Warszawie. To tam powstają najważniejsze dokumenty (prawa jazdy drukuje Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych). Jednak trzeba pamiętać, że zanim wszystkie powyższe czynności zostaną wykonane, nasze dokumenty często leżą kilka dni na półce. Niektóre urzędy są bardziej obciążone pracą, więc praca nie przebiega płynnie i robią się zatory.
3. Drukowanie (średnio 6 dni)
W języku urzędniczym ten proces nazywa się "personalizacją". W CPD nasze dane są jeszcze raz sprawdzane. Jeśli wszystko się zgadza, następuje końcowy akt, czyli "personalizacja blankietu dowodu osobistego" i kontrola jakości. Od chwili, kiedy urzędnik naszego urzędu miejskiego wyśle dokumenty do CDP, do momentu odesłania gotowego dowodu mija średnio 6 dni. Znowu winne są kolejki, bo w ciągu miesiąca powstaje 350 tys. dowodów osobistych.
4. Przesyłka i odbiór
Gotowe dowody osobiste są wysyłane do urzędu, w którym złożyliśmy wniosek o wydanie dokumentu. Ale nie rozwozi ich kurier czy listonosz. Dlatego też transport trwa nawet tydzień – zależnie od odległości od Warszawy. Urzędnik musi odebrać pakiet gotowych dowodów z komendy powiatowej policji, najczęściej odbywa się to raz w tygodniu. Dodając czas trwania poszczególnych etapów, dostajemy więc prawie miesiąc. Jeśli więc ktoś wybiera się za granicę, na przykład na koncert Stonesów, lepiej mieć jeszcze jeden dowód tożsamości. Na przykład paszport.
Paszport
Gorzej jeśli zgubimy lub ukradną nam także paszport. Tutaj w wyjątkowych przypadkach możemy dostać paszport tymczasowy, który jest ważny maksymalnie rok. Jeśli jednak chcemy dostać zwykły, ważny 10 lat paszport, procedura trwa znacznie dłużej.
1. Odciski palców
Już na początku okazuje się, że wydanie paszportu jest trudniejsze niż wydanie dowodu osobistego. Przede wszystkim musimy za tę przyjemność zapłacić, i to aż 140 złotych (są zniżki dla dzieci, studentów i seniorów). Być może to dlatego, że od kilku lat obowiązują u nas tzw. paszporty biometryczne, które zawierają nasze odciski palców. Podczas składania wniosku musimy położyć palce wskazujące na czytniku, który zapisze nasze linie papilarne. Pewnie dlatego nie można wnioskować o wyrobienie paszportów w każdej miejscowości, ale tylko oddziałach Urzędu Wojewódzkiego. Za to nie trzeba tego robić w swoim województwie, ale w gdziekolwiek akurat jesteśmy.
2. Opracowanie dokumentów w urzędzie (do 1 tygodnia)
Kiedy już złożymy wszystkie dokumenty i odciski palców, nasze dane są weryfikowane z bazą danych PESEL i z bazą dokumentów paszportowych. Wszystko trafia do elektronicznego systemu i musi czekać na zgodę "osoby posiadającej stosowne upoważnienie". Jeśli taka zgoda będzie, komplet dokumentów jest wysyłany do Centrum Personalizacji Dokumentów. Od złożenia dokumentów do tego momentu może minąć nawet tydzień. Najgorzej jest w okresach przed wakacyjnych, bo wtedy najwięcej osób stara się o paszporty. W czerwcu tego roku złożono aż 223 tys. wniosków.
3. Drukowanie (do 15 dni, średnio 3 dni)
Także od pory roku zależy to, jak szybko CPD upora się z wydrukowaniem naszego paszportu. Średnio trwa to 3 dni, ale czasami udaje się stworzyć książeczkę szybciej, a czasami trwa to nawet 15 dni. W samym Centrum czysta książeczka paszportowa trafia do skomplikowanej aparatury, która nakłada laserowo wzory zabezpieczeń chroniące przed sfałszowaniem dokumentu.
4. Wysyłka i odbiór
Podobnie jak w przypadku dowodów osobistych, jedną z najdłuższych czynności jest wysłanie gotowego dokumentu do urzędu, gdzie będzie można go odebrać. Znowu może to trwać nawet tydzień.
Czy można krócej?
Wydawałoby się, że skoro paszport można wydrukować w mniej niż 3 dni, a dowód w 6, wszyscy powinniśmy dostawać gotowe dokumenty po 1 czy 2 tygodniach, a nie po miesiącu. Jednak na przeszkodzie stoi za niska wydajność urzędów i Centrum Personalizacji Dokumentów. I tak w ciągu roku powstaje tam ok. 3,4 mln dowodów osobistych i 1,4 mln paszportów. Dlatego o ile można jeden na kilkadziesiąt wniosków zrealizować poza kolejką, to nie da się tego zrobić ze wszystkimi.