W Polsce to szczepienie zalecane, a liczba tych, którzy z niego korzystają, nie przekracza kilku procent. Tymczasem najnowsze badania pokazują, że to szczepienie znacznie zmniejszają ryzyko zawału serca, udaru mózgu i innych chorób sercowo-naczyniowych oraz zgonu z ich powodu.
Problemy sercowo-naczyniowe pozostają w Polsce jednym z największych wyzwań, jeżeli chodzi o ochronę zdrowia. Zawały serca i udary niestety w wielu przypadkach kończą się zgonem.
Najnowsze badania pokazują, że ryzyko zawału serca czy udaru mózgu może obniżyć szczepienie przeciw grypie. Jak się okazało, chroni ono nie tylko przed grypą i jej ciężkim przebiegiem, ale ma też więcej korzyści przede wszystkim dla osób po 65. roku życia.
Kardiolog prof. Krzysztof Filipiak, rektor Uczelni Medycznej Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, przypomina, że zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego przeciw grypie powinny szczepić się co roku osoby z niewydolnością serca, po zawale serca i po każdej rewaskularyzacji wieńcowej oraz pacjenci z przewlekłym zespołem wieńcowym.
Najnowsze badania potwierdzają, że korzyści ze szczepienia przeciw grypie mogą być znacznie większe dla seniorów zwłaszcza tych z chorobami sercowo-naczyniowymi.
Chodzi m.in. o badanie IAMI (Influlenza Vaccination after Myocardiial Infarction) z 2021 r., które objęło ponad 2,5 tys. pacjentów w wieku 75 lat i więcej, z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych po angioplastyce wieńcowej (zabieg wykonywany u osób z ostrym zawałem serca lub planowo u osób z przewlekłym zespołem wieńcowym). Trzy dni po angioplastyce połowa z badanych dostała szczepionkę przeciw grypie, nawet jeżeli była już wcześniej szczepiona, a druga grupa - placebo. Okazało się, że osoby, które dostały szczepionkę, niezależnie od trwania sezonu grypowego, miały w ciągu 12 miesięcy mniejsze o 28 proc. ryzyko zawału, zakrzepicy w stencie oraz zgonu z jakiejkolwiek przyczyny. Z kolei ryzyko zgonu z powodów sercowo-naczyniowych, dzięki szczepieniu przeciw grypie, spadło o 41 proc.
Prof. Filipiak wyjaśnia, że tak spektakularne wyniki prawdopodobnie mają związek z tym, iż zakażenie wirusem grypy pobudza odczyn zapalny w naczyniach krwionośnych. Szczepionka wygasza proces zapalny w blaszce miażdżycowej i stabilizuje ją.
Także kolejne badanie z 2022 r. DANFLU-1, którym objęto blisko 12,5 tys. osób po 65. roku życia w Danii, gdzie odsetek osób, które szczepią się przeciw grypie, jest wysoki, pokazało spadek ryzyka hospitalizacji i śmiertelności z dowolnej przyczyny po podaniu dodatkowej dawki szczepionki przeciw grypie.
W tym kraju właśnie toczy się dyskusja nad decyzją o podawaniu seniorom szczepienia przeciw grypie w podwójnej dawce lub dwa razy w roku.
Również najnowsze wyniki badań z 2023 r., które ukazały się na łamach pisma "European Heart Journal", potwierdzają pozytywny wpływ szczepienia przeciw grypie na spadek ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz zgonu. To badanie prowadzono w Wielkiej Brytanii, gdzie w populacji osób w wieku 65 lat i starszych odsetek zaszczepionych przeciw grypie wynosi 75 proc.
Przeanalizowano losy łącznie ponad 200 tys. Brytyjczyków szczepionych przeciw grypie w wieku 40-84 lata. Okazało się, że w ciągu 4 miesięcy po przyjęciu szczepionki pacjenci mieli mniejsze ryzyko zawału serca czy niestabilnej choroby wieńcowej. Szczepienie zmniejszyło ponadto ryzyko zgonu, udaru mózgu i niewydolności serca - tu działanie ochronne było najmocniejsze w pierwszym miesiącu, a następnie stopniowo malało.
– Dlatego być może warto szczepić seniorów dwa razy do roku – przekonuje prof. Filipiak.
Tymczasem w Polsce co roku szczepi się zaledwie kilka procent osób. Sukcesem było osiągnięcie 11 proc. w 2022 r.
Prof. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku podkreśla, że regularne szczepienie seniorów przeciw grypie może wzmacniać w tej grupie mechanizmy odporności nieswoistej.
– Układ odpornościowy nam się starzeje (…). Poprzez regularne szczepienia mobilizujemy przy okazji mechanizmy odporności nieswoistej i uzyskujemy efekty w chorobach, u podłoża których leży proces zapalny, jak miażdżyca i choroby sercowo-naczyniowe – wyjaśnia prof. Zajkowska.
Prof. Filipiak wyjaśnia, że szczepienia wygaszają reakcje zapalne w blaszce miażdżycowej i w ten sposób wpływają na ograniczenie jej rozwoju. To z kolei przekłada się na mniejsze ryzyko incydentu wieńcowego czy mózgowego.
– Większy odczyn zapalny destabilizuje blaszkę miażdżycową, przez co podnosi ryzyko zawału serca – wyjaśnia ekspert.
Eksperci nie mają złudzeń, że jeżeli szczepienia będą tylko zalecane i niefinansowane, to wciąż niewiele osób będzie z nich korzystać mimo tak ewidentnych korzyści.
Dlatego - jak przekonuje prof. Filipiak - minister zdrowia mógłby stworzyć kalendarz szczepień dla osób dorosłych.
Z kolei dr Jakub Gierczyński, ekspert systemu ochrony zdrowia, przekonuje, że dostęp do szczepień dla dorosłych zwiększyć można poprzez ich finansowanie. Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do grup ryzyka, czyli osób starszych, z wielochorobowością.
Jak podkreśla, "kraje o dużej dojrzałości zdrowotnej inwestują w zdrowie, w standardy podnoszące zdrowie społeczeństwa, a my robimy zupełnie coś odwrotnego". Trzeba więc zacząć zastanawiać się, jak dotrzeć do osób po 65. roku życia.
Obecnie w Polsce szczepienie przeciw grypie jest bezpłatne dla osób po 75 r. życia oraz kobiet w ciąży. Finansują je też swoim pracownikom niektóre zakłady pracy lub samorządy dla swoich mieszkańców.