Polacy robili kiedyś najlepsze plakaty filmowe. Teraz mamy najgorsze. Co poszło nie tak?

W 1899 roku powstał pierwszy polski plakat artystyczny. Autorem "Wnętrza" był Stanisław Wyspiański. Był to druk informujący o sztuce Maurycego Maeterlincka i towarzyszącym mu odczycie Stanisława Przybyszewskiego. Wyróżniał się niespokojną formą artystyczną, był artystycznym komentarzem do rzeczywistości. Od tamtej pory taki rodzaj plakatu zaczął być coraz bardziej prestiżowy. Sztuka ta rozwijała się z biegiem lat, polscy artyści byli coraz bardziej doceniani.

Sytuacja uległa zmianie po 1989 roku, kiedy to gospodarka rynkowa i koniec mecenatu państwa wpłynęły na zmniejszenie ilości wydawanych dzieł oraz na ich walory artystyczne. Od tamtego momentu artystyczny plakat filmowy zarezerwowany był dla kin studyjnych, małych galerii i kolekcjonerów. O tym odchodzącym złotym wieku wypowiedział się w "Guardianie" reżyser Martin Scorsese - stwierdził, że twórcom plakatów filmowych w Polsce udało się zawrzeć w swoich pracach syntezę całego filmu.

Komedie romantyczne mają swoją specyfikę. Powinny wyciskać łzy wzruszenia i bawić do łez. Dawać nadzieję i uświadamiać, że nasze życie nie jest takie złe. Pokazać prawdziwą miłość. W Polsce komedia romantyczna to również plakat ją promujący - niemal żywcem ściągnięty z innego, zagranicznego filmu tego gatunku. Doskonale widać to na przykładzie "To właśnie miłość", który puszczany jest w niemal każde święta w telewizji i nowej polskiej komedii "Listy do M 2". Te plakaty są niemal identyczne. To kolejny przykład tego, jak polscy dystrybutorzy chcą dać nam poczucie, że żyjemy w cywilizacji zachodniej - nawet materiały promocyjne i billboardy mamy takie same.

Polscy dystrybutorzy uwielbiają promować produkcje hasłami. "Najlepszy film najlepszego reżysera", "Hit roku", "Musisz go zobaczyć!". Niestety odbywa się to kosztem jakości. Czy amerykański, czerwony plakat promujący film Quentina Tarantino "Django" nie jest bardziej zachęcający? Polska wersja jest po prostu brzydka. Dystrybutorzy mówią nam – to kolejna dawka strzelanin i bezsensownej śmierci. Amerykanie dają do myślenia - podpowiadają widzom, że to również film o niewolnictwie.

Polscy dystrybutorzy nie szanują swoich rodaków. Skąd ten wniosek? Wystarczy spojrzeć na plakaty promujące "11 minut" Jerzego Skolimowskiego. Polska wersja to po prostu aktor na tle szarych bazgrołów. Do tego te wyrazy - hasła - "Zdrada, zazdrość, przeznaczenie". To zdanie i ten design nie tylko mogą spowodować, że przejdziemy obok obojętnie, ale też ktoś może pomyśleć, że to kolejny film, który pewnie za rok zostanie wyemitowany w TVN. Zagraniczna wersja plakatu odwołuje się do... Polskiej Szkoły Plakatu. Z pewnością intryguje, daje poczucie, że skoro promocja jest przemyślana i subtelna, to z pewnością warto wybrać się na ten film do kina.

Doskonałym tłumaczeniem, co z polską wersją plakatu promującego film "Młodość" jest nie tak, jest fragment felietonu autora książki "Jak przestałem kochać design" Marcina Wichy dla "Gazety Wyborczej". – "Sztuka jest zwierciadłem czasu, a plakat jest sztuką ulicy. Latem na naszej ulicy wisiał plakat filmu "Młodość". Przedstawiał plecy nagiej kobiety. Właściwie nie tylko plecy, ale widok był zamglony (istnieje matematyczny wzór na stopień nieostrości, który pozwala uniknąć skandalu). Oprócz mgły na obrazku przedstawiono także dwóch starców. Ten z prawej miał na piersi napisane "Jane Fonda". Grafik, który wkomponował litery, musiał zauważyć, że coś tu nie pasuje: - Szefie, przecież to Harvey Keitel! - Nie kombinuj. Pisz: "Jane Fonda".

Pomysłowe, ładne i docierające do sedna filmu plakaty wciąż są w Polsce tworzone. Jednak toną w oceanie tandety. Te najlepsze spotkać można na ścianach małych kin studyjnych. Dobrym podsumowaniem tematu są słowa Sylwii Giżki, które napisała w artykule o Polskiej Szkole Plakatu dla portalu "Culture.pl".

– Wokół kwestii plakatu w Polsce narosło wiele wątpliwości, nadziei i rozczarowań. Poziom rodzimej reklamy wizualnej jest katastrofalny, tak jakby doświadczenia Polskiej Szkoły Plakatu nie przydały się tu do niczego. Ogólna dostępność współczesnego warsztatu graficznego sprawia, że w zawodzie pracują dyletanci. I wreszcie zasadnicze, spędzające wielbicielom plakatu sen z oczu, pytanie: czy tradycyjny plakat artystyczny jest jeszcze w ogóle potrzebny, czy nie wyparły go nowe media, czy robienie plakatu, który nigdy nie zaistnieje na ulicy, a co najwyżej w galerii, ma sens? – zastanawiała się autorka.