Putin używa wobec Ukraińców broni masowego rażenia. Jak działają bomby kasetowe i czy są legalne?

Broń kasetowa może przybierać postać pocisków rakietowych i bomb lotniczych. Wewnątrz bomb i pocisków, znajdują się setki, a nawet tysiące małych ładunków, które podczas wybuchu rozlatują się w promieniu kilku kilometrów.

Jest to niezwykle skuteczna broń, która umożliwia likwidację wrogich oddziałów podczas jednego ataku. W odróżnieniu od wielu rodzajów broni zapalającej amunicja kasetowa atakuje bardzo duży obszar przy użyciu jednego pocisku.

— Mianem amunicji kasetowej określa się różnego rodzaju amunicję, której wspólną cechą jest działanie polegające na uwolnieniu bądź rozrzuceniu kilkaset metrów nad wybranym celem zawartości ˝kasety˝, którą stanowi od kilkudziesięciu do kilkuset podpocisków (lub granatów) zawierających materiał wybuchowy — tłumaczy Bogdan Klich, były Minister Obrony Narodowej.

Największym mankamentem broni kasetowej jest to, że zapalnik nie zawsze działa bez problemów. W wielu przypadkach nie dochodzi do detonacji, a jeśli pocisk lub bomba spadnie na miękki teren (np. piasek lub bagna), może stanowić zagrożenie nie tylko w trakcie wojny, ale również po jej zakończeniu.

Od 10 do 40 proc. małych ładunków znajdujących się w bombie to niewybuchy, które działają jak miny. Z tego powodu w Wietnamie, gdzie Amerykanie używali bomb kasetowych, cywile giną do dzisiaj. Bomby kasetowe zrzucono również podczas wojny w Kosowie. Od tamtej pory z powodu niewybuchów tylko na tym obszarze ucierpiało prawie 8 tys. osób.

Inną kwestią sprawiającą, że amunicja kasetowa wzbudza kontrowersje, jest szeroki zasięg jej działania. Niemożliwe jest odróżnienie ludności cywilnej od wojskowej. Wszystko, co znajduje się w obszarze rażenia, umiera.

Wysoki współczynnik niewypałów, brak możliwości przeprowadzenia precyzyjnego ataku – to wszystko sprawia, że wiele krajów uznało amunicję kasetową za broń masowego rażenia i jej zakazało.

20 maja 2008 roku w Dublinie 111 krajów zadeklarowało, że nie będzie używać, produkować, kupować i magazynować broni kasetowej. Przepisy weszły w życie 1 sierpnia 2010 roku. Co ciekawe pod zakazem stosowania broni kasetowej nie podpisała się Polska, Rosja, Stany Zjednoczone i Chiny.

Obecnie stroną konwencji podpisanej w Oslo jest 106 państw. Należą do nich m.in. Watykan, Norwegia, Irlandia, Austria, Meksyk, Sierra Leone. Za wprowadzeniem konwencji opowiadał się ONZ, Czerwony Krzyż, Amnesty International oraz organizacja Cluster Munition Coalition (na jej stronie można przeczytać relację osób, które przeżyły atak bronią kasetową).

Polska nie podpisała się pod Konwencją o zakazie wykorzystywania broni kasetowej, ponieważ nie posiada broni, która mogłaby ją zastąpić. Ogromną część polskiego arsenału stanowią stare, poradzieckie bomby.  

Przykładową bombą kasetową, którą dysponują Siły Zbrojne Rzeczpospolitej jest ZK-300. Detonacja bomby uwalnia ponad 300 odłamków wybuchowych, które rozlatują się w promieniu 200 m. W wyniku jej wybuchu na tym obszarze może pozostać 30-120 niewybuchów.

– Wycofanie amunicji kasetowej ograniczyłoby Siłom Zbrojnym możliwości elastycznego reagowania na zagrożenia i skuteczne prowadzenie działań obronnych, w sytuacji gdy ta amunicja znajduje się w arsenałach państw sąsiadujących – tłumaczy Klich.

Kolejnym powodem, dla którego Polska nie przyjęła Konwencji o zakazie stosowania broni kasetowej, są relacje z sojusznikami. Przedstawiciele Stanów Zjednoczonych podczas negocjacji w Dublinie zaznaczyli, że wprowadzenie takiego zakazu utrudni wykonywanie wspólnych misji pokojowych.

Broń kasetową posiada Gruzja, którą w trakcie rosyjskiej agresji w 2008 roku, poparł prezydent Lech Kaczyński. Gruzini wykorzystali amunicję kasetową przeciwko oddziałom wroga, jednak jak podkreślają władze państwa, miało to charakter defensywny.

Bomby kasetowe po raz pierwszy wykorzystano podczas II wojny światowej, jednak „prawdziwą popularność” zdobyły dopiero w trakcie wojen na Bliskim Wschodzie i w Wietnamie. W ciągu ostatnich 40 lat amunicję kasetową wykorzystano w wielu konfliktach.

W 2006 roku Izrael zaatakował Hezbollah czterema milionami odłamków. W 1995 roku Rosja bombardowała amunicją kasetową Czeczenię. W 1995 roku NATO użyło broni kasetowej przeciwko Serbii i Czarnogórze.

Naukowcy szacują, że śmiertelnymi ofiarami broni kasetowej od 1965 roku mogło być nawet 100 tys. osób, z czego aż 98 proc. to cywile, a 27 proc. ofiar to dzieci. Najmłodsi ginęli nawet po wielu latach po zakończeniu konfliktów. Dziecięca ciekawość kazała im bawić się odłamkami.