Wszyscy mamy na skórze różnego rodzaju pieprzyki, punkciki, piegi, znamiona, jednak nie znamy ich wszystkich. Wśród nich może czaić się groźny rak – czerniak, który jest najbardziej agresywnym nowotworem skóry i jednym z najtrudniej leczonych typów raka. Chociaż czerniak stanowi jedynie 6% wszystkich nowotworów skórnych, to umieralność z jego powodu wynosi ponad 80%! Jak zapobiegać czerniakowi, jak go rozpoznawać i jak leczyć?
„Choć dostęp do nowoczesnego leczenia czerniaka jest w Polsce dobry, to i tak mamy najgorszy w Europie stosunek umieralności do zachorowalności. Problemem jest zbyt późne wykrywanie czerniaka, zbyt często w stadium zaawansowanej, agresywnej choroby” - wskazuje dr Monika Słowińska pracująca w Klinice Dermatologii CSK MSWiA w Warszawie.
Właśnie z tego powodu czerniak co roku zbiera w Polsce swoje żniwo, ale nie u nas zapadalność i śmiertelność na tego raka skóry jest najwyższa. Największą zachorowalność notuje się w Australii, gdzie wykrywany jest on u 28,9 na 100 tysięcy mężczyzn oraz u 25,3 na 100 tysięcy kobiet. Wysoka umieralność notowana jest również w Stanach Zjednoczonych, gdzie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wzrosła ona dziesięciokrotnie! W Polsce współczynnik umieralności wynosi 1,5 na 100 tysięcy u kobiet oraz 2 na 100 tysięcy u mężczyzn.
Wyższa umieralność u mężczyzn
Na zgon z powodu czerniaka najbardziej narażeni są mężczyźni. Współczynnik umieralności z powodu tego raka skóry jest u nich znacznie wyższy niż u kobiet. Mężczyźni mają o 70% wyższą szansę zgonu z powodu czerniaka niż kobiety. Według publikacji Huffington Post brytyjskie badania wskazują, że na czerniaka umiera 3,4 mężczyzn na 100 tysięcy oraz 2 kobiety na 100 tysięcy osób.
Profesor Julia Newton-Bishop z centrum Cancer Research UK wskazuje, że rzeczywiście może istnieć powiązanie pomiędzy płcią a umieralnością na tego raka skóry. Dodatkowo wskazuje ona również, że płeć wpływa na rozmieszczenie czerniaka na skórze – u mężczyzn częściej pojawia się on na plecach oraz klatce piersiowej, u kobiet – na ramionach i nogach.
Jak się badać i chronić?
Chociaż medycyna nie zna dokładnego mechanizmu powstawania czerniaka, to badania wskazały, że duży wpływ na jego pojawianie się ma promieniowanie UV , które powoduje mutacje w genach. Najważniejszymi czynnikami determinującymi zachowania są duża liczba znamion barwnikowych i wrodzonych znamion, długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV (zarówno na słońce, jak i w solarium), jasna karnacja, blond lub rude włosy, piegi (fototyp I oraz II według skali Fitzpatricka) oraz obciążenie genetyczne.
- Osoby, które lubią kąpiele słoneczne powinny w sposób szczególny nie tylko dbać o jej zabezpieczenie filtrami, ale też kontrolować wszelkie znamiona. Drobne „pieprzyki”, czyli znamiona barwnikowe powstają z wiekiem u każdej osoby. Ważne jest, by kontrolować je samemu w domu, a jeśli mamy jakieś wątpliwości skonsultować z dermatologiem - radzi lekarz dermatolog Bartosz Pawlikowski.
Aby móc rozpoznać czerniaka, należy udać się do dermatologa. Podejrzliwość powinny wzbudzić znamiona, które mają nieregularny kształt, postrzępione brzegi, zmieniają kolor, wielkość i kształt, są bardzo ciemne, także czarne, mają wielkość powyżej 6 mm. Badania przeprowadza się z wykorzystaniem videodermatoskopu. - W czasie badania skóry dermatoskopem jestem w stanie dokładnie określić typ znamienia i zakwalifikować do dalszego postępowania. Zdarza się, że obawy moich pacjentów nie są uzasadnione. Wiele razy spotkałem się jednak z sytuacją, kiedy pacjent trafił do gabinetu trochę z przypadku i w czasie badania okazało się, że trzeba usunąć znamię chirurgicznie w trybie pilnym. Wynik histopatologiczny był pesymistyczny, ale dzięki szybkiej interwencji udało się uniknąć najgorszego - opowiada dr B. Pawlikowski.
Czerniaka najczęściej leczy się poprzez wycięcie chirurgiczne wraz z usunięciem marginesu skóry zdrowej oraz węzłów chłonnych. Również stosowane są metody takie jak chemioterapia, immunosupresja, terapie genowe.
Co roku w wielu miastach organizowane są również akcje uświadamiające pacjentów, które pomagają we wczesnym wykryciu czerniaka. Można podczas nich skonsultować się z lekarzami i zbadać znamiona.