Jak wygrać z Kaczyńskim? Przemysław Szubartowicz dla naTemat: "Bycie anty-PiS nie zadziałało"

Nie wywaliło się nawet zupełnie o personalia, ale bardziej o PSL, który jako pierwszy ogłosił, że chce startować osobno i będzie sobie coś tam budował. A to by oznaczało, że Platforma zostaje z SLD i nagle jest partią centrową z silnie przyklejonym elementem lewicowym. To było dla nich już nie do przełknięcia, bo Schetyna od dawna powtarza, że w formacji centrowej musi być równowaga skrzydeł. Czyli jednak też coś ideowego.

Wygrała po prostu polityka. Idealiści, w tym ja, mogli sobie myśleć, że to będzie wyglądać tak, że siadają i mówią sobie: “Kochani, jest bardzo źle, teraz czas, żeby robić to, to i to, schować niesnaski do kieszeni”. Niestety, partie to finansowanie, to emocje, ludzie, wszystko tam jest i się od tego nie ucieknie.

Tak, to ma znaczenie. Politycy często prywatnie powtarzają, że Twitter to jest tylko taka zabawa, to jest Warszawa, pogaduszki mainstreamu, gdzie lewica i prawica ciągle się kłócą. To jest tylko świat fantazji, a polityka jest tam, gdzie oni właśnie jadą. A tam ludzie nie interesują się tak bardzo, kto komu co powiedział na Twitterze.

Inna sprawa to lewica. Czarzasty przed chwilą chciał rozliczać Wiosnę z finansowania, Biedroń unikał słowa “lewica”, bo wolał być progresywny i nie iść z dinozaurami, a Zandberg ze starymi komuchami nie chciał gadać. Życzliwie powiem, że blok lewicowy powstał z powodu konieczności zjednoczenia do walki z PiS, mniej życzliwie, że w obliczu zbliżającego się politycznego niebytu postanowili się zjednoczyć jak w małżeństwie z rozsądku.

Są oczywiście politycy idealistycznie myślący, którzy naprawdę obawiają się tego, co PiS zrobi, gdy zdobędzie większość konstytucyjną. I to nie będzie taki sobie bałagan, będzie zmiana konstytucji, zawłaszczanie kolejnych obszarów życia, instytucji, rewolucja w edukacji, w mediach prywatnych, sądach. To będzie demoralizujące dla nas wszystkich na lata.

Dla mnie jako osoby, która poza komentowaniem polityki zajmuje się od lat psychoanalizą lacanowską, a więc interesuje się m.in. konstrukcją symboliczną świata społecznego, najbardziej poruszająca jest sytuacja zniesienia prawa jako funkcji organizującej życie w państwie. Jeżeli gwałci się prawo, a więc umowę społeczną, to znaczy, że każdy wszystko może, ale władza może więcej. Nie ma konstytucji, bo takie mamy widzimisię. Nie ma głosowania, jest reasumpcja. Ileś lat minie i przyzwyczaimy się, że nie ma wartości, nie ma nic świętego, nie ma struktury symbolicznej, z którą trzeba się liczyć. Sankcjonowanie i legitymizowanie bezprawia przez władzę jest wyjątkowo demoralizujące. A to właśnie robi PiS.

Powiedziałbym, że to nie jest niesforny dzieciak. Niesforny dzieciak jest jeszcze naiwny wobec świata i w ten sposób nieokrzesany, podatny na akty wychowywania. PiS to cyniczny, nihilistyczny, brutalny gracz, który oparł swoją ideologię na pomyśle zemsty za krzywdy, których doznał w swoim wyobrażeniu. Na tym opierają swoją rację moralną. Do tego dochodzi myślenie magiczne o polityce, urojeniowe, wielkościowe. Plus kłamstwo, które jest tu głównym narzędziem.

Pierwsza zasada powinna brzmieć, że nie ma wroga na opozycji, choć to pewnie awykonalne, bo są emocje, powiedziało się za dużo, jest zbyt wiele różnic strukturalnych i ludzkich. Ale w sytuacji idealnej to nie powinno mieć znaczenia. Nam na Twitterze się wydaje, że jak ktoś coś napisał, to już jest zatwardziałym wrogiem. Normalnie bralibyśmy to za wymianę poglądów, idei, ale internet niszczy relacje międzyludzkie i doprowadza do tego, że od razu przypisujemy wszystkim najgorsze intencje.

Dziś ludzie nie rozpoznają ironii. Doszło do tego, że trzeba zaznaczać, kiedy jest ironia, a kiedy jej nie ma. Ale wracamy do polityków. Powtarzam: nie ma wroga na opozycji, każdy powinien się zajmować swoją działką. Koalicja Obywatelska swoim pomysłem na decentralizację, samorząd, nowoczesne umiarkowane centrum. Lewica powinna skończyć z histeryzowaniem na zewnątrz za każdym razem, kiedy poczuje się obrażona. A PSL...

Mówi się, że pojawiła się być może jakaś propozycja ze strony PiS, która ich trochę przesterowała. Pamiętajmy, że to nie są tylko wybory do Sejmu, ale w tle są wpływy w samorządzie, są instytucje, z których można ludzi wycinać lub wprost przeciwnie. Nie chcę ich jednak za bardzo oceniać, niedawno byli przecież w zjednoczonej opozycji. Czy jest to opozycja? Powiedzmy, że jest to “blok, który twierdzi, że jest opozycją”.

Tak uważałem i uważam, w tym sensie podział opozycji jest porażką. Oni powinni jeszcze raz usiąść, jeśli nie pójść do wyborów razem, to chociaż pokazać się wspólnie i zadeklarować, że idziemy szeroko, osobno, ale bez kłótni, bo najważniejszy cel jest jeden. To jest rzeczywiście teraz albo nigdy. Jeśli wybory zostaną wysoko wygrane przez PiS, to się możemy z mechanizmami demokratycznymi pożegnać. A tyle osób nadal w to nie wierzy.

“Nie straszcie PiS-em”, “sytuacja nie jest nadzwyczajna”, “na pewno tak źle nie będzie”... Niestety, dominuje takie myślenie. Ale cóż, ignorancja, jak uczą starożytni Grecy i współcześni psychoanalitycy, jest najsilniejszą ludzką namiętnością.

Powraca wyobrażenie leminga, który jest na wakacjach i ma wszystko w nosie, bo jeszcze nigdy tak nie było, żeby jakoś nie było. Ale może jest tak, że liberalny wyborca po prostu nadal nie wierzy w to, co się tu będzie działo, gdy bezprawie pisowskie dostanie drugą, mocniejszą szansę. Typ mądrego Polaka, ale dopiero po szkodzie.

To racjonalny, godzący różne grupy program, ale służba zdrowia to moim zdaniem jeden z najważniejszych jego elementów. Od lat panuje w tym obszarze zapaść, ale PiS, który przedstawia się jako partia reformatorów, nie kiwnął palcem. Kolejki się nie zmniejszyły, rezydenci planują kolejny protest jesienią, wyzwaniem jest onkologia. Obrońcy konstytucji pewnie ucieszą się z aktu obrony demokracji. Ale tak naprawdę najważniejszy jest kontakt bezpośredni, pokazanie, że “nam zależy”. To ma większe znaczenie, niż szczegółowy program i wielkie hasła. Ale problem jest głębszy. Liberalny, demokratyczny wyborca ma określoną konstrukcję: on nie ma w sobie ideologii, nie ma w sobie fanatyzmu, potrzeby budowania narracji o Wielkiej Polsce, że jest na wojnie z wrogiem, którego trzeba zmiażdżyć.

To ludzie, którzy często mają wątpliwości, to ludzie wolni, którzy prowadzą własne życie według własnego pomysłu. Wielka opowieść dla nich się nie pojawiła. Próbowano zrobić opowieść z bycia anty-PiS-em. I warto być anty-PiS-em, ale to do końca nie zadziałało.

Tu chodzi o specyfikę mentalności strony demokratycznej. Ci ludzie, bardzo różni, nie chcą ideolo, które ciągle się kręci po głowie. Pisowcy mają swoją opowieść o wojnie o rząd dusz, dla naszej strony to nie jest jeszcze - stety lub niestety - żadna wojna.

Kazimierz Kutz parę razy powtarzał, że trzeba tak dostać w dupę, tak pozwolić PiS-owi urządzić Polskę, żeby do wyborcy dotarło, co stracił.

To samo mówił prof. Roman Kuźniar, żeby dać im większość konstytucyjną i wyjść z Sejmu. Ale ja się z tym nie zgadzam. Uważam, że trzeba walczyć, pokazywać swoje idee.

PiS ma szaleństwo w oczach, swoje ideolo i wyższość moralną, bo “zabili nam prezydenta”. A ta strona jest po prostu różnorodna. Warto jednak, by uwierzyła, że o wartości demokratyczne czasem trzeba się bić. A to jest ten czas.

Kontakt bezpośredni naprawdę dużo zmienia. To wtedy pękają niekorzystne wizerunki tworzone w mediach. Wielu pytało, jakim cudem Grzegorz Napieralski miał w 2010 roku ponad 13 proc. w wyborach prezydenckich. Bo jabłka rozdawał. On był dość sztywny mimo różnych zabiegów marketingowych, ale wystarczyło, że wyszedł rozdawać jabłka, czyli rozmawiać z ludźmi. Przestali widzieć w nim sekretarza generalnego, dostrzegli polityka i człowieka.

Trzeba iść i w różnych grupach odczarować te medialne fantazmaty rodem z Twittera.

Nie chcę dawać wielkich rad, bo jakiegokolwiek programu byśmy dzisiaj nie wymyślili, to i tak program 500 Plus zwycięży, bo ugodnił ludzi, innych rozleniwił, obudził też nieaktywnych wyborców, którzy zobaczyli, że pojawiła się władza, która coś im daje do ręki za nic. Przy okazji niestety stało się tak, że wielu z nich machnęło ręką na to, co się złego w Polsce dzieje. I teraz głównym wyzwaniem jest, żeby 500 Plus przestało zasłaniać ludziom bezprawie i destrukcję partii władzy, zwłaszcza że żadna następna władza już tych pieniędzy nikomu nie odbierze.

Trudno jest dziś w Polsce prowadzić debatę publiczną, bo każdy pogląd jest odbierany jako niemal personalny atak na całe grupy społeczne. Że się je poniża lub obraża. To nowa moda, nowy, negatywny odłam poprawności politycznej.

A Twitter? Zależy, ile kto ma dystansu do siebie. Prawdą jest, że każdy jest tu trochę pawiem, który pokazuje publicznie swój ogon. Dawniej nie było komputerów i ludzie pisali takie rzeczy w dziennikach. Czytałem na przykład dzienniki znanego kiedyś, nieżyjącego już dziennikarza Krzysztofa Mętraka. Gdybym bez komentarza wrzucał na Twittera fragmenty jego zapisków, reakcja byłaby jak dzisiaj. Na Twitterze nie czyta się ironii, metafory, aluzji, trwa nieustanny festiwal przypisywania autorom niecnych intencji, a słowo traktuje się jak rzecz. W rozmowie twarzą w twarz od razu wszystko można wyjaśnić, dopowiedzieć, słychać intonację, w mediach społecznościowych wszyscy się obrażają, blokują i toną we własnych wyobrażeniach na temat tego, co kto inny sobie wyobraża. Straszne czasy.

20 lat temu na byle aferze wywracały się rządy. Dzisiaj mamy wielkie afery, ale one żyją trzy dni.

To jest tragedia tych czasów. Nic nie ma znaczenia, nic nie szokuje, wszystko płynie bez pamięci. Dlatego populiści tak świetnie sobie teraz radzą i mogą tak bezkarnie kłamać. Bezczelność ich kłamstwa przekroczyła skalę historyczną. Jak kłamią? Jak w anegdocie zasłyszanej od prof. Marcina Króla: kiedy pijany mąż wraca w nocy do domu, z rozchełstaną koszulą i śladami szminki na kołnierzyku, żona pyta się go, gdzie był, a on: jak to gdzie, cały wieczór siedziałem z tobą na kanapie i oglądaliśmy telewizję.