“Dają na Żydów, skąpią na patriotów”? Bzdura! Po burzy o Idę prześwietlamy dotacje PISF-u

Są też komentarze bardziej wyważone. Michał Szułdrzyński z "Rzeczpospolitej" napisał, że o ile można się cieszyć z Oscara dla polskiego filmu, o tyle "warto wywrzeć presję na PISF, by dotował również filmy zgodne z naszą polityką historyczną". Według niego, "Ida" "zadaje potężny cios" tej polityce. Podobnie jak inne filmy, które finansowo wspomógł państwowy instytut.

Problem w tym, że - jak to często bywa - prawicowa retoryka swoje, a rzeczywistość swoje. Lista filmów, które otrzymały państwowe wsparcie, a które wpisują się w prezentowaną przez krytyków "Idy" politykę historyczną, jest naprawdę długa. Rekordowy "Katyń" Andrzeja Wajdy (6 mln zł), "Generał Nil", "Generał - zamach na Gibraltarze", "Popiełuszko. Wolność jest w nas" – to przykłady pierwsze z brzegu.

Od momentu publikacji jej tekstu lista filmów o historii nagrodzonych dotacją znacznie się wydłużyła. Jest na niej m.in. "Powstanie Warszawskie", "Czarny czwartek" czy zmiażdżona przez krytykę "Bitwa pod Wiedniem".

– Takich przykładów można wyliczyć sporo. Nie widzę ze strony PISF żadnej stronniczości, prób faworyzowania jednej opcji. Natomiast bywa tak, że te filmy, które odpowiadają prawicowej wizji polityki historycznej, są fatalnie wykonane. Tak było też z produkcją o Karolinie Kózkównie. Myślałem, że nareszcie mamy pierwszy dobry katolicki film, który pokazuje pozytywnego bohatera. Niestety, poziom scenariusza i wykonania był przerażający – mówi naTemat krytyk filmowy Wiesław Kot.

– Problemem nie jest to, że takie filmy nie powstają i nie są finansowane przez PISF. Nawet jeśli wyliczy pan prawicowym komentatorom takie tytuły, to oni znajdą dwa przypadki filmów, które nie dostały dotacji i na tym zbudują swoją teorię – podkreśla Kot.

Podobnie jest w przypadku innych spornych decyzji PISF-u, na których opiera się cały obraz instytutu jako kreatora niepożądanej wizji historii. Prawicowe portale rozpisywały się np. o tym, że PISF zażądał zwrotu dotacji na film "Historia Roja" (o żołnierzu Narodowych Sił Zbrojnych) i dopiero po procesie sądowym musiał się z tego wycofać. Przedstawiono tę sprawę niemal jako konflikt światopoglądów, tymczasem niemal identyczna historia dotyczyła "Pokłosie" - tam też walczono o dotację w sądzie.

Jeśli zaś mowa o filmie o rotmistrzu Pileckim, nad którym trwają pracę, to właściwie trudno stwierdzić, jaki jest zarzut pod adresem państwowego instytutu. Twórcy tego obrazu po prostu nie poprosili o dotację. Dlaczego? "Kilkakrotnie rozmawiałem z jednym z najwyższych. Człowiek ten pozbawił mnie złudzeń, że PISF może być instytucją, która sfinansuje to przedsięwzięcie. Z daleka od Auschwitz" – tłumaczył koordynator "Projektu: Pilecki" Bogdan Wasztyl. Brzmi efektownie, ale trudno nie ulec wrażeniu, że twórcy sami pozbawili się złudzeń, skoro nawet nie złożyli wniosku.

Dlatego jeśli ktoś wzywa do uprawiania polityki historycznej w sztuce, bardzo często równa się to "wbijaniu jednej wizji do głowy na zasadzie pałki belferskiej". – Jedni chcieliby tylko tłuc do głów, że Inka to bohaterka, a "Łupaszka" [słynny partyzant] był świetny. Może to i prawda, ale nie cała. Tak jak druga strona nie prezentuje całej prawdy mówiąc wyłącznie o szmalcownikach, wydawaniu Żydów czy Żołnierzach Wyklętych jako bandytach – dodaje Kot.

– To zupełnie naturalne, że te dwa modele myślenia ze sobą konkurują. Pod warunkiem, że jednostronne myślenie nie przekłada się na publiczne instytucje, takie jak PISF. Ci, którzy chcą, by tak było, uważają obywateli za stado baranów i niedouków, którym trzeba w sposób wykładniczy tłumaczyć polską historię – podsumowuje.