Długie, jesienne wieczory sprzyjają oglądaniu telewizji. Nie jest to może najlepszy sposób spędzania czasu, ale wielu to lubi. Ja nie, bo ilekroć włączę telewizor na dowolnym kanale – widzę jakąś strzelaninę. Myślę, że jako wyposażenie dodatkowe do telewizora powinno się od razu kupować kamizelki kuloodporne. Przekaz telewizyjny jest coraz wierniejszy, mamy ogromne ekrany, trójwymiarowe obrazy, dźwięk docierający ze wszystkich stron – więc tylko czekać, kiedy dla zwiększenia realizmu wystrzeliwane w telewizorze kule zaczną naprawdę świstać w naszych mieszkaniach!
REKLAMA
Propozycja, żeby oglądać telewizję w kamizelce kuloodpornej to oczywiście żart :-). Ale dzięki niemu mogę Państwu zaprezentować wybitnego polskiego wynalazcę, Jana Szczepanika. To on jako pierwszy wynalazł telewizję i on stworzył pierwszą kamizelkę kuloodporną.
Warto więc dowiedzieć się o jego dokonaniach, bo naprawdę możemy być z nich dumni!
Dziś mało kto o nim pamięta, a jeszcze mniej osób potrafi powiedzieć, co właściwie wynalazł, ale za życia zwany był „polskim Edisonem” i „galicyjskim geniuszem” ze względu na naprawdę imponujący dorobek. Na przełomie XIX i XX wieku opracował on i opatentował on kilkaset różnych nowatorskich pomysłów technicznych. Najbardziej znanym i najszerzej stosowanym w praktyce jego wynalazkiem był system barwnego tkactwa – wynaleziona w 1896 roku elektryczna metoda fotograficznego kopiowania wzorów podczas produkcji barwnych tkanin.
Maszyny tkackie stosowane przed wdrożeniem wynalazku Szczepanika przy tkaniu barwnych tkanin wykorzystywały technikę kart perforowanych, wynalezioną przez Josepha Marie Jacquarda.
'/%3e%3cpath%20class='cls-2'%20d='M212.89,56.37v51.7h-19V56.37H173.83v-16h59.11v16H212.89Z'%20transform='translate(0%200)'/%3e%3c/svg%3e)
Wadą tych maszyn, nazywanych w Polsce żakardowymi, była konieczność ręcznego przygotowywania przez ludzi kart perforowanych, sterujących potem krosnem tkackim lub maszyną dziewiarską, oraz konieczność ręcznej obsługi tych maszyn podczas procesu tkania. Było bardzo pracochłonne i prowadziło czasem do kosztownych pomyłek. Szczepanik, który mieszkał wtedy w Krakowie, wynalazł sposób automatycznego wytwarzania kart sterujących na zasadzie fotografowania wzoru wielobarwnej tkaniny i sposób elektrycznego sterowania maszyną tkacką, eliminujący potrzebę pracy ręcznej. Wynalazek ten został opatentowany w Austrii (Kraków należał wtedy do Monarchii Austro-Węgierskiej), potem w Niemczech i w USA. System ten stosowany był od 1898 roku przez austriacki oraz niemiecki przemysł włókienniczy i przyniósł wynalazcy spore zyski.
To, że Szczepanik wynalazł sposób druku tkanin oparty na fotografowaniu wzorów, a potem zainteresował się budową urządzenia przesyłającego na odległość ruchome obrazy (które może być traktowane jako prototyp współczesnego telewizora), wynikało z faktu, że w tamtym czasie (w latach 1896 - 1900) bardzo interesował się fotografią. Pracował bowiem w "Magazynie aparatów fotograficznych" na rogu ulic Floriańskiej i Tomasza, należącym do Ludwika Kleinberga, który był nie tylko jego pracodawcą, ale także mecenasem. Widząc zdolności i inwencję swojego pracownika Kleinberg najpierw sam finansował prace nad kolejnymi wynalazkami Szczepanika, a potem założył w Wiedniu towarzystwo zajmujące się wdrażaniem wynalazków Szczepanika pod nazwą "Societe des Inventions Jan Szczepanik et Cie". Dzięki temu talent wynalazcy rozwijał się bez przeszkód i Szczepanik wymyślał wciąż nowe rzeczy, między innymi system barwnego filmu, system kolorowej fotografii, oraz barwny światłoczuły papier fotograficzny, który sprzedawał (z powodzeniem) pod swoim nazwiskiem.
W sumie przypisuje mu się autorstwo ponad 50 doniosłych wynalazków, a jego sława była tak duża, że w USA pisał o nim sam Mark Twain.
Na marginesie zauważę jedną znamienną rzecz: Jan Szczepanik żył i tworzył w Krakowie ale nie tu ma ulicy jego imienia. Natomiast gdy budowano przy ulicy Armii Krajowej biurowiec dla innowacyjnych firm, to nazwano go na cześć Edisona. Nikt nie jest prorokiem we własnym kraju...
Czytelnicy zwrócili mi uwagę, że w oryginalnym wpisie "oskarżyłem" o podobną niewdzięczność Tarnów, gdzie wynalazca mieszkał i gdzie na cmentarzu znajduje się jego grób. Okazuje się, że w Tarnowie jest ulica Szczepanika, a to, że jej nie wykryłem przygotowując pierwszą wersję wpisu wynika z faktu, że w spisie ulic figuruje ona pod literą J (Jana Szczepanika) i podczas poszukiwań mi się "schowała". Dziękuję za uwagi Czytelników i poprawiam błąd.
Wracając do tytułu dzisiejszego wpisu - Szczepanika można naprawdę nazywać „wynalazcą telewizora”. W 1897 r. otrzymał on bowiem patent brytyjski nr 5031, przyznany na wynaleziony przez niego system pod nazwą "telektroskop, czyli aparat do reprodukowania obrazów na odległość za pomocą elektryczności". Urządzenie to przenosiło obraz (kolorowy!) oraz dźwięk na odległość za pomocą sieci telefonicznej. Dokładnie tak, jak współczesna telewizja kablowa!
Pierwsza "transmisja telewizyjna" miała miejsce rok wcześniej, w 1896 roku, a obiektem, którego obraz transmitowano, był wiedeński kościół św. Karola.
Obraz przesłano do pomieszczenia mieszczącego się o kilka ulic dalej i był on tak dobrej jakości, że obserwujący eksperyment dziennikarze powątpiewali w to, czy jest to naprawdę obraz przekazany na odległość, czy może jakaś mistyfikacja. Ale brytyjski urząd patentowy wątpliwości nie miał i po roku Szczepanik był właścicielem patentu na telektroskop.
Wynalazek Szczepanika był epokowy. Jego ulepszony model o nazwie "telefot" prezentowany był na Wystawie Światowej w Paryżu w 1900 toku - na tej samej wystawie, dla potrzeb której Alexandre Gustave Eiffel zbudował słynną wieżę będącą dziś symbolem Paryża.
Niestety Szczepanik zaniechał dalszej pracy nad telektroskopem.
Dlaczego?
Nie wiadomo.
Może powodem było to, że Szczepanik w kwietniu 1898 roku zaczął współpracować przy doskonaleniu telektroskopu z innym wybitnym polskim wynalazcą, prof. Julinem Ochorowiczem? Ostatni znany dokument dotyczący tej współpracy ma datę 27 lipca 1898 r. i wskazuje na jej pozytywny przebieg.
A potem nic, czarna dziura.
Zapewne, jak to z Polakami bywa, wynalazcy się pokłócili - i potem żaden z nich nie chciał wracać do konfliktogennego dzieła.
Dlatego za wynalazcę telewizora uchodzi John Baird, który miał gorszy pomysł od Szczepanika, ale zbudował i wypromował swój telewizor do końca. Jednak trzeba pamiętać, że zrobił to dopiero w 1924 roku, podczas gdy urządzenie Szczepanika zostało opracowane w 1896 roku, blisko 30 lat wcześniej!
Ale sława wynalazcy telewizora umknęła Szczepanikowi na dobre...
Uznanie przyniósł mu natomiast drugi wymieniony w tytule wynalazek. Bowiem to właśnie on stworzył (w 1901 roku) kamizelkę kuloodporną. Kierując się intuicją Szczepanik zdołał zaproponować taką strukturę z wielowarstwowego materiału, która potrafiła całkowicie przejąć energię pocisku i chroniła ciało człowieka ukrytego pod tym ochronnym ubiorem. Pierwsze testy kamizelki odbyły się na dziedzińcu pracowni Szczepanik przy ulicy Pragerstrasse w Wiedniu w 1901 roku. Na zdjęciu rozpoczynającym ten wpis utrwalono moment, kiedy testujący ekspert (dyr. Borzykowski) z odległości trzech kroków strzelał z rewolweru o kalibrze 7 mm do ubranego w kamizelkę służącego Szczepanika - który oczywiście wyszedł z tej próby bez szwanku. Prywatnie dodam, że byłoby szlachetniej, gdyby wynalazca podstawił podczas próby własną pierś okrytą sporządzoną przez siebie kamizelką, a nie wystawiał na ryzyko służącego - ale to tylko taka prywatna dygresja. Uczestników tej próby fakt "podstawienia" służącego ani nie gorszył ani nie dziwił, a prasa rozpisywała się z zachwytem o "kuloodpornym lokaju".
Po demonstracji próbnej formalne testy kamizelki kuloodpornej przeprowadzał (w Krakowie!) zespół ekspertów kierowany przez inżyniera Ludwika Sippela. Wnioski tego zespołu były jednoznacznie pozytywne i kamizelka zaczęła być stosowana.
Już rok po wprowadzeniu na rynek w 1902 roku stała się ona sławna po tym, jak w zamachu uratowała ona życie króla hiszpańskiego Alfonsa XIII, za co wynalazca otrzymał od tego monarchy hiszpański Order Izabeli Katolickiej i hiszpańską godność szlachecką.
Z tego samego powodu chciał go także odznaczyć orderem św. Anny car Mikołaj II, ale Szczepanik odmówił przyjęcia odznaczenia od zaborcy, więc car obdarował go tylko złotym zegarkiem wysadzanym brylantami, a potem dodał jeszcze dla narzeczonej wynalazcy (miał on wtedy zaledwie 30 lat) broszkę z czterema brylantami i dwoma szafirami.
O wynalazkach Szczepanika mógłbym pisać jeszcze długo, bo było ich mnóstwo. Ale nie chcę Państwa odrywać od telewizora. Tylko załóżcie lepiej kamizelki kuloodporne, bo ostatnio w telewizji ostro strzelają, a stopień realizmu telewizyjnego przekazu jest coraz większy ...
Nie przegap żadnej ważnej wiadomości i obserwuj nas w Google News!