"Ja to chyba mam ADHD"; "Zachowujesz się jakbyś miała ADHD"; "Hej, skup się, bo prujesz jakbyś miał ADHD!"; "Nie mogę ani się zabrać do pracy, ani niczego skończyć, jakbym miała ADHD" – znacie to? Takie zdania padają każdego dnia z ust wielu osób. Jak jest naprawdę? Czy faktycznie ta neuroróżnorodność w postaci ADHD dotyka aż tak wielu osób, czy to może chwilowa moda?
Reklama.
Reklama.
Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Deficytem Uwagi (ADHD) to zaburzenie neurorozwojowe, które przez lata było kojarzone głównie z nadpobudliwymi dziećmi. Jednak w ostatnim czasie obserwujemy interesujące zjawisko: coraz więcej dorosłych decyduje się na diagnozę ADHD.
Mam wielu pacjentów i klientów, którzy decydują się na ten krok, a potem także na inne działania, które pomogą im odnaleźć się w świecie, który dotąd był dla nich źródłem wielu stresów.
Dlaczego decydują się na diagnozę tak późno?
Przyczyny tego zjawiska są złożone i wieloaspektowe. Wyobraźmy sobie, że ADHD to niewidzialny plecak, który niektórzy z nas noszą od dzieciństwa. W szkole może był ciężki, ale jakoś dawaliśmy radę. Jednak w dorosłym życiu, gdy obowiązków przybywa, a wymagania rosną, ten plecak staje się nie do uniesienia. To właśnie wtedy wiele osób zaczyna szukać odpowiedzi na pytanie, dlaczego codzienne funkcjonowanie sprawia im tyle trudności.
Jednym z kluczowych czynników jest rosnąca świadomość społeczna na temat ADHD u dorosłych. Internet, media i kampanie społeczne odgrywają rolę edukacyjną, pomagając ludziom zrozumieć, że ich trudności mogą mieć głębsze podłoże. To jak rozwiązywanie skomplikowanej łamigłówki własnego umysłu, gdzie każdy element powoli zaczyna pasować do całości.
ADHD u dorosłych często przybiera formę trudną do rozpoznania na pierwszy rzut oka. Zamiast wyraźnej nadpobudliwości, dorośli mogą doświadczać trudności z organizacją, zarządzaniem czasem czy utrzymaniem uwagi. Te "zamaskowane" objawy mogły być w dzieciństwie interpretowane jako zwykłe roztargnienie lub lenistwo, a nie jako oznaki zaburzenia neurorozwojowego. Szczególnie dotyczy to osób, u których dominowały problemy z koncentracją, a nie z nadpobudliwością ruchową.
Obserwuję jako psycholożka i psychoterpeutka, że wiele osób z ADHD w dzieciństwie i młodości rozwija własne strategie radzenia sobie z objawami – to jak tworzenie osobistego zestawu narzędzi do przetrwania. Jednak w miarę jak życie staje się bardziej wymagające, zwłaszcza w kontekście pracy zawodowej i życia rodzinnego, te strategie mogą okazać się niewystarczające. To często prowadzi do poszukiwania profesjonalnej pomocy i diagnozy.
Zmienia się również społeczne postrzeganie ADHD. Nie jest już ono traktowane jako "choroba", którą należy wyleczyć, ale jako forma neuroróżnorodności. Ta zmiana perspektywy otwiera nowe możliwości dla osób z ADHD, pozwalając im lepiej zrozumieć swoje funkcjonowanie i znaleźć strategie, które naprawdę działają.
Diagnoza ADHD w dorosłym życiu może być jak znalezienie brakującego elementu układanki. Nagle wiele rzeczy zaczyna mieć sens. To nie lenistwo czy brak motywacji - to inny sposób funkcjonowania mózgu. Dla wielu osób ta wiedza przynosi ogromną ulgę i nadzieję na lepsze jutro.
Czytaj także:
Coraz więcej organizacji i pracodawców dostrzega potencjał osób z ADHD, szukając sposobów na wykorzystanie ich unikalnych zdolności. Kreatywność, umiejętność nieszablonowego myślenia czy zdolność do intensywnego skupienia się na interesujących zadaniach - to tylko niektóre z atutów, jakie mogą wnieść osoby z ADHD do zespołu.
Bardzo chciałabym, żebyśmy jako społeczeństwo zrozumieli, że ADHD, choć posiada numerki klasyfikacji, nie może być postrzegane jako choroba, którą się leczy, ale jako odmienność neurologiczna, która wymaga zrozumienia i odpowiedniego wsparcia. Ta zmiana perspektywy ma ogromne znaczenie dla osób z ADHD, które często przez lata zmagały się z poczuciem niedopasowania lub niezrozumienia.
Oto najważniejsze przyczyny dla których obecnie diagnozy ADHD bywają tak późne:
Brak wcześniejszej diagnozy w dzieciństwie, zwłaszcza u tych osób, które miały bardziej "zamaskowane" objawy, takie jak problemy "jedynie" z koncentracją, a nie z nadpobudliwością ruchową. Dzieci te mogły być uważane za "nieuważne" lub "leniwe" dorośli nie dostrzegali, że zmagają się z objawami ADHD.
Często w dzieciństwie pewne cechy ADHD mogą być mniej widoczne, ponieważ wymagania życia szkolnego czy rodzinnego są inne, często dzieci są otaczane szczególnym wsparciem. Dopiero jako dorośli i samodzielni ludzie, mogą zauważyć problemy z koncentracją, organizacją, zarządzaniem czasem czy impulsywnością, które wpływają na ich życie zawodowe i osobiste.
Zdarza się też błędna diagnoza lub ignorowanie objawów. Zdarza się, że wcześniej niektórzy otrzymywali inne diagnozy, takie jak depresja czy lęk, ponieważ objawy ADHD (jak dezorganizacja, trudności w koncentracji) są podobne do tych występujących w innych zaburzeniach psychicznych. I dopiero w toku psychoterapii odkrywają, że to ADHD jest prawdziwym źródłem ich trudności.
W dzieciństwie i młodości osoby z ADHD często rozwijają własne strategie kompensacyjne, które pozwalają im radzić sobie z objawami. Jednak w miarę jak życie staje się bardziej wymagające (praca, rodzina), te strategie mogą przestać działać, co prowadzi do poszukiwania diagnozy i leczenia.
Współczesna wiedza na temat ADHD jest znacznie większa niż w przeszłości. Internet, media i kampanie społeczne pomagają ludziom zrozumieć, że ADHD nie dotyczy wyłącznie dzieci i że dorosłe życie z tym zaburzeniem jest również trudne. To prowadzi wiele dorosłych osób do poszukiwania diagnozy.
Późna diagnoza ADHD u dorosłych to ważny krok w kierunku lepszego zrozumienia siebie i poprawy jakości życia. Dla wielu osób diagnoza ADHD w dorosłym życiu staje się punktem zwrotnym. To szansa na lepsze zrozumienie siebie, znalezienie skutecznych strategii radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami i odkrycie swoich mocnych stron. Podaję przepis, jak się zabrać do tej diagnozy i jakie rafy czekają na osoby, które chcą wiedzieć więcej o sobie i poszukują odpowiedzi właśnie w tym procesie.
Jak zrobić diagnozę ADHD jako dorosły?
Bezwzględnie warto szukać wiedzy w dostępnych źródłach, edukować się, czytać. Ale po precyzyjną diagnozę należy zawsze udać się do specjalistów. Bywa, że w jej poszukiwaniu ludzie trafiają do psychiatry, ale czasami do psychologa, kolejność nie ma tutaj najmniejszego znaczenia, ponieważ ci specjaliści ściśle ze sobą współpracują.
Pierwszym krokiem w diagnozie ADHD jest umówienie się na wizytę u psychiatry lub psychologa diagnosty, który ma doświadczenie w diagnozowaniu ADHD u dorosłych. Specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad, obejmujący historię życia, zachowania z dzieciństwa i obecne trudności.
Ważne jest, aby możliwie najbardziej szczegółowo opisać swoje objawy: trudności z koncentracją, organizacją, impulsywność, problemy z pamięcią roboczą czy zarządzaniem czasem. Objawy muszą być chroniczne, czyli obecne od dzieciństwa, chociaż niektóre z nich mogą się nasilić w dorosłym życiu. Warto już przed wizytą zapisać takie informacje.
Specjalista zazwyczaj poprosi o wypełnienie kwestionariuszy. Testy te są pomocne w zrozumieniu, jak objawy wpływają na codzienne funkcjonowanie. Najczęściej stosuje się narzędzia diagnostyczne takie jak Conners 3, MOXO, DIVA 5
Proces diagnostyczny obejmuje również wykluczenie innych zaburzeń, takich jak depresja, zaburzenia lękowe, czy problemy neurologiczne, które mogą imitować objawy ADHD. Często ADHD współwystępuje z innymi zaburzeniami, więc ważne jest kompleksowe podejście i współpraca specjalistów.
W diagnozie ADHD u dorosłych kluczowa jest retrospektywna analiza dzieciństwa. Często terapeuci proszą o relacje rodzinne dotyczące objawów z dzieciństwa, aby upewnić się, że symptomy były obecne przed 12. rokiem życia, co jest jednym z kryteriów diagnostycznych, dlatego warto porozmawiać z osobami, które znały nas w dzieciństwie np. rodzicami czy rodzeństwem.
Warto zwrócić uwagę na różnice w manifestacji ADHD u kobiet i mężczyzn - to kluczowy aspekt, który często nam umyka. U kobiet ADHD częściej przybiera formę podtypu nieuważnego. Charakteryzuje się on zapominalstwem, rozkojarzeniem i trudnościami z koncentracją. To subtelniejsze objawy, które łatwo przeoczyć lub błędnie zinterpretować.
Mężczyźni natomiast częściej przejawiają objawy hiperaktywno-impulsywne, które są bardziej widoczne i łatwiejsze do zidentyfikowania. Kobiety z ADHD często rozwijają zaawansowane strategie maskowania objawów. Stosują nadmierną staranność, perfekcjonizm i wzmożoną samokontrolę. Tworzą skomplikowane mechanizmy kompensacyjne, szczególnie w organizacji codziennych zadań. Te strategie, choć pozwalają funkcjonować, często wiążą się z wysokimi kosztami psychicznymi.
W środowisku zawodowym kobiety z ADHD często zyskują etykietki "roztrzepanych", "niezorganizowanych" lub "roztargnionych". Niestety, rzadko dostrzega się, że te trudności wynikają z rzeczywistego zaburzenia. Społeczne oczekiwania wobec kobiet, kładące nacisk na "grzeczność", zdyscyplinowanie i empatię, dodatkowo wpływają na maskowanie objawów ADHD. Kobiety często starają się dostosować do tych norm, ukrywając swoje prawdziwe trudności.
Diagnoza ADHD u kobiet bywa wyzwaniem. Objawy takie jak niepokój, problemy z koncentracją czy niska samoocena często są mylnie interpretowane jako zaburzenia lękowe, depresja lub problemy osobowościowe. To może prowadzić do opóźnienia właściwej diagnozy. Statystyki pokazują znaczącą różnicę w wieku diagnozowania ADHD u obu płci. U mężczyzn średni wiek rozpoznania to 11-22 lata, podczas gdy u kobiet diagnoza stawiana jest znacznie później, średnio między 16 a 29 rokiem życia.
Te różnice w manifestacji i diagnozowaniu ADHD u kobiet i mężczyzn podkreślają potrzebę większej świadomości i zrozumienia specyfiki tego zaburzenia u obu płci. Lepsze rozpoznawanie ADHD u kobiet może przyczynić się do wcześniejszego udzielenia im odpowiedniego wsparcia i poprawy jakości ich życia.
Co po diagnozie ADHD?
Po diagnozie ADHD psychiatra może zalecić farmakoterapię. Najczęściej stosowane są leki, które pomagają poprawić koncentrację, organizację i zarządzanie impulsami.
Może być zalecona terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Uczy zarządzania czasem, poprawia umiejętności organizacyjne i pomaga radzić sobie z emocjami oraz stresującymi sytuacjami, które często są wyzwaniem dla osób z ADHD.
W niektórych przypadkach warto rozważyć coaching ADHD, który koncentruje się na praktycznych strategiach radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami, takimi jak planowanie, organizacja pracy czy zarządzanie projektami. Zapewnia większą kontrolę nad układem nagrody, rozwija systematyczność i neutralizuje zasadę "wszystko albo nic". Coaching zapewnia wzrost efektywności w wybranych przez Ciebie sferach lub rolach, które pełnisz dzięki dobraniu odpowiednich narzędzi i pokonaniu ograniczających przekonań.
Bardzo ważny jest odpowiedni styl życia. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta ze zwiększoną ilością białka, zdrowymi tłuszczami i zmniejszeniem ilości prostych węglowodanów, odpowiednia ilość i jakość snu czy stosowanie technik relaksacyjnych mogą znacząco wpłynąć na poprawę funkcjonowania. Dorośli z ADHD często zyskują, gdy wprowadzają rutynę i strukturyzację dnia.
Ważne jest, aby zrozumieć, że ADHD to zaburzenie neurobiologiczne, a nie "lenistwo" czy "brak zdyscyplinowania". Dobrze jest szukać wsparcia emocjonalnego – zarówno w grupach wsparcia, jak i w rodzinie, która może pomóc w radzeniu sobie z trudnościami.
Diagnoza ADHD nie jest "końcem problemów", ale początkiem lepszego zrozumienia siebie i skuteczniejszych sposobów radzenia sobie z trudnościami. Praca nad zmianami w życiu z ADHD to długoterminowy proces, który wymaga czasu, cierpliwości i wsparcia, ale zazwyczaj znacząco poprawia jakość życia.
Coraz częściejdorośli decydują się na diagnozę ADHD, gdy zauważają, że ich objawy wpływają na codzienne życie, mimo że wcześniej nie były one rozpoznane. Diagnoza ADHD u dorosłych jest kompleksowym rozwiązaniem, które wymaga szczegółowej analizy objawów, historii życia i współistniejących problemów.
Każdy przypadek jest indywidualny, dlatego też jest istotne, aby diagnozę, a potem proces terapeutyczny prowadzili specjaliści. Dzięki temu życie z ADHD staje się lepsze, dostarczające satysfakcji.