Co na ten temat mówi prawo? Jakie są obowiązki pracodawcy w trakcie upałów, a co jest dobrą wolą? Czy pracownik może odmówić przyjścia do pracy z powodu wysokiej temperatury? Zostańcie z nami.
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej w opublikowanym niedawno komunikacie alarmuje, że upały nie tylko zmniejszają wydajność pracy, ale również zagrażają życiu i zdrowiu pracowników.
Wysokie temperatury utrudniają oddychanie, pogarszają pracę układu krwionośnego i trawiennego, mogą prowadzić do udaru cieplnego i śmierci. W czasie upałów spada nie tylko koncentracja pracowników, ale również ich wydajność.
Urzędnicy apelują do pracodawców, żeby zapewnili pracownikom wodę, klimatyzowane pomieszczenie i cień, a także zastanowili się nad skróceniem czasu pracy i dodatkowymi przerwami. Co jeszcze przysługuje pracownikom w trakcie upałów?
Jeżeli temperatura w pomieszczeniach zamkniętych nie przekracza 28 stopni Celsjusza, a pomieszczenia są klimatyzowane i prawidłowo wentylowane, to pracodawca nie ma obowiązku dostarczania pracownikom wody, choć jest to w dobrym tonie.
Natomiast, jeśli temperatura przekracza 28 stopni Celsjusza, to pracodawca musi zapewnić pracownikom wodę bez względu na to, czy pomieszczenia są klimatyzowane, czy nie. Takie zasady wynikają z Kodeksu pracy.
Inne zasady dotyczą osób pracujących podczas upałów na zewnątrz, np. ogrodników, kurierów rowerowych, osób wykonujących prace na wysokości. Takim pracownikom pracodawca powinien zapewnić wodę już przy 25 stopniach Celsjusza.
Woda powinna znajdować się nie dalej niż 75 metrów od stanowiska pracy. Musi być dostępna przez całą zmianę i zdatna do picia. Pracodawca nie może pobierać za nią opłat lub potrącać za nią z pensji.
Na większe przywileje mogą liczyć osoby pracujące w szczególnie uciążliwych warunkach. Tacy pracownicy, oprócz wody, przy temperaturze rzędu 25 stopni Celsjusza, powinni otrzymać od pracodawcy zimne napoje wzbogacone solami mineralnymi i witaminami.
Za pracę w szczególnie uciążliwych warunkach uznaje się m.in. pracę w budownictwie, górnictwie i ochronie zdrowia. Co ważne, pracownicy sektora budowlanego pracujący na zewnątrz, muszą mieć dostarczoną wodę do mycia (ok. 90 litrów na osobę dziennie).
Ważne:
Każdemu pracownikowi pracującemu przynajmniej 6 godzin dziennie u jednego pracodawcy przysługuje 15-minutowa przerwa. Dodatkowo osoby, które pracują przed monitorem, mają do dyspozycji 5 minut przerwy na każdą godzinę pracy.
Jednak w trakcie upałów może to nie wystarczyć, by się ochłodzić. Co w takiej sytuacji? Czy pracownikom w upalne dni przysługuje dodatkowa przerwa? Pracodawca może ją wprowadzić, ale nie jest to jego obowiązkiem. Wszystko zależy od jego dobrej woli.
Pracodawca, który wprowadza w upały dodatkową przerwę, nie może potrącać za nią wynagrodzenia, ani kazać odpracowywać w innym terminie. Jest to tzw. przerwa regeneracyjna.
Praca w upalne dni przez 8 godzin potrafi zamienić się w prawdziwą katorgę. Dla wielu osób utrzymanie skupienia przez tyle godzin w tak wysokiej temperaturze jest niemożliwe. W wielu zawodach takie warunki mogą doprowadzić do pomyłek lub wypadków.
Z tego powodu pracodawca może podjąć decyzję o skróceniu czasu pracy ze względu na upały. Przedsiębiorca nie może za to obcinać wynagrodzenia albo zabierać urlopu. Skrócenie czasu pracy jest jego dobrowolną decyzją, którą nie może obciążać innych.
Pracodawca nie ma obowiązku montażu klimatyzacji i wentylatorów w obiektach biurowych, ale jeżeli już to zrobił, to jego obowiązkiem jest regularne czyszczenie i odgrzybianie klimatyzacji. Urządzenia nie mogą też zbyt głośno pracować.
Są jednak w branże, w których zapewnienie pracownikom klimatyzowanego pomieszczenia, jest obowiązkiem pracodawcy. Jeżeli pracownicy wykonują obowiązki w temperaturze stale wyższej niż 30 stopni Celsjusza, należy udostępnić im pomieszczenie wyposażone w klimatyzację.
Do takich branż należy m.in. hutnictwo, prace konserwacyjne i budowlane. Wymóg ten, ze względu na trudność montażu klimatyzacji, nie dotyczy branży górniczej. Co ważne, klimatyzacja nie jest montowana bezpośrednio na stanowisku pracy, a w pomieszczeniu przeznaczonym do regeneracji.
Ponadto bez względu na rodzaj wykonywanej pracy pracodawca powinien zabezpieczyć pomieszczenia przed nadmiernym nasłonecznieniem poprzez zacienienie okien. Zazwyczaj sprowadza się to do montażu zasłon, żaluzji lub rolet.
Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania, osoby nieletnie nie mogą pracować w pomieszczeniach, w których temperatura przekracza 30 stopni Celsjusza, a wilgotność względna powietrza wynosi więcej niż 65 proc.
W zapisach nie wskazano jednak maksymalnej temperatury podczas prac wykonywanych na zewnątrz, np. prac sezonowych, praktyk na budowie, itd. W takim przypadku młodocianych obowiązują te same przepisy co dorosłych — należy im się woda zdatna do picia, a w przypadku wykonywania prac uciążliwych napoje wzbogacone o witaminy i sole mineralne.
Upał sam w sobie nie jest wskazaniem do odmówienia wykonywania pracy lub opuszczenia jej stanowiska. Szczegóły na łamach portalu prawo.pl wyjaśnia Sławomir Paruch, partner w kancelarii Raczkowski Paruch.
— Wysoka temperatura nie jest postawą do odmówienia wykonywania pracy lub odstąpienia od jej wykonywania w trakcie pracy. Jeżeli spełnione są warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, pracownik ma zapewniony dostęp do wody, zimnych napoi, nie występuje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia, pracownik nie powinien odmówić świadczenia pracy.
Natomiast, jeżeli warunki pracy nie są zgodne z wytycznymi BHP, np. pracownicy w trakcie upałów nie mają do dyspozycji wody pitnej, z troski o swoje życie i zdrowie mogą odmówić wykonywania obowiązków. O takiej decyzji muszą poinformować pracodawcę.
Pracownik może też zaprzestać wykonywania pracy, jeśli jego stan zdrowotny w danym dniu stwarza zagrożenie dla niego lub innych osób. Taką sytuacją mogą być np. zawroty głowy spowodowane zbyt wysoką temperaturą w przypadku zawodowego kierowcy albo duszności u osoby z chorobami płuc.
Czytaj także: Tak wygląda praca w niemieckim korpo. Polska inżynier: "po 18 związkowiec kazał mi wyłączyć komputer i iść do domu"
Pracodawca, który w trakcie upałów nie zapewni pracownikom wody lub innych warunków bezpiecznej pracy, może zostać obciążony grzywną w wysokości do 30 tys. zł. Podstawę prawną w tym wypadku stanowi art. 283 paragraf 1 Kodeksu Pracy.
Każdy pracownik ma prawo zwrócić uwagę swojemu przełożonemu, że nie wywiązuje się ze swoich obowiązków. Nie może być z tego powodu karany lub szykanowany. Jeżeli rozmowa nie zadziała, może złożyć zawiadomienie do Państwowej Inspekcji Pracy.
Tomasz Zalewski