Ile kosztuje zyskany rok życia? W Polsce 25 tys. euro, ale pieniądze na koncie nie gwarantują leczenia

Paweł Sztwiertnia: Leki innowacyjne zawierają nową substancję czynną o udowodnionym działaniu terapeutycznym. W znacznej większości są one chronione patentem przed skopiowaniem ich składu przez inne firmy farmaceutyczne. Taka ochrona zapewnia firmie rekompensatę znacznych nakładów potrzebnych na wynalezienie i przebadanie nowego leku, jak również daje możliwość prowadzenia dalszych badań naukowych oraz klinicznych nad nowymi lekami. W momencie wygaśnięcia patentu pozostałe firmy farmaceutyczne mogą kopiować skład innowacyjnego leku i sprzedawać go pod własną marką. Takie leki nazywa się wtedy lekami generycznymi bądź odtwórczymi. Leki generyczne zawierają identyczną substancję czynną jak leki innowacyjne, chociaż mogą różnić się składem substancji pomocniczych.

Czy na rynku jest dużo leków innowacyjnych, które nie mają zamienników?

Obecnie działające regulacje wysokości cen dotyczą tylko leków refundowanych. Zgodnie z ustawą refundacyjną każdy nowy lek posiadający substancję czynną już znajdującą się w lekach refundowanych, może zostać wpisany na listę refundacyjną tylko pod warunkiem obniżenia jego ceny o 25 proc. w porównaniu do ceny leku innowacyjnego.

Czy leki odtwórcze mają gorszą skuteczność?

Prace nad nowymi lekami są finansowane z bieżących zysków. Skuteczność wszystkich leków musi być potwierdzona w badaniach. Oczywiście największe wrażenie robią na nas nowe terapie, które diametralnie zmieniają sytuację chorych i sprawiają, że choroby nieuleczalne albo śmiertelne stają się chorobami przewlekłymi kontrolowanymi dzięki farmakoterapii lub w ogóle można je wyeliminować. Ale każdy nowy lek jest w jakimś sensie przełomem. Nawet jeśli polega on na tym, że pacjentowi zamiast trzech tabletek dziennie można podać lek raz na dwa tygodnie w postaci zastrzyku albo plastra. W pewnych grupach chorób, na przykład w chorobach psychicznych ma to ogromne znaczenie dla skuteczności i efektywności leczenia.

Czy leki innowacyjne są refundowane?

Oczywiście medycyna jest bardzo zależna od ekonomii w tym sensie, że wydatki na ochronę zdrowia i zasoby w ochronie zdrowia są ograniczone możliwościami płatnika publicznego. Poziom wydatków publicznych na ochronę zdrowia, w tym na refundację leków, jest zależny od zamożności poszczególnych krajów oraz od ich kondycji ekonomicznej. Nie ma obecnie państwa, które byłoby w stanie zapewnić swoim obywatelom bezpłatny dostęp do wszystkich istniejących terapii medycznych. Dlatego każdy kraj stoi przed trudnym zadaniem określenia priorytetów i dokonania wyboru, które świadczenia i w jakim stopniu są finansowane w pierwszej kolejności i w efekcie są dostępne dla obywateli. Lekarze powinni przepisywać leki zgodnie z najlepszą wiedzą medyczną, oczywiście w ramach możliwości finansowych systemu. Stworzenie systemu zapewniającego finansowanie ochrony zdrowia jest jednym z zasadniczych obowiązków Państwa. Zasady w ramach takiego systemu obowiązujące lekarzy i farmaceutów powinny być klarowne i nie budzić wątpliwości etycznych.

Czy inne kraje mają lepszą (dla pacjenta) politykę w kwestii dostępu do leczenia innowacyjnego?

System refundacyjny w Polsce zakłada, że pacjent partycypuje w kosztach leków. Ceny leków są sztywne i negocjowane przez Ministerstwo Zdrowia z producentami. Jest to również system dość skomplikowany z punktu widzenia pacjenta – na odpłatność za lek ma wpływ nie tylko cena przyjęta w ramach negocjacji, ale też przypisanie do konkretnej grupy limitowej i procentowy poziom dopłaty państwa, o którym decyduje Ministerstwo Zdrowia. Poziom współpłacenia za leki w Polsce jest jednym z najwyższych w Europie.
Na przeciwnym biegunie byłyby systemy, w których pacjent za każdy lek płaci jedną, stałą kwotę ryczałtową. Są również systemy, w których pacjent ponosi koszty farmakoterapii do określonego limitu – powyżej pewnej kwoty nie płaci za leki.