13 listopada 1985 roku: tragedia miasteczka Armero

Wulkan Nevado del Ruiz uchodzi za jeden z najaktywniejszych i najniebezpieczniejszych wulkanów Kolumbii. Co czyni z tego ośnieżonego olbrzyma o wysokości 5321 metrów źródło śmiertelnego zagrożenia? Odpowiedź jest jedna: lahary, czyli wulkaniczne potoki błota. Mknące z gwałtowną prędkością zboczami gór i dolinami mikstury wody i wulkanicznej tefry zdolne do przenoszenia głazów o średnicy ponad 10 metrów. Lahary mogą powstawać w trakcie, jak i po erupcji wulkanu. Przyczynami ich powstania są intensywne opady deszczu, a także nagłe stopienie czapy lodowej i pokrywy śnieżnej wskutek wybuchu wulkanu i spływów piroklastycznych.

To właśnie erupcja wulkanu Nevado del Ruiz 13 listopada 1985 roku doprowadziła do tragedii miasteczka Armero. Ruiz już wcześniej niszczył i zabijał ludzi potokami błota. W 1595 roku wskutek małej erupcji tego wulkanu lahary zeszły dolinami rzek Guali i Lagunillas zabijając 636 osób. Historia lubi się powtarzać i powtórzyła się w roku 1845. Wówczas w dolinie rzeki Lagunillas olbrzymi lahar uśmiercił ponad 1000 osób. Do trzech razy sztuka. Nadszedł 13 listopad 1985 roku, wybiła godzina 15.06. Wtedy rozpoczęła się erupcja Nevado del Ruiz z krateru Arenas. Dwie godziny później popiół zaczął opadać w oddalonym o 48 kilometrów od wulkanu mieście Armero. Mieszkańcy Armero słuchali uspokajających komunikatów radiowych (wypowiadał się m.in. burmistrz miasta i lokalny ksiądz), w których zalecano spokój i pozostanie w domach. Nie przypuszczali że w nocy nadejdzie błotna śmierć. W międzyczasie erupcja Nevado del Ruiz wygenerowała spływy piroklastyczne, które stopiły lodowce i śnieg zalegający na wierzchołku wulkanu. Składające się z wody, lodu, pumeksu, skał i gliny lahary runęły w dół sześciu dolin rzecznych mknąc z przeciętną prędkością 60 km/h. Jeden z laharów (o niebagatelnej szerokości 50 metrów) płynął rzeką Cauca i w końcu dotarł do wioski Chinchina zabijając 1927 osób i niszcząc 400 domów.

Noc w Armero była cicha i spokojna. Co prawda opad popiołu był dla mieszkańców uciążliwy, ale można się do niego przyzwyczaić, gdy mieszka się w pobliżu czynnego wulkanu. Najpierw w Armero wysiadła elektryczność, zamilkły komunikaty radiowe i zapadła ciemność. Krótko potem o godzinie 11.30 w nocy do Armero dotarła rzeka błota, a potem kolejne lahary. Potworna ściana mułu wywracała samochody, porywała ludzi, niszczyła i grzebała wszystko co stanęło na jej drodze. Dwie trzecie z ponad 28 000 mieszkańców Armero zginęło. Trzy potoki błota zrównały z ziemią 85 procent miasta. Budynki zawalały się pod naporem błotnistych potoków, a ludzie desperacko chwytali się czegokolwiek, byleby tylko utrzymać się na powierzchni błotnistej mazi. Mieszkańców Armero miażdżyły niesione przez błoto głazy i walące się na nich budynki, muł wdzierał się do otwartych ran, zalepiał oczy i uszy, wypełniał usta powodując uduszenie.

Następnego dnia na miejsce tragedii dotarli pierwsi ratownicy. Wnet zauważyli iż miasto Armero zostało niemal kompletnie wymazane z powierzchni Ziemi. Pokrywała je szara masa mułu gdzieniegdzie upstrzona powalonymi drzewami i straszliwie zdeformowanymi zwłokami. Pogrzebani w błocie ludzie jęczeli w agonii, krzywili się w bólu, do nozdrzy ratowników docierał gryzący zapach rozkładu ciał.

Wiecznym symbolem tragedii Armero stała się 13-letnia Omayra Sanchez. Jej nogi utknęły pod dachem rodzinnego, zniszczonego przez lahar domu. Dłonie utopionej ciotki Maríi Adeli Garzón zacisnęły się na nogach Omayry. Dziecka nie można było wydostać z mułu bez złamania/ odcięcia obu jego nóg. Mimo tragizmu sytuacji, w której się znalazła uwięziona w mule dziewczynka była nader spokojna. Prosiła o jedzenie i napoje, śpiewała, zgodziła się na wywiad, czasem płakała i była przestraszona. Trzeciego dnia uwięzienia Omayra zaczęła mieć halucynacje. Poprosiła ratowników, aby od niej odeszli i odpoczęli. Dziewczynka zmarła po 60 godzinach uwięzienia w mule 16 listopada 1985 roku. Na krótko przed jej śmiercią francuski fotograf Frank Fournier zrobił jej zdjęcie, które stało się słynne na całym świecie i zostało potem uhonorowane nagrodą World Press Photo 1985. Ta intymna i smutna fotografia wywołała także niemałe kontrowersje - Fourniera oskarżono o bycie sępem, który nie pomógł Omayrze. Jednak nawet ratownicy nie umieli jej pomóc. Po śmierci Omayry upamiętnili ją pisarze, poeci, muzycy. Oskarżano kolumbijski rząd o bierność, obojętność, zignorowanie sygnałów ostrzegawczych dochodzących ze strony wulkanu.

Obecnie Armero to miasto-widmo. Miasto grobowców z epitafiami i miejsc pamięci tragedii sprzed 31 lat. Był to najgorszy kataklizm naturalny w historii Kolumbii - w wyniku którego śmierć poniosło 23-25 000 ludzi (dokładna liczba ofiar śmiertelnych nie jest znana). Od momentu tragedii Armero wulkan Nevado del Ruiz stał się jednym z najstaranniej monitorowanych wulkanów na świecie. Wciąż jednak pozostaje groźny i niespokojny.