Wymagalność roszczenia o zachowek, czyli termin, od którego należy liczyć odsetki za opóźnenie w przypadku niespełnienia świadczenia z powyższego tytułu, nie jest sprawą jednoznaczną. Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie, sprawa jest przedmiotem sprzecznych i wykluczających się stanowisk. W kodeksie cywilnym, brak jest przepisu, który by określał termin wymagalności zachowku. Sięgnąć zatem należy do ogólnego przepisu art. 455 k.c., według którego dłużnik obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie: 1) oznaczonym lub 2) wynikającym z właściwości zobowiązania, lub wreszcie, 3) jeżeli termin spełnienia świadczenia nie może być w podane poprzednio sposoby określony, niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania . Termin wymagalności zachowku powinien być określony na podstawie zasady drugiej.

REKLAMA
J. Gwiazdomorski wskazuje na naturę prawną zachowku, podkreślając, iż wynika z niej bezpośrednio, że to komu roszczenie o wypłacenie zachowku służy, przeciwko komu jest skierowane, jaka jest jego wysokość, nie zaraz po śmierci spadkodawcy staje się wiadome . Przed wyjaśnieniem powyższych okoliczności uprawniony do zachowku nie może domagać się realizacji jego roszczenia. Dlatego spadkobierca powołany do spadku, obowiązany jest do wypłacenia zachowku dopiero wtedy, kiedy wszelkie okoliczności, mające wpływ na określenie powyższych okoliczności staną się wiadome. Według tej ogólnej dyrektywy termin wymagalności roszczenia o zachowek, należy w każdym wypadku oznaczyć z osobna. W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 września 2010 roku . Zdaniem Sądu Najwyższego, termin przedawnienia należy więc liczyć nie od dnia ogłoszenia testamentu (jak nakazuje expressis verbis ustawa), lecz od momentu powzięcia przez uprawnionego informacji o jego treści.
Majątkowy charakter roszczenia o zapłatę zachowku przesądza o tym, iż roszczenie to podlega przedawnieniu. W art. 1007 § 1 k.c. określono, iż roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku stają się wymagalne z chwilą ogłoszenia testamentu. Jakkolwiek przepis ten w sposób wyraźny wskazuje na moment, od którego należy liczyć bieg terminu przedawnienia roszczeń z tytułu zachowku, nie zawsze będzie to sytuacja jednoznaczna. Sądy w sprawach w których przedmiotem jest badania dnia wymagalności roszczenia z tytułu zachowku, prócz literalnej wykładni part. 1007 § 1 k.c., niejednokrotnie orzekają, iż terminem wymagalności zachowku jest dzień wezwania pozwanego dłużnika do zapłaty, a także data wyrokowania w sprawie. Ze względu na majątkowy charakter roszczenia o zapłatę zachowku, nierzadko naliczane odsetki od roszczenia głównego znacznie zmieniają wartość, do jakiej ma prawo uprawniony. W związku z powyższym, temat został podjęty w niniejszej części pracy.
Drugie stanowisko w przedmiotowej sprawie mówi, iż roszczenie o zachowek jest roszczeniem bezterminowym i jego wymagalność należy ustalić w oparciu o regułę z art. 455 k.c . Zatem dopóki dłużnik nie zostanie wezwany do spełnienia świadczenia, dopóty obowiązek zapłaty kwoty pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku nie aktualizuje się. Odsetki ustawowe za opóźnienie należą się więc dopiero od daty wezwania zobowiązanego do zapłaty zachowku . Podkreśla się także, że skoro ustalenie wartości spadku w celu określenia zachowku oraz obliczenie zachowku następuje według cen z chwili orzekania o roszczeniu o zachowku, to odsetki od tak ustalonego świadczenia pieniężnego powinny być naliczane dopiero od daty wyrokowania w sprawie, skoro dopiero z tym momentem roszczenie o zapłatę – tak ustalonej kwoty – stało się wymagalne. Żadne z tych rozwiązań nie jest uznawane za wyłącznie właściwe.
A. Szpunar stanął na stanowisku, iż termin wymagalności zachowku powinien być oznaczony zgodnie z właściwością zobowiązania .n Z właściwości zobowiązania do wypłacenia zachowku wynika, że często okoliczności wpływające na istnienie i wysokość roszczenia nie są znane zaraz po śmierci spadkodawcy. Należy więc uwzględnić wszystkie istotne okoliczności „mające wpływ na określenie podmiotowych i przedmiotowych elementów stosunku prawnego”, zachodzącego między uprawnionym do zachowku, a powołanym spadkobiercą.
Zdarzają się również twierdzenia, iż terminem właściwym dla obliczania wymagalności zachowku, jest dzień, w którym biegły oszacował wartość nieruchomości (jeśli w skład spadku wchodziła nieruchomość i od tej wartości ustalana jest wartość przedmiotu sporu ws. o zachowek) .
Roszczenie o zachowek staje się wymagalne od daty ogłoszenia testamentu
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 października 2008 roku stanął na stanowisku, iż na podstawie art. 1007 § 1 k.c., należy stwierdzić, iż roszczenie o zachowek staje się wymagalne z dniem ogłoszenia testamentu . W uzasadnieniu szeroko omówiono kwestię wymagalności o zachowku, stwierdzając przy tym, iż roszczenie o zachowek powstaje z chwilą stwierdzenia nabycia spadku. Przy obliczaniu wartości stanu czynnego spadku, nie uwzględnia się pożytków, zarówno naturalnych jak i cywilnych, które powstały po otwarciu spadku. W zamian za to, uprawniony do zachowku może od chwili wymagalności roszczenia o zachowek żądać odsetek . Według Sądu, można więc, wobec powyższego, bronić poglądu, ze roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą stwierdzenia spadku. W orzecznictwie pojawił się pogląd, według którego roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości . Oznacza, że kwestia od jakiej chwili możliwe jest naliczanie odsetek za opóźnienie w przypadku niespełnienia świadczenia z tytułu zachowku, nie jest jednolicie oceniana.
Roszczenie o zachowek staje się wymagalne od daty wezwania zobowiązanego do zapłaty zachowku
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2010 roku, sąd zajął następujące stanowisko: „odsetki za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, jakim jest zachowek biegną od daty wskazanego w tym przepisie wezwania dłużnika do zapłaty . Zgodnie z utrwalonymi poglądami w orzecznictwie i doktrynie, co może stanowić takie wezwanie, wymienia się zwłaszcza doręczenie zobowiązanemu przedsądowego wezwania do zapłaty oraz doręczenie pozwanemu odpisu pozwu. Wymaga się jednak dla skuteczności takiego wezwania skonkretyzowania roszczenia, w tym wypadku roszczenia o zachowek. Konkretyzacja ma polegać na skierowaniu wezwania przez uprawnionego do zachowku przeciwko właściwemu zobowiązanemu z żądaniem zapłacenia określonej kwoty pieniędzy. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 kwietnia 2009 roku ostatecznie żądana i zasądzona przez sąd wysokość zachowku nie ma znaczenia dla wymagalności samego roszczenia . Za takim stanowiskiem przemawia również deklaratoryjny charakter orzeczenia o należnym zachowku, który sprawia, że zobowiązanie o charakterze bezterminowym przekształca się w zobowiązanie terminowe w wyniku wezwania wierzyciela do spełnienia świadczenia skierowane do dłużnika (art. 455 k.c.), a wyrok sądowy potwierdza tylko zasadność tego wezwania wskutek istniejącego wcześniej zobowiązania do świadczenia zachowku. Taki punkt widzenia potwierdza orzecznictwo na tle także innych rozstrzygnięć o deklaratoryjnym charakterze, choćby w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 roku i wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2005 roku . Jak się wydaje, Sąd Apelacyjny słusznie zatem w zaskarżonym wyroku zasądził odsetki od należności głównej, przyjmując jako termin od którego biegło opóźnienie zobowiązanego dozachowku, dzień doręczenia mu odpisu pozwu (…).” W glosie do powyższego wyroku, Autor podziel pogląd, że działanie dawności, której postacią jest instytucja przedawnienia, jest nie tylko sprzeczne z potocznym poczuciem sprawiedliwości, ale przeczy podstawowym założeniom konstrukcji praw podmiotowych . Istota omawianej instytucji polega właśnie na tym, aby odmówić udzielenia ochrony prawnej temu podmiotowi, którego roszczenie jest co do meritum zasadne. W ten sposób dochodzi do prawnego usankcjonowania rozstrzygnięcia, które w obiektywnym odczuciu uważane jest za niesprawiedliwe. Smoter podkreślił również znaczenie wykładni językowej normy prawnej sformułowanej w art. 1007 § 1 k.c., zauważając przy tym, iż przepis ten uzależnia początek biegu terminu przedawnienia od czysto technicznej czynności ogłoszenia testamentu (termin liczony atempore facti). Tym samym jakiekolwiek subiektywne okoliczności po stronie uprawnionego do zachowku, w szczególności jego wiedza o ogłoszeniu testamentu czy świadomość o przysługującym mu prawie, są indyferentne z punktu widzenia przepisu. Wobec tego nie da się zaaprobować zajętego przez Sąd Najwyższy stanowiska, że bieg przedawnienia roszczenia o zachowek rozpoczyna się od powzięcia przez uprawnionego wiadomości o istnieniu testamentu. W przytaczanej glosie, podkreślono, iż art. 1007 k.c., stanowi lex specialis względem art. 120 k.c. Ustawodawca zaś w ogóle nie porusza w ogóle kwestii wymagalności roszczenia. Zawarte w tym drugim przepisie słowa, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, nie mają zastosowania do roszczenia o zachowek. O powstaniu stanu wymagalności roszczenia o zachowek, jako roszczenia bezterminowego, decyduje według Autora, stosownie do art. 455 k.c., fakt wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia. Pogląd ten zasadnie zyskał aprobatę zarówno w doktrynie, jak i judykaturze chociaż omawiane zagadnienie wymagalności zachowku wydaje się być na tyle skomplikowane, iż pomimo ów aprobaty, istnieje odmienne stanowisko, na którego poparcie przeciwnicy powołują liczne publikacje, także wymienioną powyżej P. Księżaka . W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 marca 2007 roku sąd uznając z jednej strony prawa podmiotowe uprawnionego, z drugiej zaś, dostrzegając jego gorszą pozycją wobec obdarowanego, stwierdził, iż skoro uprawniony do zachowku nie ma możliwości czerpania korzyści z przysługującej mu należności pieniężnej, uszczerbek ten powinien być pokryty przez przyznanie mu odsetek za opóźnienie w zapłacie wymagalnej sumy . Jednak, jak uznano, odsetki ustawowe za opóźnienie należą się dopiero od daty wezwania zobowiązanego do zapłaty zachowku, a nie od daty otwarcia spadku. Zauważano również, iż jeżeli dłużnik kwestionuje wysokość roszczenia (w rozpatrywanej sprawie strona pozwana podaważała nie tylko wysokośc roszczenia, ale również samą zasadę powództwa), to czyni to na własne ryzyko. Wspomnieć w tym miejscu należy również Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1976 roku, który w następujący sposób wyraził się na temat należnych odsetek tytułem niespełnionego świadczenia, i choć przytaczana sprawa nie podejmowała tematu zachowku, doniosłość prawna owego orzeczenia, wydaje się mieć zastosowanie również w tematyce prawa spadkowego: „W niniejszej sprawie może być mowa tylko o ustawowych odsetkach zwłoki (art. 481 k.c.), które należą się wówczas, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony - niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (art. 476 k.c.). W razie zasądzenia świadczenia pieniężnego na wypadek nie wydania przez pozwanego rzeczy dłużnik popada w zwłokę dopiero po wezwaniu go przez wierzyciela, a więc najwcześniejszej z chwilą, gdy okaże się, że dłużnik nie wykona zobowiązania wydania rzeczy. Do tej chwili odsetki zwłoki nie należą się” .
Roszczenie o zachowek staje się wymagalne od daty wyrokowania w sprawie

Sąd Najwyższy wielokrotnie zabierał głos w sprawie wymagalności roszczenia o zachowek. Można to interpretować na różne sposoby: albo zagadnienie jest skomplikowane i sądy powszechny mają problem z prawidłową interpretacją przepisu, albo regulacje zachowku, w tym, jego wymagalności nie jest sprecyzowane i istnieje nich sprzeczność. Wydaje się, iż druga teza jest bliższa prawdzie. Nie sposób jednak nie zauważyć rozbieżności w jurydakturze Sądu Najwyższego, która ma na celu ujednolicać wykładnię, a w przypadku omawianego zagadnienia, jest raczej przyczynkiem do coraz większych wątpliwości w przedmiotowej sprawie. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 lutego 2012 roku Sąd podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, który wydał zaskarżony wyrok, iż odsetki od daty orzekania ponieważ zachowek ustalono według cen z daty orzekania . W wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 2 marca 2012 roku stwierdzono, iż ustalenie wartości spadku w celu określenia zachowku oraz obliczenie zachowku, następuje według cen z chwili orzekania o roszczeniu z tytułu zachowku . Ze względu na fakt, iż skoro dopiero z tym momentem roszczenie o zapłatę ustalonej przez Sąd I instancji kwoty, stało się wymagalne, odsetki od ustalonego według cen na chwilę orzekania zachowku, powinny być naliczone dopiero od daty wyrokowania w sprawie. Jeżeli więc wysokość należnego świadczenia uwzględnia wszystkie niekorzystne dla wierzyciela zmiany siły nabywczej pieniądza, które nastąpiły od powstania zdarzenia wywołującego obowiązek jego spełnienia, to dopiero wówczas przyznanie odsetek za opóźnienie, od tej późniejszej daty od daty wyrokowania, a nie doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, jest w pełni uzasadnione. Ponadto, Sąd przywołał art. 363 § 2 k.c. na podstawie którego, przyjmuje się, że zasądzenie odszkodowania według cen z daty wyrokowania może uzasadniać przyznanie odsetek dopiero od tej daty . Do treści art. 363 § 2 k.c.dotyczącego odpowiedzialności odszkodowawczej, odwołał się Paweł Księżak . Jego zdaniem, ze względu na fakt, iż przepisy prawa spadkowego odnoszące się do ustalenia zachowku milczą na ten temat, należy uznać, że sąd ma raczej większą niż mniejszą kompetencję do ustalania miarodajnej dla określenia wartości spadku chwili. Księżak uważa, że nie jest przypadkiem, iż formuła art. 363 § 2 k.c. jest tak elastyczna. Uchwała z 26 marca 1985 r. powinna być uzupełniana o zastrzeżenie analogiczne do znanego z art. 363 § 2 in fine k.c. W uzasadnieniu kolejnego wyroku, tym razem, Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 września 2012 roku w którym przedmiotem również była sporna kwestia terminu od którego powinny być naliczane odsetki od zachowku, Sąd stanął na stanowisku, iż przy zasądzaniu zachowku według cen z chwili orzekania wraz z odsetkami za opóźnienie od chwili wcześniejszej, wysokość zachowku może być częściowo zawyżona, bowiem zarówno aktualna cena, jak i odsetki za opóźnienie zawierają w sobie inflację . By uniknąć istotnego zawyżenia wielkości roszczenia, czyli nadmiernego uprzywilejowania uprawnionego z pokrzywdzeniem spadkobiercy, zasadą winno być przyznanie odsetek od daty wyrokowania o zachowku. Podkreślono natomiast, iż nie wyłącza to jednak w konkretnym przypadku i przy szczególnych okolicznościach przyjęcie cen z innej chwili i liczenie odsetek od tak ustalonej wymagalności.W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny w tym składzie przyjął że w tym konkretnym przypadku nie ma podstaw do liczenia odsetek od dnia wniesienia pozwu. Nie ma bowiem szczególnych okoliczności, które by to uzasadniały. Można przypusczać, iż używając sformuowania o szczególnych okolicznościach, Sąd miał na myśli właśnie inflację lub znaczną zmianę wartości przedmiotu spadku (jeśli przedmiotem spadku była np. nieruchomość). W opozycji do powyższego stanowiska wystąpił Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w wyroku z dnia 28 listopada 2012 roku . W uzasadnieniu stwierdzono, iż zasądzenie odsetek od dnia wyrokowania mogłoby mieć swoje uzasadnienie wówczas, gdyby między datą wymagalności świadczenia a datą wyrokowania wystąpiła znaczna zmiana wartości spadku. Tego rodzaju uwarunkowania ekonomiczne nie występują jednak w realiach rozpoznawanej sprawy. Nie ma podstaw do przyjęcia, aby poziom cen nieruchomości wzrósł między listopadem 2010 roku (tj. dniem, w którym pozwana została wezwana do zapłaty), a dniem wyrokowania przez Sąd Okręgowy. Ponieważ sąd pierwszej instancji wziął pod uwagę ceny wskazane przez biegłego, to istotna jest data sporządzenia tej opinii, czyli 15 listopada 2011 roku. Między wezwaniem pozwanej do zapłaty, a datą ustalenia wartości zachowku minął zatem zaledwie rok. Uzasadnia to zasądzenie na rzecz powódki odsetek od przyznanego jej świadczenia zgodnie z żądaniem pozwu. Pozwana opóźniała się bowiem z zapłatą należnego świadczenia już wcześniej – od dnia następnego po wezwaniu do zapłaty. W wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 24 września 2009 roku Sąd, przywołał poglądy piśmiennictwa, na okoliczność odstępstwa w stosowaniu reguły z art. 1007 § 1 k.c., twierdząc tym samym, iż literalne rozumienia przepisu 1007§ 1 k.c. byłoby nie do pogodzenia z ogólnymi zasadami regulującymi przedawnienie, celem zachowku, a także zasadami słuszności . Okolicznościami tymi, są zdaniem Sądu sytuacje, gdy spadkobierca pozostawił kilka testamentów, które zostały otwarte oraz ogłoszone, kiedy konieczne jest wstępne rozstrzygnięcie, który z pozostawionych testamentów jest ważny i skuteczny, gdy nie jest możliwe ustalenie wartości zachowku ze względu na niemożność stwierdzenia, czy spadkodawca doszedł do dziedziczenia po innej osobie, który to termin przedawnienia nie biegnie do czasu wyjaśnienia tej okoliczności, a także jeżeli na rzecz uprawnionego do zachowku został w testamencie ustanowiony zapis, pod warunkiem zawieszającym- wówczas termin przedawnienia biegnie od ziszczenia się lub nie ziszczenia się warunku. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 września 2009 roku Sąd stanął na stanowisku, iż roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczenie odsetek za opóźnienie . W sprawie z dnia z dnia 25 maja 2005 roku z kolei skład sędziowski orzekł, iż wartość spadku w celu określenia zachowku ustala się według cen z chwili orzekania o zachowku . Chwilą tą powinna być chwila orzekania przez Sąd drugiej instancji, jako sąd merytorycznie rozpoznający sprawę. Ponadto, w dniu 10 lutego 2000 roku Sąd Najwyższy przychylił się do powyższych interpretacji prawnych, twierdząc, iż po pierwsze, zasądzenie odszkodowania według cen z daty wyrokowania może uzasadniać przyznanie odsetek dopiero od tej daty . Po drugie zaś, Przewidziana w art. 363 § 2 k.c. zasada nie wyłącza ustalenia w danym wypadku odszkodowania według cen z daty, w której powinno ono być spełnione i zasądzenia go z odsetkami od tej daty. W wyroku z dnia 15 grudnia 1999 roku podkreślił wartość art. 995 k.c. w omawianym zagadnieniu, stwierdzając, iż jego treść ów przepisu, zgodnie z którym wartość przedmiotu darowizny doliczonej do spadku oblicza się według cen z chwili ustalenia zachowku, jednoznacznie wskazuje, iż to na ten dzień przypada wymagalność roszczeń o zachowek . „Żadne względy nie przemawiają w tej sytuacji za przyjęciem opóźnienia w spełnieniu świadczenia dopiero z datą uprawomocnienia wyroku.” Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie, w wyroku z dnia z dnia 18 listopada 1997 roku w którym stwierdził, iż roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczanie odsetek za opóźnienie . Trudno jednoznacznie określić, jaki pogląd w sprawie o termin wymagalności roszczenia, jest terminem dominującym. Z jednej strony, należy wskazać na doniosłość prawną poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 26 marca 1985 roku, że wartość spadku, dla potrzeb obliczenia zachowku, ustala się według cen z daty orzekania o roszczeniach z tytułu zachowku . Jak wskazuje M. Kozłowski za takim stanowiskiem przemawia również treść art. 995 k.c., zgodnie z którym wartość przedmiotu darowizny doliczonej do spadku oblicza się według cen z chwili ustalenia zachowku . Rodzi się zatem pogląd zgodnie, z którym odsetki za opóźnienie spełnienia świadczenia należą się więc od dnia ustalenia przez sąd jego wysokości z uwzględnieniem cen z daty orzekania, jako że dopiero z tym momentem roszczenie o zapłatę ustalonej przez sąd kwoty stało się wymagalne. Nie sposób jednak pominąć bogatego orzecznictwa sądów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego, zgodnie z którym, wymagalność roszczenia o zachowek następuje w dniu otwarcia spadku, a także z dniem wezwania dłużnika, zobowiązanego, do zapłaty określonej sumy. Wydaje się więc, iż każdorazowo sąd, zgodnie z ogólnie przyjętymi standardami wykładni, powinien decydować indywidualnie.
Ocena wskazanych rozwiązań nie jest łatwa. Jak wskazuje P. Księżak, w wielu wypadkach, odroczenie terminu spłaty zachowku ochroni spadkobiercę przed koniecznością zbycia nieruchomości, która stanowi główny składnik spadku . Z drugiej zaś strony następuję wówczas przekreślenie znaczenia instytucji zachowku. Trudno się także nie zgodzić w poglądem wyrażonym w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 października 2008 roku w którym podkreślono gorszą pozycję uprawnionego do zachowku, który nie ma prawnych możliwości korzystania z przedmiotu spadku i czerpania z niego pożytków .

Literatura:
J. Gwiazdomorski, Prawo spadkowe w zarysie, Warszawa 1985, PWN, s. 273
M. Kozłowski, Wymagalność roszczenia o zachowek, początkowy termin liczenia odsetek za opóźnienie w przypadku niespełnienia świadczenia z tytułu zachowku, LEX/el. 2013
A.Szpunar, Przedawnienie uprawnień z tytułu zachowku, Teza nr 1, Rejent, 2001.9.61
M. Kozłowski, Wymagalność roszczenia o zachowek, początkowy termin liczenia odsetek za opóźnienie w przypadku niespełnienia świadczenia z tytułu zachowku, LEX/el. 2013
P. Księżak, Zachowek w polskim prawie spadkowym, LexisNexis, Warszawa 2012, s. 427

Orzecznictwo i tezy orzecznictwa (wg. Kolejności występowania w niniejszym artykule).
II CSK 178/10, LEX Nr. 942800 : początek biegu przedawnienia roszczenia o zachowek w rozumieniu art. 1007 § 1 k.c., liczony od chwili wymagalności tego roszczenia, powinno się ustalać dla każdego przypadku osobno, natomiast sformułowanie zawarte w art. 1007 § 1 k.c. powinno być tak odczytywane, aby wiodło do rozstrzygnięć uwzględniających słuszny interes uprawnionych do zachowku. Przepis ten powinien zostać poddany „wykładni zgodnej z ratio legis samej instytucji zachowku”.
Wyrok SA we Wrocławiu z 2 marca 2012 r., I ACa 110/12, LEX nr 1129357
"Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wartość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili”.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 28 listopada 2012 roku, sygn. I ACa 890/12, LEX nr 1315631
Wyrok SN z 10 października 2008 r., II CNP 35/08, LEX Nr. 637697
Wyrok SA w Warszawie z 18 listopada 1997 r., I ACa 69/97, LEX nr 560540
Wyrok SN z 17 września 2010 r., II CSK 178/10, LEX nr 942800
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 28 listopada 2012 roku, sygn. I ACa 890/12, LEX nr 1315631
Wyrok SN z 10 października 2008 r., II CNP 35/08, LEX Nr. 637697
Wyrok SA w Warszawie z 18 listopada 1997 r., I ACa 69/97, LEX nr 560540
Wyrok SN z 17 września 2010 r., II CSK 178/10, LEX nr 942800
Wyrok SN z 10 marca 2011 r., V CSK 283/10, „Palestra” nr 5-6/2011
Wyrok SA w Warszawie z 23 marca 2007 r., VI Ca 1285/06, LEX nr 1331424
Wyrok SN z 10 września 1976 r., III CRN 128/76, LEX nr 2040
Wyrok I A Ca 1121/11, LEX nr 1133334
Wyrok SA w Warszawie z dnia 17 stycznia 2013 r., I ACa 861/12, LEX nr 1281115
Wyrok SA w Warszawie z dnia 12 lutego 2013 r., I ACa 932/12, LEX nr 1322797
Wyrok SO w Białymstoku z dnia 24 września 2009 r., II Ca 591/09, bialystok.so.gov.pl/orzecznictwo.html
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 września 2009 r., VI ACa 286/09, LEX nr 1120244
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2005 r., I CK 765/04, LEX nr 180835
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000/9/158
Wyrok SN z 15 grudnia 1999 r., I CKN 248/98, LEX nr 898244
Wyrok SA w Warszawie z 18 listopada 1997 r., I ACa 690/97, Apel.-W-wa 1998/4/35
Uchwała 7 sędziów SN z 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, OSNC 1985/10/147