• Pieczenie w ustach może mieć wiele różnych przyczyn
• Ten objaw może pojawić się na skutek zarówno błahych powodów, ale też groźnych chorób
• Ten nieprzyjemny objaw może utrudniać nam życie. Warto wiedzieć, co może być jego przyczyną

Pieczenie w jamie ustnej to objaw nieswoisty, czyli niedający się od razu bezpośrednio powiązać z konkretną jednostką chorobową.

Może wynikać z zupełnie błahych powodów, jak nadwrażliwość na składniki nowej pasty do zębów, ale też może wskazywać na poważniejsze dolegliwości. Wśród nich wymienia się zarówno miejscowe choroby, jak np. afty jamy ustnej czy opryszczkę, ale też te niepowiązane bezpośrednio: cukrzyca, niedoczynność tarczycy, a nawet depresja.

Zespół pieczenia jamy ustnej

Długotrwałe, trwające powyżej trzech miesięcy, pieczenie jamy ustnej jest określane jako zespół pieczenia jamy ustnej (BMS – Burning Mouth Syndrome).

Objawy to piekący lub palący ból w różnych rejonach jamy ustnej: na ustach, wnętrzu policzków, podniebieniu i języku. Może obejmować wszystkie te obszary jednocześnie lub być zlokalizowany w jednym konkretnym miejscu.

Dodatkowo towarzyszą mu suchość jamy ustnej (kserostomia) i zaburzenia odczuwania smaku – to tzw. dysgeuzja.

Zespół dzieli się na dwa typy. Pierwotny - cechuje się tym, że w jamie ustnej nie występują żadne patologiczne zmiany. Określany jest też jako idiopatyczny, czyli bez ustalonej przyczyny.

Drugi typ to tzw. wtórny, który jest konsekwencją określonych schorzeń, niedoborów czy skutkiem ubocznym przyjmowanych leków.

Szacuje się, że zmaga się z nim 1 na 1000 osób, ale w tak dotkliwy sposób, że muszą zasięgnąć porady lekarskiej.

Pacjentkami najczęściej są kobiety po menopauzie, które zgłaszają ten problem nawet kilkukrotnie częściej niż mężczyźni.

Przyczyny pieczenia w ustach

BMS nie jest łatwy do zdiagnozowania, a przyczyny nie są do końca znane. Za najbardziej prawdopodobne uznaje się zaburzenia neurologiczne czy hormonalne, ale są też hipotezy, że BMS może być skutkiem depresji czy stanów lękowych.

W niedawnych badaniach z 2020 roku naukowcy na łamach JAMA ("Journal of the American Medical Association") donoszą, że zespół pieczenia jamy ustnej dotyka niemal trzy razy częściej osoby z depresją i stanami lękowymi niż ludzi bez tych schorzeń.

– O idiopatycznym BMS możemy mówić dopiero wówczas, gdy w procesie diagnostyki wykluczymy wszelkie możliwe przyczyny, obserwujemy też te objawy przez długi czas, a także nie ma zmian patologicznych w jamie ustnej pacjenta - opisuje lek. dent. Ryszard Górkiewicz z Dentim Clinic Medicover w Bydgoszczy.

Najczęściej jednak stomatolodzy spotykają się z pieczeniem ust wywołanym konkretnymi czynnikami. Pieczenie może mieć zarówno etiologię infekcyjną, jak i taką, której zupełnie by nie podejrzewali: m.in. drażniące składniki past do zębów, alergie na nikiel z elementów protetycznych lub poważne choroby

Wśród drażniących składników past wymienia się SLS, czyli laurylosiarczan sodu, który odpowiada za pienienie się produktu. Za podrażnienia mogą być odpowiedzialne także składniki past wybielających, jak enzymy roślinne: papaina czy bromelaina.

Inne przyczyny odczuwania pieczenia w ustach to:

• suchość w jamie ustnej, którą wywołuje też szeroki zakres czynników, jak palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, ale również zmniejszenie wydzielania śliny spowodowane wiekiem czy chorobami autoimmunologicznymi, np. zespołem Sjögrena dotykającym ślinianek;
•  aftozy, kandydoza i stany zapalne błony śluzowej wywołane zmianami we florze bakteryjnej, np. po antybiotykoterapii;
•  infekcje wirusowe, jak opryszczkowe zapalenie jamy ustnej czy półpasiec zlokalizowany w jamie ustnej
• cukrzyca i zaburzenia hormonalne, m.in. niedoczynność tarczycy i Hashimoto;
• refluks żołądkowo-przełykowy będący zarzucaniem kwaśnej treści żołądkowej do przełyku i jamy ustnej, co również może uszkadzać szkliwo zębów od strony języka;
• skutek uboczny stosowania niektórych farmaceutyków: hormonalna terapia zastępcza, leki przeciwdepresyjne, leki obniżające ciśnienie z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE).
• niedobory witamin: zwłaszcza z grupy B, kwas foliowy, cynk i żelazo;
•  niewłaściwe nawyki higieniczne – nie tylko niewystarczająca higiena, ale również nadmierna, czyli mycie zębów częstsze niż trzy razy dziennie, nadużywanie płynów do płukania ust na bazie alkoholu i specjalistycznych preparatów, np. do fluoryzacji, także próby tzw. domowego wybielania zębów i za pomocą środków niewiadomego pochodzenia.

Jak leczyć pieczenie w jamie ustnej?

Aby rozpocząć właściwe leczenie, niezbędne jest postawienie właściwej diagnozy i określenie przyczyny.

Stomatolog podczas kontroli oprócz zębów ocenia też stan śluzówki, dziąseł i języka. Jednak BMS nie ujawnia się w postaci miejscowych zmian, więc ważne jest, aby informować swojego lekarza o odczuwanych dolegliwościach.

W zależności od rozpoznania dobierane jest odpowiednie leczenie. Jeżeli przyczyną jest suchość w jamie ustnej, wówczas dentysta zalecić może preparaty ślinozastępcze w postaci płukanek, sprejów czy pastylek do ssania. Pobudzą one wydzielania śliny, ale także nawilżenie tkanek i pokrycie ich ochronnym filmem.

Niekiedy trzeba zmienić nawyki żywieniowe, zrezygnować z używek, poprawić higienę jamy ustnej. Wskazana jest diagnostyka w kierunku cukrzycy oraz zaburzeń hormonalnych. Z kolei po antybiotykoterapii zalecane są probiotyki. 

W leczeniu idiopatycznego zespołu pieczenia ust można zastosować szereg leków. Do stosowania miejscowego zaleca się m.in. preparaty osłaniające śluzówkę jamy ustnej, niesteroidowe leki przeciwzapalne.

W bardziej zaawansowanych przypadkach w leczeniu tego schorzenia mogą być zalecone środki przeciwlękowe czy leki przeciwdepresyjne. Dlatego tak istotna jest właściwa diagnostyka.