W kilka godzin spadło więcej wody niż przez dwa miesiące. Czym jest powódź błyskawiczna?

W zachodniej Europie w zeszłym tygodniu doszło do wielkich nawałnic, które doprowadziły do lokalnych powodzi. Zatrważające zdjęcia z Niemiec, Belgii i Holandii pokazują ogrom zniszczeń spowodowanych przez żywioł. Tylko w Niemczech powódź pochłonęła 187 ofiar.

Powódź nawiedziła także południową część Polski. Powódź błyskawiczna w Małopolsce doprowadziła do lokalnych podtopień i zalania części dróg. W Głogoczowie wylała rzeka, przez co zakopianka stała się całkowicie nieprzejezdna. W Myślenicach doszło do ewakuacji domów, a w Radziszowie woda zalała wiele posesji i wdarła się do piwnic.

Czym jest powódź błyskawiczna?

W Niemczech i Belgii miejscami spadło nawet do 200 litrów wody na metr kwadratowy. To tyle, ile spada tam w ciągu dwóch, dwóch i pół miesiąca. Intensywne opady w bardzo krótkim czasie doprowadziły do sytuacji, w której woda nie zdążyła spłynąć ani chłonąć w do gruntu. W wyniku czego doszło do powodzi błyskawicznej.

Według World Meteorological Organization powodzie błyskawiczne powstają najczęściej przez burze o wydajności opadu ponad 200 mm i czasie trwania krótszym niż 6 godzin.
Zdaniem hydrologów to rodzaj powodzi, który jest bardzo trudny do prognozowania.

Najczęstszymi przyczynami powodzi błyskawicznych są wezbrania rzeczne spowodowane nawalnymi deszczami. Dochodzi do niej, gdy ziemia zostaje nasycona wodą, która zgromadziła się tak szybko, że nie może być wchłonięta. Do innych przyczyn należą m.in.: odpływ wód z jezior lodowcowych położonych w strefie erupcji wulkanu, odpływ wody ze zbiornika wskutek awarii zapory czy nagłe wypełnienie jeziora przez spływ błotny lub gruzowy. Czynnikiem sprzyjającym powodziom błyskawicznym jest także duży spadek terenu i koryt rzecznych, dlatego częściej do takich zjawisk będzie dochodziło na terenach górskich.

Powodzie błyskawiczne będą częstsze?

W ostatnich latach zjawiska pogodowe stają się coraz bardziej gwałtowne. Częściej pojawiają się długotrwała susza i potem nagle gwałtowne opady i problem z powodziami. Chociaż susze i powodzie nie są nowym zjawiskiem, to ich intensywność wzrasta. Dobrze widać to na przykładzie Niemiec. W ciągu 30 lat w dorzeczu Renu i Mozeli doszło do trzech "powodzi stulecia" – w 1993, 1995 oraz 2021 roku. Tegoroczna powódź jest największą od 300 lat. Z powodu zmian klimatu zdecydowanie wzrosło prawdopodobieństwo powodzi błyskawicznych.

Przez zwiększenie się zjawisk ekstremalnych częściej będzie dochodziło do susz i powodzi. Wbrew pozorom są to zjawiska powiązane ze sobą, ponieważ ilość wody w globalnym obiegu jest stała. Jeżeli któryś z tych elementów zaczyna się zmieniać, to wpływa też na inne. To co dzieje się w jednej części świata, ma wpływ na sytuację w drugiej. Jeżeli gdzieś spadnie więcej wody w postaci ulewnego deszczu, to w jakiejś części świata zazwyczaj jej brakuje. Gdzieś jest jest powódź, a w innym miejscu będzie susza.

Winna betonoza?

W dużej mierze na błyskawiczne powodzie mają wpływ warunki naturalne. Jednak nie bez znaczenia są zmiany, jakie zachodzą w krajobrazie miejskim. Gwałtowne opady nie zasilają dostatecznie wód podziemnych, bo nie mają się tam jak dostać z powodu zastępowania terenów zielonych, betonem, kostką brukową i asfaltem. Postępująca betonoza w miastach może zintensyfikować te zjawiska. A w obliczu zmieniającego się klimatu zieleń w miastach potrzebna jest, jak nigdy dotąd.

Jak uchronić się przed powodziami błyskawicznymi?

Zdaniem hydrologów jest to rodzaj powodzi bardzo trudny do prognozowania. Ograniczenie skutków powodzi błyskawicznych wymaga indywidualnego podejścia, ze względu na ich lokalny charakter. Zdaniem ekspertów u progu zapobiegania skutków, leży rzetelna edukacja i wypracowanie rozwiązań, które pozwolą sprawnie reagować na tego typu zjawisku. Ważny jest również sprawny system ewakuacji. Pomocne w zapobieganiu powodziom błyskawicznym jest odpowiednie planowanie przestrzenne miast i wsi z uwzględnieniem ryzyka występowania lokalnych powodzi.