Edukacja to nie tylko transfer wiedzy, ale bycie w relacji. Problemy uczniów klas I-III w Polsce

Największym problemem najmłodszych dzieci zdobywających wiedzę na poziomie podstawowym wcale nie są względy techniczne, choć oczywiście i one mają znaczenie. Brak odpowiedniego sprzętu komputerowego, zawieszające się programy do zdalnej nauki czy utrudnienia w dostępie do szybkiego łącza internetowego to kilka takich przykładowych bolączek, na szczęście nierozpowszechnionych na masową skalę.

– Problemy pojawiające się u dzieci w wieku lat 7-10 są bardzo różne, w zależności od środowiska, w którym się one wychowują. Pomijając nierówności w dostępie do sprzętu czy sieci, niektóre dzieci są pozostawione całkowicie "same sobie", bo rodzice pracują, a inne otaczane nadmierną "troskliwością" rodziców, którzy we wszystkim wyręczają swoje pociechy – diagnozuje Wioletta Matusiak, była nauczycielka, obecnie trenerka nowych technologii, szkoląca nauczycieli w obszarze edukacji zdalnej.

Powodem, że dzieci z najmłodszych klas szkół podstawowych nie za dobrze znoszą naukę w trybie zdalnym, jest na pewno brak bezpośrednich relacji. I to nie tylko z rówieśnikami, dzięki którym buduje się międzyludzkie więzi, co rzutuje ogromnie na społeczny rozwój. Przez obecny wymuszony światowym kryzysem zdrowotnym system nauczania cierpią również relacje na linii uczeń-nauczyciel.

Pozbawieni bezpośredniego kontaktu z nauczycielami uczniowie mają problemy z przyswojeniem i utrwaleniem pewnych umiejętności np. układania liter czy głoskowania. Za pośrednictwem monitora trudniej jest bowiem zastosować właściwe ćwiczenia wspomagające lepsze zapamiętywanie, a także wdrożyć model nauki przez zabawę albo ruch. Pod tym względem internet zawęża pole manerwu.

Obecność pedagoga, w którym dzieci widzą zarówno autorytet i mentora, jak i opiekuna czy nawet swego rodzaju osobę zastępującą na kilka godzin rodziców, ma ogromny wpływ na jakość nauczania na samym początku szkolnej edukacji. W porównaniu ze stacjonarnymi zajęciami e-lekcje zacierają te bliskie relacje, które dają uczniom poczucie wsparcia i bezpieczeństwa. A bez nich nauka idzie po prostu gorzej.

– Uczniowie z klas I-III chcą wrócić do szkoły, tęsknią za swoimi nauczycielami i mówią o tym otwarcie. Nauczyciele tych klas to grupa pedagogów, którzy są blisko nie tylko ze swoimi uczniami, ale także z rodzicami. Często dostępni "24h na dobę", dbający o dobre relacje z rodzicami i mający w nich sojuszników, przez co razem, czyli nauczyciel i rodzice, stają się najwierniejszymi kibicami dziecka, motywując ucznia do stałego rozwoju – podkreśla Wioletta Matusiak.

Szczególnie tych bezpośrednich relacji brakuje dzieciom, którym funkcjonowanie w grupie utrudniają psychologiczne bariery. W sali lekcyjnej łatwiej jest bowiem wychwycić z "tłumu" nieśmiałego ucznia, poświęcić mu więcej uwagi, włączyć go w życie klasy. Z drugiej zaś strony nauczyciel ma większe możliwości w okiełznaniu bardziej "przebojowych" uczniów. W modelu zdalnym duży wysiłek włożony w przekazywanie wiedzy nieco przesłania te potrzeby.

– Nawiązanie relacji jest niezbędnym elementem każdego procesu nauczania, niezależnie od okoliczności, w jakich on przebiega. W nauczaniu w formule zdalnej dodatkowo niezbędna jest czujność ze strony nauczyciela na ich utrzymywanie. Jest to podstawa do zapewniania odpowiednich warunków do rozwoju każdego ucznia – mówi Krzysztof Kosiński z Fundacji Orange.

Kolejnym problemem, który zauważają nauczyciele, ale i również rodzice, jest przemęczenie. Dzieci siedzą przed laptopami czy tabletami od poniedziałku do piątku przez kilka godzin. A taka forma nauki wymaga przecież dużej koncentracji i samodyscypliny. Młodzi uczniowie nie zawsze są w stanie podołać temu wyzwaniu. Z upływem czasu mają kłopot ze zrozumieniem i wykonywaniem poleceń przez komputer.

W rezultacie niektóre z nich zostają w tyle z przerobionym materiałem, co przy braku nadrabiania zaległości komplikuje naukę w wyższych klasach. Przyczynia się to do dalszego pogłębiania różnic edukacyjnych, na które nakładają się też różnice w warunkach domowych. Część małych dzieci może liczyć na wsparcie rodziców przy zdalnej nauce, a inne nie, ponieważ np. oboje rodziców pracuje poza domem.

Nie bez znaczenia są też komplikacje zdrowotne. Do tej pory dzieci słyszały od rodziców, by nie siedziały długo z nosem wlepionym w smartfon czy komputer. Teraz muszą prawie codziennie spędzać czas przed ekranem, aby się uczyć, a ponieważ możliwości rekreacji poza domem po ukończeniu e-lekcji są też ograniczone, to komputery stają się też główną zabawką. Rośnie więc ryzyko rozwoju tzw. syndromu przemęczenia ekranowego.

MegaMisja to nieodpłatny ogólnopolski program edukacyjny dla szkół podstawowych, który został uruchomiony w 2015 roku przez Fundację Orange. Powstał z myślą o podnoszeniu wiedzy i cyfrowych kompetencji nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, wychowawców świetlic oraz ich uczniów w wieku 6-10 lat. Przed pandemią był realizowany w ramach zajęć lekcyjnych lub na świetlicy szkolnej. Obecnie przygotowuje nauczycieli do prowadzenia lekcji w formule zdalnej, wyposażając ich w wiedzę i umiejętności dotyczące obsługi szeregu narzędzi oraz sposobów motywowania swoich uczniów.

– W ramach programu uczuliliśmy nauczycieli, aby wsłuchiwali się w potrzeby swoich uczniów i reagowali na bieżąco na pojawiające się problemy, bez lęku. Platforma, która jest elementem programu, służy do wzajemnego wsparcia nauczycieli. Na niej znajdują m.in. inspirujące przykłady zajęć wykonanych przez innych. Relacje z nauczycielem nie muszą być wcale rozbite przez pracę zdalną. Warunkiem tego, aby tak się nie stało, jest świadomy, uważny i zaangażowany nauczyciel – wyjaśnia.

W obecnej fazie program, poza tym, że szerzy wśród dzieci wiedzę o komunikacji medialnej (odróżniania faktów od opinii w internecie) i bezpieczeństwie w sieci (z uwagi na to, że rodzice mają mniej czasu na kontrolowanie treści, z którymi stykają się dziś ich pociechy), również kładzie nacisk na opartą na relacjach mądrą edukację. Do tej pory program trafił do 1100 szkół, a w zajęciach wzięło udział ponad 30 000 dzieci.