Pobór do wojska w przypadku konfliktu zbrojnego jest obowiązkowy dla niemal każdego obywatela. Ograniczeniem mogą być jedynie wiek, zajmowane stanowisko lub stan zdrowia. Na jakich zasadach odbywa się pobór do wojska, gdy wybuchnie wojna? Odpowiedź w poniższym artykule.
Sytuacja na wschodniej granicy i poczynania Władimira Putina sprawiły, że coraz więcej osób szuka informacji o zasadach służby wojskowej w Polsce. Jednak według wszelkich zapewnień na ten moment Polsce nie grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo. Gwarancją bezpieczeństwa jest członkostwo w NATO. Państwa wchodzące w skład tej organizacji podpisały Traktat Północnoatlantycki, jego piąty artykuł mówi, że każdy atak zbrojny z zewnątrz zwrócony przeciwko jednemu lub kilku państwom członkowskim traktowany będzie jako atak przeciwko wszystkim sygnatariuszom umowy.
Warto jednak wiedzieć, jak działa polskie prawo w sytuacji konfliktu zbrojnego.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 85. stanowi, że każdy obywatel ma obowiązek bronić Ojczyzny. I chociaż obowiązkowe pobory do wojska zostały zawieszone ponad 12 lat temu, to każdy mężczyzna po 18 roku życia ma obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej przed specjalną komisją. Wymóg ten dotyczy także kobiet, absolwentek kierunków studiów: analityka medyczna, farmacja, lekarski, lekarsko-dentystyczny, pielęgniarstwo, psychologia, ratownictwo medyczne, weterynaria lub w szkołach policealnych na kierunkach: farmacja, ratownictwo medyczne, weterynaria.
Podczas komisji wojskowej każdy z kandydatów i kandydatek na podstawie badań otrzymuje jedną z czterech kategorii – A, B, D lub E.
W czasie pokoju z powołaniami do służby wojskowej mamy do czynienia najczęściej za sprawą cyklicznych ćwiczeń. Ich celem jest zapoznanie rezerwistów z nowymi realiami armii zawodowej, która w ostatnich latach przeszła duże zmiany. A także z techniczną obsługą nowoczesnego sprzętu wojskowego.
W sytuacji wybuchu konfliktu zbrojnego i ogłoszenia mobilizacji, wszyscy podlegający powszechnemu obowiązkowi wojskowemu, a uznani za zdolnych do służby wojskowej, mogą być w każdym czasie powołani do odbycia czynnej służby wojskowej.
Osoby podlegające czynnej służbie wojskowej dzielą się na te przeniesione do rezerwy z odbyciem przeszkolenia wojskowego (służba zasadnicza, służba przygotowawcza, jak i również np. byli żołnierze zawodowi) oraz osoby przeniesione do rezerwy bez odbycia przeszkolenia, czyli teraz zasadniczo wszyscy.
W praktyce wszystko zależy od rozwoju sytuacji. Armii nie przydadzą się w pierwszej kolejności osoby, które mają za sobą jedynie wizytę w komisji wojskowej i dostały książeczkę wojskową z kategorią A. Powołania wcześniej dostaną rezerwiści czy żołnierze Obrony Terytorialnej.
MON może zdecydować, że jeśli istnieje taka potrzeba, to powołane mogą być osoby z kategorią wojskową A,B,C, a nawet D. Ustawa nie określa dokładnie sytuacji, w których powoływane mają być kolejne grupy, pozostawia to do decyzji odpowiednich organów. Powołane osoby mają zostać odpowiednio przeszkolone.
Przed obowiązkowym powołaniem do służby wojskowej chroni tylko przyznanie kategorii E. Oznacza ona trwałą i całkowitą niezdolność do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
Powołania mogą uniknąć osoby, które zostały uznane, ze względu na stan zdrowia, za trwale niezdolne do służby oraz ci, którzy odbędą zastępczą służbę.
Minister Obrony Narodowej może zwolnić od obowiązku odbywania czynnej służby wojskowej osoby niezbędne ze względu na posiadane kwalifikacje naukowe, zawodowe lub specjalne na zajmowanych stanowiskach w zakładach pracy ważnych dla obrony Państwa lub gospodarki narodowej oraz w organach władzy i administracji państwowej albo w organizacjach politycznych i społecznych.
Obowiązkowi służby wojskowej podlegają obywatele polscy począwszy od dnia, w którym kończą 18 lat, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą lat 50. Z takim jednak zastrzeżeniem, że osoby posiadające stopień podoficerski lub oficerski są zobowiązane służyć do 60. roku życia.
Im wiek danej osoby jest wyższy, tym istnieje mniejsze prawdopodobieństwo tego, że zostanie powołany do służby.
Powołania teoretycznie nie można po prostu odmówić. Gdyby osoba powołana nie stawiła się w jednostce wojskowej, ani w żaden sposób nie usprawiedliwiła wcześniej swojej nieobecności, naraża się na konsekwencje wynikające z art. 144 § 1 Kodeksu Karnego. "Kto, będąc powołanym do pełnienia czynnej służby wojskowej, nie zgłasza się do odbywania tej służby w określonym terminie i miejscu podlega karze pozbawienia wolności do lat 3."
"To jest takie wróżenie z fusów, nie mieliśmy wojny od prawie 80 lat, ciężko przewidzieć, jaka byłaby skala tego konfliktu oraz jak podchodziłby do tego sąd. Generalnie logicznie trzeba założyć, że uchylenie się od obowiązku w trakcie wojny wiązałoby się z pełnymi konsekwencjami karnymi"– mówi w rozmowie z naTemat.pl jeden z poruczników Wojska Polskiego.
Warto też wiedzieć, że w artykule konstytucji o obowiązku obywatela do ochrony ojczyzny znajduje się następujący zapis: "Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie".
Obywatele polscy będący równocześnie obywatelami innych państw, stale zamieszkujący poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, nie są objęci powszechnym obowiązkiem obrony w Polsce, co oznacza również, że nie podlegają obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej mówi, że każdy obywatel ma obowiązek bronić Ojczyzny. W praktyce reguluje to ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej i rozporządzenia Rady Ministrów z 11 marca 2010 r. w sprawie wskazania grup kobiet poddawanych obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej.
Dowiadujemy się z niego, że do służby wojskowej mogą być powołane kobiety, które kształciły się w szkołach lub uczelniach na kierunkach: analityka medyczna, farmacja, lekarski, lekarsko-dentystyczny, pielęgniarstwo, psychologia, ratownictwo medyczne, weterynaria. Zatem te grupy kobiet, które mają obowiązek stawić się na komisji wojskowej.
Duchowni, z wyjątkiem wybieranych na określoną kadencję, mogą być powołani do czynnej służby wojskowej, ale wyłącznie do pełnienia funkcji kapelanów wojskowych. Natomiast członkowie seminariów duchownych oraz zakonów mogą być powołani do czynnej służby wojskowej wyłącznie do służby sanitarnej lub służby w obronie cywilnej. Zatem nie zostaną oni powołani do walki "na froncie".
W tym tygodniu rząd zajmie się projektem ustawy o obronie ojczyzny. Przewiduje ona m.in. szybszy wzrost nakładów obronnych w odniesieniu do PKB, nowe źródła ich finansowania, ale też zmienia zasady poboru do wojska. W ustawie wprowadzono zapis o "dobrowolnej, zasadniczej służbie wojskowej skierowanej do młodych ludzi". Składa się ona z dwóch etapów. Pierwszy to 28-dniowe przeszkolenia, a potem 11-miesięczna służba w Wojsku Polskim. Drugi etap następuje, gdy dana osoba zgłosi chęć zostania żołnierzem zawodowym.
– Jeżeli po tych 12 w sumie miesiącach żołnierz zdecyduje się na to, żeby być żołnierzem zawodowym, to ma otwartą drogę do tego, żeby taką służbę pełnić. Jeżeli zrezygnuje, to mamy wtedy przeszkolonego rezerwistę – komentował projekt ustawy w Programie 1 Polskiego Radia szef MON Mariusz Błaszczak.
Podstawa prawna:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 144 ze zm.).
Rozporządzenia Rady Ministrów z 11 marca 2010 r. w sprawie wskazania grup kobiet poddawanych obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej (Dz.U. nr 54 poz. 321).