Reżyser filmu o żołnierzach wyklętych: najwyższy czas ukazać dramat ludzi, którzy walczyli o niepodległość

Interesuję się historią Polski i wiem, że jest ona zarówno piękna, jak i smutna. Wciąż niewiele mówimy jednak o tematach trudnych, a jest o czym. Amerykanie robią to świetnie, nie mają z tym problemów.

Do tej pory w kinie PRL-u przedstawiano żołnierzy wyklętych jako negatywnych bohaterów, jednoznacznie czarne charaktery. Najwyższy czas, żeby ten obraz odkłamać i ukazać dramat ludzi, którzy walczyli o niepodległość. Między innymi po to, aby zachować pewną równowagę. Ludzie oglądają filmy i na ich podstawie wyrabiają sobie poglądy.

Wiadomo, że mój stosunek do żołnierzy wyklętych, czego nie kryję, jest bardzo pozytywny. Uważam, że to dzielni ludzie, aczkolwiek im błędy też się zdarzały. To wszystko będzie pokazane w filmie.

Nie każdy żołnierz antykomunistycznego podziemia świadomie wybierał drogę zbrojnego oporu. Byli też tacy, którzy mieli do wyboru albo walkę o resztki godności albo dać się zatłuc w ubeckiej katowni.

Po lekturze życiorysów „wyklętych” widać, że byli to ludzie bardzo różniący się od siebie. Inaczej postępował Hieronim Dekutowski „Zapora”, inaczej Romuald Rajs „Bury”, który dokonywał rzeczy niegodnych żołnierza. Dlatego przede wszystkim zależy mi na ukazaniu ich w dramatycznej sytuacji, w której się znaleźli. A powody tej sytuacji były różne. Punktem wyjścia są dla nas ludzkie dramaty.

Rozmawiałem z członkami rodzin żołnierzy wyklętych. Często płaciły one wysoką cenę za działalność ich najbliższych, przez lata żyli z piętnem „rodziny bandyty”. To dla nich ciągle świeże rany.

W naszym filmie będą wyraźnie pokazane też sylwetki funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Do tej pory pokazywano ich w sposób „westernowy” - jako „szeryfów” albo fajnych, swojskich chłopaków. Tymczasem to byli bezwzględni i brutalni ludzie.

Nie chcę zdradzać fabuły. Na tym etapie mogę jedynie powiedzieć, że temat ujawniania się wobec władzy ludowej zostanie poruszony. Chcę jednak przede wszystkim pokazać, jakie były skutki zawierzenia komunistom i złożenia broni.

Wielu wyklętych ukrywało się jednak przez lata. Rekordzista – Józef Franczak „Lalek”, żył w ukryciu do 1963 roku. Główny bohater filmu będzie miał w sobie sporo właśnie z Franczaka.

Akcja dzieje się w kilku płaszczyznach czasowych. Mamy krótką retrospekcję z powstania warszawskiego, mamy czasy współczesne, ale główna akcja rozgrywa się w okresie od czerwca 1945 do stycznia-lutego 1948 roku. W różnych miejscach – na wsiach, w miasteczku, w Warszawie. Ukażemy miejsca, gdzie żołnierze wyklęci się ukrywali – piwnice, ziemianki, lasy itp. Bo członkowie podziemia każdego dnia walczyli o przeżycie.

Zdjęcia w większości są kręcone w województwie świętokrzyskim. Istotne były dla nas warunki plenerowe regionu, ale pamiętamy, że był on w dużym stopniu dotknięty walkami niepodległościowymi. Zdjęcia trwają od marca, teraz realizujemy ich drugą turę.

Opinia publiczna już jest podzielona. Wiele tematów historycznych poróżnia Polaków, m.in. zbrodnia wołyńska czy właśnie żołnierze partyzantki antykomunistycznej. Filmy na te tematy mogłyby pełnić funkcję pewnego rodzaju katharsis. Na pewno zamiatanie tych tematów pod dywan nic nie da; one prędzej czy później wypłyną.

Proszę zauważyć, że temat wyklętych wypłynął tak naprawdę oddolnie, bo zaczęły się w różnych miejscach Polski tworzyć społeczne inicjatywy, które zaczęły upamiętniać antykomunistyczną partyzantkę. Dopiero później zaangażowały się w to czynniki oficjalne

Ta presja oddolna to swoisty fenomen socjologiczny. Gdy miałem pokaz swojego filmu o Katyniu, w różnych miejscach podchodzili do mnie młodzi ludzie z pytaniami, czy kiedyś powstanie film o żołnierzach wyklętych. Gdzieś o nich usłyszeli, ale nie w szkołach. A film jest tą formułą, która może przemówić do młodego pokolenia. I pokazać jak było – a było ciężko.

Obraz powstaje bez żadnej dotacji państwowej, obecnie chyba nie ma „klimatu” na wspieranie takich inicjatyw. Postanowiliśmy nie ryzykować ze składaniem wniosków o dotację i czekaniem na odpowiedź, bez żadnej gwarancji na uzyskanie dofinansowania. Film produkujemy ze zbiórek publicznych, wsparcia prywatnych osób i pieniędzy sponsorskich.

Taki jest ambitny plan, ale jak się nie ma finansowania budżetowego, to jest się uzależnionym od tej gotówki, która do nas wpływa. Bardzo bym chciał, abyśmy zdążyli z filmem na marzec, ale terminem bardziej realnym jest wrzesień przyszłego roku.