Bezlitosny rynek vs. oczekiwania i mity

Od kilku dni trwa dyskusja, że jest pokolenie 1600 czy 2000, a do tego oczekiwania studentów są wygórowane, bo chcą zarabiać np. 4000 zł. Przedsiębiorcy tymczasem zamierzają palić opony przed budynkiem Sejmu, bo nie wystarczy im na zapłacenie ZUS-u. Po drugiej stronie są górnicy, którzy po raz kolejny dostaną dotacje na kopalnie, które nie mają prawa funkcjonować na rynku. Trudno się połapać, w szczególności młodym ludziom. Trzeba jednak spojrzeć trochę szerzej niż własne podwórko. Ostatnie lata, kryzysy finansowe i polityka wielu krajów doprowadziły nas do wielkiego rozwarstwienia społecznego i zapowiada się, że lepiej nie będzie.

Zarabiając te 1600 zł w dużym mieście, utrzymując się samodzielnie, wychodzimy z każdym miesiącem na zero albo na minusie. Mamy tyle, żeby przeżyć do kolejnego miesiąca, bo co najmniej połowa pieniędzy idzie na pokój (nie mieszkanie, pokój), a reszta na jedzenie i rachunki. A frustracja zwiększa się z każdym miesiącem, jeśli nie widać cienia poprawy. Skokiem określam zmianę zarobków na poziom kilku tysięcy zł i to nie 2 tys. tylko 5 i wyżej. Czujemy wtedy zwiększający się komfort życia i nie martwimy się już o przetrwanie. Możemy się dalej rozwijać bez oddechu zaległego czynszu na karku.

Polacy migrują z prostej przyczyny – do przyzwoitego poziomu życia w UK dojdziemy szybciej i łatwiej niż w Polsce. Nie dziwię się wielu znajomym, którzy wyjechali. Nie każdy ma wystarczająco cierpliwości i determinacji. Jeśli „skoku” długo nie ma, to jest frustracja i chęć szybkiej zmiany. Stąd mamy np. migrację młodych ludzi. Przez młodych mam na myśli też trzydziestolatków, którzy chcą zapewnić byt rodzinie, co okazuje się gigantycznym wyzwaniem w Polsce, bo każdego miesiąca jest się na zero, a brakuje sił żeby wyskoczyć poziom wyżej.

Przede wszystkim, nigdy nie przyszło mi do głowy, że będę przez 5 lat odwlekał pójście do pracy. Rynek już tak nie działa. Jak się okazało, z pięciu lat studiów, mógłbym uzbierać sensowne przedmioty w jeden kurs albo studia podyplomowe. Tak oto wiedziałem już po pierwszych miesiącach, że same studia nie są nic warte (nie mówię, że każde, ale wiele kierunków). Od samego początku pracowałem, czasami mając jednocześnie dwa etaty. Magistra broniłem z kilkuletnim doświadczeniem w redakcjach, skończonymi studiami podyplomowymi, kilkoma kursami, setkami napisanych tekstów i wyrobionym w branży nazwiskiem.

Warto jednak zaznaczyć dwie rzeczy: pierwszą poważną pracę zacząłem na 2gim roku studiów, wcześniej dorabiałem dorywczo. Druga rzecz to pomoc rodziców, kiedy zaczynałem. 680 zł w Warszawie pokrywało czynsz za pokój, więc podejrzewam, że bez nich musiałbym mieć jeszcze jeden etat żeby w ogóle przeżyć. Nie zmarnowałem ani jednego miesiąca na studiach, jednak priorytetem było zdobywanie doświadczenia i praca, a nie siedzenie na wykładzie. Nawet amerykański model od pucybuta do milionera, zakłada, że na początku nie ma prawie nic i trzeba się ciężką pracą dorobić.

Yellen podjęła temat, bo jej zdaniem obecne nierówności w Ameryce mogą zagrażać wzrostowi gospodarczemu. Szczególnie w tym kontekście zwracała uwagę na studentów. Aby zdobyć wykształcenie zaciągają wysokie kredyty, które później muszą spłacać przez lata i coraz częściej wpadają w spiralę długów. Zamiast tworzyć nową klasę średnią, muszą walczyć o przeżycie.

To tylko przykład gospodarki USA. W niektórych krajach jest o wiele gorzej. Żyjemy w czasach wielkiego rozwarstwienia społecznego. Upadają mity takie jak „studia zapewniają dobrą pracę”, „Państwo zapewni godziwą emeryturę”. Wielkie firmy zjadają te mniejsze, niektóre zawody znikają całkowicie z rynku. Świat się zmienia i warto patrzeć na niektóre zjawiska globalnie, bo nasze podwórko może okazać się za małe żeby wyciągnąć racjonalne wnioski.

Porównujemy się nieustannie z krajami zachodniej Europy, bo przecież wszyscy jesteśmy w jednej Unii. Jak możemy porównać Polskę do Hiszpanii czy Niemiec, skoro mieliśmy inne warunki, inny start, inną historię?! Porównujemy wybrane elementy, nie próbujemy zrozumieć całości. Hiszpania ma np. piękne drogi, ale część z nich to ślepe uliczki. Za to bezrobocie wśród młodzieży doprowadzi niedługo kraj do masowej migracji albo rewolucji. Można tak wymieniać w nieskończoność.

Cała dyskusja w mediach o zarobkach sprowadza się głównie do dużych miast, co już jest błędnym założeniem. Pochodzę z Lubelszczyzny, gdzie kwota 4 tys. zł to naprawdę dużo, a czytam komentarze mieszkańców Warszawy, że za to ledwie da się żyć, a w Wielkiej Brytanii to w ogóle mają więcej. Tak, ale porównujmy się z krajami z naszej kategorii i aspirujmy do kategorii wyższej. Polska ma wolną gospodarkę ledwie ćwierć wieku, ale stajemy do rywalizacji w liczbach z Niemcami, UK czy Francją. Nie słyszę porównań do krajów z bloku wschodniego, które historycznie są nam bliższe.

Ja bym radził zabrać się za naukę (nie mylić ze studiowaniem) i pracę (może warto pomyśleć też o własnej firmie), ale zgodnie z kierunkiem rynku. Wiem, że brzmi to bardziej filozoficznie niż ekonomicznie, ale w przeciwnym razie skończymy jako kraj posiadający najwięcej wykształconych bezrobotnych i jako kraina pełna taniej siły roboczej dla zagranicznych firm. A no tak, mającej duże oczekiwania siły roboczej.

Żeby porównywać się z najbogatszymi krajami, musimy wykonać ten sam „skok”, o którym pisałem w kontekście młodego człowieka zarabiającego małe pieniądze. Żeby to jednak zrobić potrzeba, w przypadku kraju, czasu. Wymaganie zarobków takich jak mają w Niemczech tu i teraz to zaklinanie rzeczywistości, a z tym rynek dyskutować nie zamierza.