"To był Czarny Wtorek. Jednego dnia zginęły 62 osoby". Dlaczego pożary trawią Australię

– Wybuchają co roku, od wieków, więc o tej porze roku to nic zaskakującego. Jednak w tym roku są wyjątkowo intensywne. Jak uważa wielu, w tym wielu strażaków, ze względu na ocieplenie klimatu jest bardziej gorąco, bardziej sucho, więc płoną większe obszary – mówiła nam niedawno Polka mieszkająca w Sydney.

Zaczęło się od Czarnego Czwartku
Tak sucho i gorąco było też w 1850 roku i na początku 1851 roku. Kontynent niemal gotował się od gorąca, padały rekordowe temperatury. W lutym 1851 roku szalały takie pożary, że ogień zajął jedną czwartą powierzchni obecnego stanu Wiktoria – ok. 5 mln hektarów. Zginęło wtedy 12 osób, około miliona owiec i tysiące sztuk bydła.

Jeden dzień, 6 lutego 1851 roku, przeszedł do historii jako Czarny Czwartek. Od tego dnia australijscy badacze śledzą pożary buszu na kontynencie i tworzą ich chronologię. Choć przyznają, że pojawiają się one tu od milionów lat. "Wiele z nich zaczynało się od piorunów" – czytamy na stronie Forest Fire Management Victoria.

Dalej jest o tym, że od tysięcy lat busz wypalali również Aborygeni, by w ten sposób użyźniać glebę, powiększać pastwiska, pobudzić wegetację roślin, ułatwić polowanie na zwierzęta. Są teorie, że właśnie wypalanie przez nich buszu przyczyniło się do zmiany klimatu w Australii i powiększającej się suszy, choć nie wszyscy w te teorie wierzą.

"Powietrze było pełne dymu"
Wróćmy do początku badań. Przyczyną pożarów w lutym 1851 roku była częściowo susza, która trwała przez 1850 rok. "6 lutego 1851 roku do godziny 11 przed południem było 47 stopni C, do 13. temperatura spadła do 43 stopni, a koło 16. wzrosła do 45. Ci, którzy ocaleli, twierdzili, że powietrze było pełne dymu i było tak gorąco, że nie można było oddychać" – można przeczytać w australijskich archiwach.

Dla obecnych przeciwników zmian klimatu ten pożar już stał argumentem, że wtedy też było gorąco. Obraz William Strutta z XIX wieku, który ukazuje żywioł, krąży na Twitterze.

Choć odpowiedź na to mogliby dać tylko klimatolodzy. A jeden z nich, prof. Zbigniew Kundzewicz, mówił w rozmowie z Adamem Nowińskim: – Tego typu zjawiska rzeczywiście będą się nasilały, bo ekstrema będą jeszcze bardziej ekstremalne. Owszem, można powiedzieć, że pożary były od zawsze, ale nie występowały tak często i na tak masową skalę. To, co dzieje się teraz w Australii spowodowane jest nie tylko ekstremalnie wysokimi temperaturami, ale także suszą, która nasila się z upałami.

Wtedy, w 1851 roku, podejrzewano również, że Czarny Czwartek zaczął się od ogniska, które zostawiło po sobie dwóch hodowców bydła, a ogień szybko rozprzestrzenił się na wysuszone pastwiska. Potem doszedł bardzo silny i gorący wiatr. Relacje o tym, jak ludzie tracili dobytek, przypominają te z dziś.

Według badań, które cytuje m.n. BBC, to człowiek odpowiada za większość pożarów buszu – świadomie lub przypadkowo. "Połowę pożarów wzniecili ludzie w wieku poniżej 21 lat" – mówił BBC w listopadzie Paul Read, jeden z szefów australijskiego instytutu badającego pożaru buszu, National Centre for Research in Bushfire and Arson. Jedną z przyczyn, czytamy, mogła być nawet zemsta – na pracodawcy czy byłym partnerze.

Wyniki badań na ten temat sprzed kilku lat znajdziemy też na stronie australijskiego rządu.

Warto też pamiętać o kontrolowanym wypalaniu. "W Australii przeprowadzone są co roku przez strażaków oraz osoby prywatne, które wcześniej muszą uzyskać specjalne pozwolenie" – opisuje Polka Julia Raczko-Gospo, jej relację opisujemy tutaj.

"Popiół spadał w Nowej Zelandii"
Niektórzy zauważają, że choć w historii Australii bywały tragiczniejsze w skutkach pożary, to obecne jeszcze mogą pobić rekord. Tak intensywne, jak teraz, częściej zdarzały się na przestrzeni lat w lutym, pod koniec australijskiego lata, a nie w grudniu, czy styczniu.

Susza i silne wiatry
Do historii przeszedł bowiem nie tylko Czarny Czwartek. W samym stanie Wiktoria był też Czerwony Wtorek – 1 lutego 1898 roku zginęło 12 osób, spłonęło ponad 2 tys. domów. A także Czarny Piątek – 13 stycznia 1939 roku. Pożary szalały wtedy od grudnia 1938. Zginęło 71 osób, spłonęło ok. dwóch hektarów ziemi, a popiół – jak pisał "Daily Mail" – spadał nawet w Nowej Zelandii.

Pełną listę znajdziecie tutaj.

W 1967 roku żywioł trawił Tasmanię. 7 lutego nazwano Czarnym Wtorkiem. W ciągu jednego dnia zginęły 62 osoby, a 900 zostało rannych. "Zniszczenia obejmowały 1 293 domów i ponad 1 700 innych zabudowań. Zniszczeniu uległo również 80 mostów, 4 800 odcinków linii energetycznych, 1500 pojazdów. Szacuje się, że co najmniej 62 000 sztuk zwierząt gospodarskich zdechło w trakcie pożaru" – podaje Wikipedia.

Jakie były przyczyny pożaru? Na początku lutego zaczęła napływać nad Tasmanię masa bardzo ciepłego powietrza. "Susza i silne wiatry przyczyniły się do wybuchu i rozprzestrzeniania się wielkiego pożaru buszu. Raport na temat pożaru stwierdził, że jedynie 22 z 110 pożarów powstały przypadkowo (reszta zapewne powstała w wyniku podpaleń i wypalania trawy)" – czytamy.