Dr Irena Eris: "Moja firma ma być przykładem, którym Polska się szczyci"

Dr Irena Eris zaczęła budować światowe imperium kosmetyczne w malutkim zakładziku. Choć wtedy sama jeszcze tego nie podejrzewała. Był '83 rok, pustki na sklepowych półkach i gospodarka centralna. Prywatny biznes w zasadzie nie istniał. Ona, świeżo po studiach doktoranckich, wróciła do kraju z dyplomem Uniwersytetu Humboldta i głodna naukowych sukcesów.

Zaczęła pracę w Zakładzie Badawczo-Wdrożeniowym warszawskiej Polfy, ale szybko dopadła ją frustracja. Jej dyplom z farmacji, znajomość języków i dobre pomysły okazały się nikomu niepotrzebne. Rozczarowanie szybko przekuła w działanie. Zrezygnowała z etatu i za pożyczone od rodziców pieniądze otworzyła własny biznes. Niewielki, bo ówczesna władza nie tolerowała prywaty. Założyła małe laboratorium, produkując w nim na początku jeden rodzaj kremu. Początki były ciężkie: trzeba było przebrnąć przez skostniałą biurokrację, przekonać do siebie urzędników, sprzedawców i klientów, zorganizować opakowania i ściągnąć dostawców, bo ci krajowi nie byli zbyt rzetelni... Kłód pod nogami Irena Eris miała nadto. W przeskoczeniu ich pomógł mąż, Henryk Orfinger. Ona tworzyła i produkowała, on wziął na siebie zarządzanie i biurokrację.

I tak jest również dziś. Zmieniła się tylko skala ich wspólnego przedsięwzięcia: marka Dr Irena Eris ma dziś niezachwianą pozycję na polskim rynku. Ten z czasem zrobił się zbyt ciasny i trzeba było poszukać perspektyw rozwoju za granicą. Z sukcesem: dziś firma jest obecna na ponad czterdziestu światowych rynkach. Kosmetyki Ireny Eris kochają Azjatki, Ukrainki, Francuzki, Nowozelandki, Brytyjki, Amerykanki...

A ona sama? Doczekała się tytułu Perły Biznesu, Wybitnego Polskiego Eksportera, Marki Polskiej Gospodarki i długiej listy innych zaszczytów. Ale na salonach bywa rzadko, nie pociąga jej szklany ekran. Skupia się na tym, co daje jej satysfakcję: na firmie i pracy naukowo-badawczej. Ma swój osobisty wkład w każdy kosmetyk, który wychodzi z fabryki w podwarszawskim Piasecznie. A potem jedzie w świat.

Normalna kobieta, której udało się stworzyć coś, co daje jej satysfakcję. Raczej nie myślę w tych kategoriach, choć oczywiście jestem Polką. Zresztą, nie wyobrażam sobie życia nigdzie indziej. Tu czuję się dobrze, tu mam swoje korzenie, rodzinę i przyjaciół...Wyrwanie z tego środowiska nie byłoby dla mnie dobre. Ale to są indywidualne preferencje, nie uważam ich za żaden wyróżnik. Niektórzy mają bardziej kosmopolityczne spojrzenie, są „obywatelami świata”. Ludzie dzisiaj dużo podróżują i przekonują się, że wszędzie dobrze, gdzie nas nie ma. Naprawdę, nigdy nie myślałam o tym, żeby się przenieść za granicę. A więc jednoznacznie: Polka.

Decyzja o porzuceniu etatowej pracy w Polfie kosztowała mnie sporo stresu i nieprzespaną noc. Ale chciałam sama stworzyć miejsce, w którym byłabym czynna do końca swojego życia zawodowego. Wcale nie marzyłam o czymś wielkim. Marzyłam o malutkim laboratorium, w którym wykorzystam swoją wiedzę i przekuję ją w satysfakcję zarówno klienta, jak i swoją. Chciałam prowadzić to małe laboratorium w swoim zaciszu i żeby nikt mi nie przeszkadzał. Wtedy to było nieoczywiste. Na tle innych krajów wschodnich Polska i tak była wyjątkiem, bo prywatny biznes prawie nie istniał. Nie mówiło się o tym, żeby ktoś pomagał - byleby tylko nikt nie przeszkadzał.

Walczyłam o przetrwanie. Dopiero po '89 roku, kiedy przeszliśmy do gospodarki rynkowej, sytuacja radykalnie się zmieniła. Wtedy zobaczyłam przed sobą perspektywy. Ta przedsiębiorczość, która wcześniej była ledwo tolerowana, nagle stała się siłą napędową polskiej gospodarki. Przedsiębiorca już nie wyzyskiwał, tylko płacił podatki i tworzył miejsca pracy. Podejście do biznesu zmieniło się o 180 stopni. I wtedy zaczęłam coraz śmielej, i coraz więcej marzyć o rozwoju własnej firmy.

Nagle Polska znalazła się w zupełnie innym otoczeniu, niż dotychczas. Nie było specjalistów, którzy palcem mogli wskazać, jak funkcjonować w otoczeniu wolnorynkowym. Nawet wyższe uczelnie ich nie kształciły. '89 rok był zaskoczeniem i wiele firm to odczuło.

Ja byłam w tej komfortowej sytuacji, że i tak wcześniej nie mogłam zwiększyć produkcji. Nie chciałam wyrastać na dużą firmę - bo to było źle widziane. Natomiast popyt na moje kosmetyki był większy, niż ich podaż. Właściwie za nim nie nadążałam. Ten '89 rok uwolnił mój skrępowany potencjał rozwojowy (śmiech). Kupiliśmy grunt i wybudowaliśmy fabrykę z prawdziwego zdarzenia, która później się rozbudowywała coraz bardziej i bardziej, przez pączkowanie.

Ani trochę. I całe szczęście, bo mnie kompletnie nie było wtedy stać na reklamę. Reklama i marketing, w obecnym znaczeniu, w Polsce nie istniały. Po co? Skoro na półkach brakowało wszystkiego? Był za to "marketing szeptany", o którym dzisiaj marzy każda firma. Czyli: kobieta powiedziała innej kobiecie, że kupiła sobie dobry krem.

Okazało się, że dzięki temu znajomość mojej marki jest bardzo dobra. Krzywa sprzedaży poszybowała w górę, prawie pionowo. I to w momencie, w którym wielkie koncerny weszły na rynek. To bardzo dziwne, bo do dzisiaj 50 proc. rynku kosmetycznego w Polsce pozostaje w rękach polskich producentów. Duże koncerny były zaskoczone, że nie udało im się po dwóch, trzech latach zdominować naszego rynku - tak jak udało im się to wszędzie indziej.

Nie jesteśmy. Niestety. Za to Polki od zawsze ceniły i nadal cenią sobie jakość polskich kosmetyków. Na tym polu nie mamy się czego wstydzić i zawsze tak było. Nawet w PRL-u działały państwowe fabryki: Pollena, Uroda, Celia... Ale to było jeszcze w czasach gospodarki planowej, która nie zwracała uwagi na popyt i zapotrzebowanie klienta. Trzeba było wyprodukować tyle i tyle, koniec i kropka. A to, że był klient i on chciał kupić jeszcze więcej, nie mieściło się w ówczesnym systemie.

Jest wielu innych Polaków, którym udał się biznes za granicą. Max Factor był Polakiem...

Właśnie. Podobnie Philippe Patek, który wyemigrował do Szwajcarii i tam zaczął produkować luksusowe zegarki. Takich przykładów jest więcej. To my o nich nie pamiętamy, nie zagłębiamy się w gospodarcze korzenie...

Przede wszystkim, Wojciech Inglot jest inną konkurencją. On działa w kosmetyce kolorowej, która jest łatwiejsza w odbiorze. Kolor widać od razu, można wypróbować, dobrać odcień i już po chwili widać, czy pasuje czy nie. Do kosmetyków pielęgnacyjnych trzeba mieć zaufanie i trochę poczekać na efekty ich działania. Klient najczęściej sięga po markę, którą już zna. Tu jest trudniej. Ale to godne podziwu, jak Inglot zaistniał poza Polską. Znalazł swój model sprzedaży na stoiskach firmowych, a teraz inni próbują go naśladować.

Nie mają, myślę, że jest w miarę prosta. Ale rzeczywiście, marka powinna mieć łatwą wymowę i percepcję dla zagranicznego klienta. Natomiast zaistnienie na rynkach zagranicznych wcale nie jest proste. Wiąże się z dużymi kosztami i ciężką pracą. Trzeba pamiętać, że konkurencja nie czeka z otwartymi ramionami. Ale kiedy rodzimy rynek staje się zbyt ciasny, to eksport jest jedyną drogą rozwoju dla firmy.

Przede wszystkim: dobrego produktu. Innowacyjnego, który wnosi coś nowego na rynek. I po drugie: jest wysokiej jakości i bezpieczny. Producent musi mieć stuprocentową pewność, że to, co deklaruje jest prawdą. I musi umieć przekonać do tego klienta. To cały, złożony proces. Jako nieliczni posiadamy własne Centrum Naukowo-Badawcze, skąd wywodzą się receptury naszych kosmetyków, oparte na autorskich odkryciach naukowych. Przeprowadzamy testy in vitro, in vivo i ex vivo, a w przypadku części kosmetyków: nawet zaawansowane testy kliniczne. Nie możemy opierać się tylko na deklaracjach dostawców, stąd laboratoria i kontrole jakości surowców. Musimy być pewni tego, co oferujemy klientom.

Och, było kilka takich momentów. Pamiętam, jak w '88 roku przyjechała do nas kobieta, która prowadziła salon kosmetyczny w Beverly Hills. Chciała importować nasze wyroby. Była kosmetyczką, więc znała temat i miała zaufanie do naszych kosmetyków. Zresztą, też była Polką z pochodzenia. A my? Nawet nie śniliśmy o eksporcie. Przekonała nas i podpisaliśmy kontrakt. Zaczęliśmy eksportować do Stanów. Byliśmy tak szczęśliwi, że nasze produkty są w takim miejscu, to było nierealne i nieoczekiwane... Brak słów, po prostu. Cała załoga zrobiła sobie takie koszulki: „Official Supplier to the USA” i później długo, długo w nich chodziła.

Już w latach '90, kiedy staliśmy się dojrzałym przedsiębiorstwem, powstał osobny dział eksportu. Najpierw był jednoosobowy. Dzisiaj, po latach to już grupa osób, która pracuje z zagranicznymi kontrahentami i kooperuje z naszymi partnerami w ponad 40-stu krajach.

Kraje Zachodniej Europy są nam najbliższe, bo mamy wspólne przepisy i wszyscy jesteśmy w Unii Europejskiej. Nie ma dodatkowych barier formalnych. Dla odmiany, w Iranie zakończyliśmy właśnie certyfikację kosmetyków, która trwała dwa lata. Takie są procedury, pochłaniają i pieniądze i czas. Dlatego ekspansja zagraniczna to nie jest wcale prosta sprawa. Spore koszty wiążą się z marketingiem i reklamą. Prosto licząc: jeśli sprzedajemy w ponad 40 krajach, to w każdym z nich musimy zapłacić za wsparcie marketingowe.

Kwas foliowy to było coś niesamowitego: odkryliśmy, że rekonstruuje uszkodzenia DNA. Sami byliśmy pod wrażeniem własnych dokonań. Pojechaliśmy z tym odkryciem na międzynarodowy kongres genetyków i specjalistów od DNA, żeby im zaprezentować wyniki badań. Zjazd odbywał raz na trzy lata, więc wszystko organizowaliśmy w pośpiechu. Po czym wróciliśmy i chcieliśmy opatentować to nowe zastosowanie kwasu foliowego. Ale okazało się, że straciliśmy zdolność patentową, bo już opowiedzieliśmy o nim publicznie (śmiech). To była cenna nauka na przyszłość.

Później, jako pierwsi w Europie, zastosowaliśmy witaminę K w kosmetykach. Wprowadziliśmy telomery, równolegle z Nagrodą Nobla, która została przyznana właśnie za telomerową teorię młodości. Skracanie telomerów prowadzi do śmierci komórki. Naukowcy badali je w obszarze antynowotworowym, a myśmy prowadzili badania nad przedłużeniem telomerów w kontekście kosmetologii.

Odkrywamy nie tylko nowe substancje, ale i nowe technologie, np. sposób, w jaki substancje przenikają przez skórę. Mamy apteczną serię kosmetyków, Dr Irena Eris Clinic Way, w której wykorzystaliśmy opatentowane przez nas nośniki: wnikają w głębokie warstwy skóry, do środka komórki. W ostatnich trzech latach zgłosiliśmy osiem wniosków patentowych, ale niestety – postępowanie patentowe jest bardzo długie, bardzo wnikliwe i trwa kilka lat. Czekamy na rozstrzygnięcia. Mamy już jedno pozytywne.

Nie. I muszę powiedzieć to z dumą i pełnym przekonaniem. Jesteśmy bardzo innowacyjną firmą. Zresztą, te innowacje mamy zaszyte w genach. Poszukujemy nowych substancji, związków, jeździmy na światowe kongresy naukowe z wynikami naszych badań i publikujemy je w prasie zagranicznej, głównie w czasopismach z tzw. listy filadelfijskiej. To po prostu najbardziej prestiżowe czasopisma naukowe na świecie, np. Science. Jesteśmy już rozpoznawani jako "ekipa z Polski". To nowość, tego nigdy dotychczas nie było. Właśnie w ten sposób, na ile tylko starcza nam możliwości, kreujemy wizerunek innowacyjnej Polski.

Comité Colbert zrzesza najlepsze marki: głównie francuskie, bo to wciąż Francja jest światową kolebką luksusu. Najdroższy szampan, najlepsi designerzy, luksusowe obrania i kosmetyki. Crème de la crème. Najlepsi z najlepszych.

Kiedy dostaliśmy zaproszenie, to był spory szok. Odebraliśmy je z niedowierzaniem. Do Comité Colbert nie można się dostać, tam się jest zapraszanym. Docenili całą naszą działalność: innowacje, jakość produktów, szereg wartości, które wyznajemy i które są wspólne dla członków klubu. Najpierw zapytali, czy się zgadzamy na członkostwo. Jak to?! No oczywiście, że się zgadzamy! Proces analizy przed przyjęciem nas do Comité Colbert trwał kilka miesięcy i na koniec wszyscy członkowie musieli wyrazić jednomyślna zgodę. Aha, i potrzebowaliśmy dwóch członków wprowadzających...

Mam ich jeszcze sporo. Chcę, żeby eksport był dużo większy i intensywniejszy niż dotychczas. Mamy dużo większy potencjał. Ale to pociąga za sobą czas, koszty, duży wkład pracy. Nic nie przychodzi od razu.

Anatomia i fizjologia skóry jest wszędzie jednakowa. Nieważne: Azja, Afryka czy Stany Zjednoczone. Natomiast gusta się różnią, faktycznie. Azjatki kochają te kosmetyki, które rozjaśniają i wybielają im skórę. To absolutny priorytet. I cenią lżejsze produkty, lekkie konsystencje. Kraje arabskie mają raczej wymagania co do zapachu: lubią te cięższe, orientalne.

We mnie największe zdziwienie budziło to, że na Bliskim Wschodzie jest tak duże zapotrzebowanie na kosmetyki pielęgnacyjne. Tam naprawdę kobiety o siebie dbają. Mimo, że Arabki noszą czadory i chusty – i często widać im tylko umalowane oczy - to wielką wagę przykładają do zdrowia, do pięknej skóry. Eksportujemy tam dermokosmetyki Pharmaceris, które są tam bardzo popularne.

Marketing jest ważny. Ale nie tylko on. Poza jakością i działaniem, liczy się zapach, opakowanie, cały szereg czynników. Zresztą, kosmetyki to specjalny rodzaj produktu. Dr Irena Eris to cała idea. Filozofia holistycznego podejścia do piękna, która opiera się na synergii innowacyjnych, luksusowych kosmetyków, profesjonalne pielęgnacji w Kosmetycznych Instytutach i wypoczynku w ekskluzywnych Hotelach SPA. Współpraca tych filarów pozwala nam stworzyć wyjątkowy i unikalny świat marki Dr Irena Eris, w którym kobieta czuje się piękna, zadbana i spełniona. Ale moja marka nie opowiada szczególnej historii. Czasami sięgam do źródeł, czyli: skąd się wzięłam. Mówię, że zaczynałam w latach '80 od zera, z maleńkim laboratorium i pomógł mi łut szczęścia...

(śmiech) No tak. Właściwie można tak powiedzieć.

Oczywiście! Jakże by inaczej?

I to mnie bardzo zobowiązuje.

Moja firma ma być przykładem, którym Polska się szczyci. I wydaje mi się, że robi to dobrze. Reprezentuję Polskę taką, jaką być powinna widziana. Dynamiczną, rozwojową, innowacyjną. W tym kierunku przecież idziemy, prawda?