UNIA DLA SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO - nowe otwarcie

Unia Europejska, to nie tylko jednolity rynek i swobody ekonomiczne budujące potęgę gospodarczą Europy. To jednak także wartości: demokracja liberalna zapewniająca obywatelom udział w procesach decyzyjnych, zasady państwa prawa pilnujące praw jednostek przed nadużyciami władzy, szacunek dla odmienności i godności osoby ludzkiej.

Dla równowagi między filarem gospodarczego rozwoju a filarem wartości potrzebny jest dialog obywatelski. Pewnie dzisiaj bardziej niż kiedyś dialog społeczny ze związkami zawodowymi. Dla utrzymania i rozwoju demokracji niezbędne jest budowanie demokracji jako żywego procesu uczestnictwa, a nie tylko akceptacji wyniku wyborów. Tylko taka demokracja będzie demokracją „we krwi”, w pełni zrozumianą i na co dzień realizowaną.

Organizacje obywatelskie są strażnikiem demokracji. Pilnują jej, wzmacniają jej odporność, ale też mogą jej uczyć. To szczególnie ważne w czasach post-prawdy, w czasach populizmu, emocji politycznych przekreślających racjonalność i dialogowość demokracji. To kluczowe w czasach zagrożenia nacjonalizmami i nowym autorytaryzmem, gdzie w glorii wygranych wyborów niszczy się konstytucję, czy skrajnie polaryzuje społeczeństwo czyniąc z demokracji konstrukcję kruchą.

Zagrożeniu erozji demokracji trzeba zatem przeciwstawić głęboką, obywatelską pracę u podstaw.

Społeczeństwo obywatelskie rozwija się dzięki aktywności ludzi i liderów. Ale też potrzebuje ram do działania. Prawnych - by istniała swoboda tworzenia i działania organizacji. Finansowych - by mogły działać mając legalny, przejrzysty dostęp do źródeł finansowania: datków obywatelskich, wsparcia darczyńców i fundatorów, środków na kontraktowanie zadań przez instytucje publiczne - lokalne, krajowe, międzynarodowe i europejskie, grantów na różnorodne projekty.

Jeżeli więc chcemy Europy Obywatelskiej, pielęgnującej narodowe, regionalne, lokalne i kontynentalne wartości, kultywującej zasadę pomocniczości - czyli brania na siebie realizacji zadań na najbardziej odpowiednim dla skuteczności poziomie, to musimy znaleźć sposób na wsparcie finansowe dla obywatelskich przedsięwzięć. Bo to one bronią wartości wspólnych w Unii, bo to one powinny otwierać nas na różnorodność, bo to one uczą nas postaw obywatelskiego zaangażowania i uczestnictwa w życiu publicznym.

Pytano w debacie o to, co to są wartości europejskie. Jakby nie było to jasne i wypracowane w dyskusjach nad Traktatami czy Kartą Praw Podstawowych. Europejski slogan - jedność w różnorodności jest tu dobrym drogowskazem. Nie chodzi o zwycięstwo jednej opcji widzenia świata nad drugą. Chodzi o to, by przedstawiciele różnych opcji rozmawiali ze sobą szukając porozumienia i praktycznych sposobów rozwiązywania wielu problemów. Rozmawiali - a nie ziali nienawiścią, czy wolą narzucenia poglądów. Demokracja - to prawdziwa rozmowa. A nie dyktat pychy i siły.

Istotą rozwiązania jest więc wsparcie organizacji obywatelskich poprzez otwarcie możliwości, by z środków budżetu europejskiego, bezpośrednio, w przyjaznym dla organizacji systemie, przejrzyście - dawać granty na konkretne, lokalne projekty.

Bo obecnie trwa debata o wieloletnich ramach finansowych, czyli budżecie unijnym na lata po 2020. Więc właśnie teraz niezbędny jest mocny sygnał, jak ważne dla europejskiego rozwoju jest włączenie do priorytetów unijnych tego zadania. Jak ważne jest zagwarantowanie w budżecie Unii co najmniej 1,5 miliarda euro na 7 lat. Bo skoro powołany w 2011 roku Europejski Instrument Demokracji i Praw Człowieka w krajach poza Unią Europejską został wyposażony w 1,4 mld euro, to czemu podobne w funkcjach rozwiązanie skierowane do wewnątrz Unii nie miałoby mieć co najmniej takiej samej skali? (choć urzędnicy Komisji boją się na dzisiaj tej skali i mówią o 180-200 mln euro!).

I jeszcze jedno. Jeżeli Europejski Instrument Wartości wystartuje, spełni oczekiwania, da szanse na dialog, ożywi demokrację, obroni wartości europejskie w ich fundamentalnym wymiarze (nieudawanego szacunku dla odmienności), pozwoli pilnować obywatelom zasad państwa prawa, nauczy ich chęci uczestniczenia w demokracji, to będzie to europejska wartość dodana przekładająca się na lepszy rozwój gospodarczy i jakość życia Europejczyków. To się po prostu opłaca!

Przed nami, po przyjęciu rezolucji - walka o silną pozycję budżetową Europejskiego Instrumentu Wartości. I praca nad mechanizmami i procedurami, które uczynią z niego sprawne narzędzie. Sprawne w użytkowaniu dla wszystkich partnerów: Komisji Europejskiej i organizacji obywatelskich w całej Europie.

Michał Boni
19 kwietnia 2018