7. edycja plebiscytu Młodzieżowe Słowo Roku

Od 2016 roku Wydawnictwo Naukowe PWN wraz z Uniwersytetem Warszawskim organizują plebiscyt na Młodzieżowe Słowo Roku, który od początku cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem, i to nie tylko wśród młodzieży. Dorośli z równie dużym zaciekawieniem śledzą, które określenia lub wyrażenia w danym roku są najoryginalniejsze i najchętniej używane przez nastolatków.

Jak podkreślają organizatorzy, konkurs – nawiązujący do akcji Narodowego Centrum Kultury "Ojczysty – dodaj do ulubionych" – ma propagować język polski wśród młodych poprzez zabawę nim, a także skłaniać do przyjrzenia się temu, jak i dlaczego polszczyzna ewoluuje.

II etap konkursu PWN. Trwa głosowanie

Do 8 listopada włącznie internauci zgłaszali swoje propozycje, które jak podkreśla wydawnictwo PWN, "nie muszą być nowe, slangowe ani najczęściej używane w danym roku". Jednak drugi etap konkursu obejmuje finałowe 20 słów, które pojawiały się najczęściej.

Nie mogły też naruszać regulaminu, a więc być wulgarne, obraźliwe czy silnie stygmatyzujące. Po raz pierwszy przy analizie zgłoszeń jury konsultowało się z młodzieżą z Obserwatorium Języka i Kultury Młodzieży UJK.

Teraz internauci mogą od 15 listopada (od północy) do 30 listopada (do godz. 23.59) oddać w formularz na stronie po jednym głosie na swojego faworyta spośród finałowej 20. Na początku grudnia określenie z największą liczbą głosów zostanie okrzyknięte Młodzieżowym Słowem Roku.

Ponadto ze wszystkich zgłoszeń jury wybierze trzy słowa, które wg niego wyróżniały się pod względem językowym nietuzinkowością, humorem oraz w kreatywny i trafny sposób opisywały rzeczywistość czy istotne zagadnienia. Przyzna Nagrodę Główną i dwa wyróżnienia.

– Z opublikowaniem wyników będziemy celować w okolice mikołajek, ale zostawiliśmy sobie margines bezpieczeństwa, gdyby potrzeba było więcej czasu: szczególnie na wyłonienie typów wybieranych przez jury – powiedziała naTemat Hanna Jarosiewicz z biura prasowego plebiscytu.

Które wyrażenia zostaną więc w tym roku wybrane przez internautów, a które przez kapitułę? Co oznaczają słowa znajdujące się w finałowej 20. plebiscytu na Młodzieżowe Słowo Roku 2022?

Młodzieżowe Słowo Roku 2022. Co oznaczają najpopularniejsze wyrażenia wśród nastolatków?

Baza – było także w pierwszej 20. w poprzednim roku. Wywodzi się z angielskiego slangowego "based" (pierwotnie odnosiło się do osoby uzależnionej od kokainy, a potem raper Lil B rozpropagował znaczenie mówiące o pozytywnej, pewnej siebie osobie) i podobnie jak ono oznacza zrozumienie i zgadzanie się z czyjąś opinią. Teraz jest używane szczególnie do okazywania aprobaty i pozytywnego stosunku do czegoś.

Betoniarz – nawiązuje do powiedzeń z dwóch obecnie popularnych filmów na YouTube sprzed 14 lat, w których padały zdania: "Betoniarze w Anglii, macie pozdrowienia z Polski, be be be be beton!" oraz "Ty ****** betoniarzu. 44" (to kod telefoniczny Wielkiej Brytanii). "Betoniarz" może znaczyć nie tylko zawód, ale też osobę otyłą lub upartą, mało postępową i mówiącą głupoty. Nawiązywać może również do bycia pod wpływem marihuany.

Cringe/krindż – kolejny rok z rzędu w zestawieniu 20 najpopularniejszych określeń. Pochodzi od angielskiego "cringe", czyli "wzdrygać się"/"kulić się"/"odsuwać od czegoś" oraz "czuć zażenowanie". W Polsce także opisuje się w ten sposób krępującą, mocno wstydliwą sytuację czy żenujące zachowanie nieprzystające do okoliczności.

Essa – było wysoko również w 2021 r. Stanowi okrzyk euforii, radości, zadowolenia, często też dumy, triumfu, satysfakcji. Popularność zyskała dzięki raperom, szczególnie Winiemu. On sam stwierdził, że zasłyszał to na szczecińskich imprezach techno, szczególnie w wykonaniu będących pod wpływem narkotyków gangsterów.

Tego słowa używa się też czasem jako formy pozdrowienia lub pożegnania kolegów. Może też być określeniem czegoś "prostego", "łatwego": wtedy nawiązuje do wyrażenia "mieć essę", czyli być zrelaksowanym, spokojnym, pewnym siebie i szczęśliwym.

Gigachad – świetna, idealna osoba/rzecz lub ktoś, kto doskonale radzi sobie w jakiejś dziedzinie i budzi podziw.

Kto pytał? – pytanie, które ma pokazać, że nie obchodzi nas to, co mówi do nas druga osoba.

Łymyn – spolszczona wersja "women" ("kobiety"). Odnosi się do powiedzenia "Ach, te kobiety". Również w ironicznym, lekko protekcjonalnym tonie mówi o przedstawicielkach płci pięknej, które postępują dziwnie, nieracjonalnie.

Naura – tak jak w zeszłym roku znalazła się w finałowej 20. Szybko się rozprzestrzeniła w sieci m.in. za sprawą widzów streamera paramaxila. To skrócona wersja pożegnania "na razie", czyli "nara", do której dodano jedynie r. W wymowie to "r" ma być przeciągnięte po to, by brzmienie całego wyrazu kojarzyło się z brytyjskim akcentem.

NPC – osoba przeciętna, niewyróżniająca się z tłumu pod względem wyglądu i ubioru, która lubi te same rzeczy, co inni, i często zachowuje się niemal w automatyczny sposób. Nawiązuje do angielskiego sformułowania "non-player character" (NPC) opisującego postać w fabularnych grach wideo, którą kieruje program, a nie żaden z graczy.

Odklejka – oznacza mówienie i robienie rzeczy nieracjonalnych, nieodpowiednich, w oderwaniu od realiów; życie w oderwaniu od rzeczywistości; a także określa kogoś, kto odpłynął gdzieś myślami i nie wie, co się dzieje dookoła niego dzieje.

Onuca – inaczej też "ruska onuca", czyli osoba popierająca Rosję w wojnie z Ukrainą i usprawiedliwiająca działania agresora, a także działająca na korzyść reżimu. Pochodzenia tego określenia można upatrywać w fakcie, że rosyjscy żołnierze nosili kiedyś onuce zamiast skarpet.

Pokemon – tutaj w znaczeniu kogoś, kto zwraca uwagę bardzo ekstrawaganckim, kolorowym wyglądem i przywodzi na myśl stworzenia z anime i gier komputerowych o tej samej nazwie.

Rel – też było w II etapie w poprzedniej edycji plebiscytu. Nawiązuje do angielskiego słowa "relatable", znaczącego bliski komuś, taki, z którym można się łatwo utożsamić i wykazać związek z nim. "Rel" używa się, kiedy chcemy pokazać, że się z kim zgadzamy, mamy takie same odczucia/doświadczenia jak ta osoba.

Robi wrażenie – okazywanie prawdziwego lub udawanego podziwu i zdumienia dla czegoś. W definicji podano, że wyrażenie to rozpropagował jeden z youtuberów, który w swoim filmie mówił w dwuznaczny sposób, że trzydziestocentymetrowy kebab "robi wrażenie". 

Siedemnaście – zaczepna, żartobliwa riposta dotycząca jakiekolwiek pytania, szczególnie dotyczącego naszego wieku. Wzięła się z tekstu piosenki grupy youtuberki Natsu NATSU WORLD, w którym na pytanie "Ile masz lat?", pada odpowiedź "Hehe, siedemnaście".

Sigma – od angielskiego slangowego określenia "sigma male", odnoszącego się do bardziej introwertycznego samca alfa, który nie dopasowuje się do oczekiwań społecznych i idzie własną ścieżką, myśląc za siebie.

W Polsce "sigmą" też nazywa się mężczyznę inteligentnego, samowystarczalnego, pewnego siebie, który, choć nie obnosi się w towarzystwie sukcesami, to wzbudza zainteresowanie i podziw.

Slay – wyrażenie uznania, podziwu dla kogoś/czegoś lub zachwytu kimś/czymś. Może określać np. dokonania, zachowanie czy atrakcyjny wygląd. Słowo to pochodzi z języka angielskiego, gdzie dosłownie oznacza "mordować", "gromić", ale w slangu to "wywrzeć na kimś wrażenie", "być bardzo dobrej jakości", "być pewnym siebie", "zniewalać kogoś" albo "zrobić coś/dać sobie radę z czymś w imponujący sposób". Popularność zwrot ten zdobył m.in. dzięki utworowi "Formation" Beyoncé z 2016 r.

Sus – powróciło do pierwszej 20. Również wywodzi się z języka angielskiego jako skrót od "suspicious" ("podejrzane") lub "suspect" ("podejrzany"). Używa się go w stosunku do kogoś/czegoś, kto/co nie wzbudza naszego zaufania, ale wzbudza wątpliwość. Określenie zyskało popularność w 2020 r. dzięki grze wideo Among Us, stanowiącej odpowiednik popularnej zabawy w mafię, w której wskazuje się osobę, która kłamie.

Twoja stara/twój stary – także awansowało do II etapu w 2021 r. Stanowi wyrażenie dezaprobaty wobec tego, co mówi lub o co pyta druga osoba i ma – tak jak oryginalne angielskie sformułowanie "yer mum" – kończyć dyskusję.

UwU – odpowiednik emotikonu :3 popularnego w środowisku fanów japońskich mang i anime. Opisuje coś/kogoś rozczulającego, ślicznego, słodkiego, bardzo ujmującego. Litery "U" mają wyglądać jak zamknięte oczy, zaś "w" jak błogi uśmiech.

W finałowej 20. nie znalazły się inne popularne słowa takie jak np.:

• Kaszojad – pejoratywne, dość pogardliwe określenie na źle wychowane dziecko, które nas denerwuje.
• Kongo – hasło określające zaskakującą, wręcz sensacyjną sytuację, najczęściej związaną z pojawieniem się ogromnego chaosu, bałaganu, a nawet chryi czy awantury.
• Gilbert – o tym wyrażeniu zrobiło się głośno niedawno dzięki użytkownikowi TikToka o nicku latwogang. Namawiał on w jednym w swoich nagrań, które zobaczyło blisko 3 mln osób, do zgłaszania "gilberta" do plebiscytu PWN w znaczeniu "geniusz", "mistrz", "ktoś wybitny". Obiecywał przelać 1000 zł na cele charytatywne, jeżeli to słowo znajdzie się w pierwszej 10.

Młodzieżowe Słowo Roku w poprzednich latach

W poprzednich latach plebiscyt Młodzieżowe Słowo Roku wygrały słowa:

• 2016 – "sztos", czyli coś fajnego, niesamowitego, fantastycznego;
• 2017 – "xD", czyli okazuje się poprzez nie rozbawienie lub zdziwienie jakąś sytuacją;
• 2018 – "dzban", czyli ktoś mało elokwentny, nierozsądny, wręcz głupi, przy tym często źle wychowany i gburowaty;
• 2019 – "alternatywka", czyli dziewczyna mająca odmienne od większości zainteresowania, upodobania, zachowania i/lub wygląd;
• 2020 – konkursu nie rozstrzygnięto, gdyż najczęściej zgłaszane propozycje miały nieregulaminowy, wulgarny wydźwięk lub odnosiły się do konkretnych osób. Wśród nich były m.in. znane ośmiogwiazdkowe hasło pokazujące niechęć do partii rządzącej czy słynne "sasinić" dotyczące "wydawania pieniędzy na coś, co się nie wydarzyło" albo "pomimo zapowiedzi sukcesu, robienia czegoś byle jak, co prowadzi do fiaska". Jury wyróżniło jednak jako najciekawsze mające łagodzić kategoryczność czyjegoś osądu słowo "tozależyzm", oznaczające m.in. "że nic nie jest takie, jakie się wydaje";
• 2021 – odnoszący się do mema "śpiulkolot", czyli miejsce do spania albo czasem też sama czynność spania. Słowo odnosi się do mema.

Na podium w zeszłych edycjach były też: "ogarnąć się", "beka"/"masakra", "dwudzionek", "masny"/"masno", "prestiż"/"prestiżowy", "jesieniara", "eluwina", "naura" i "twoja stara".

Niektóre z tych określeń funkcjonowały wcześniej, wiele z nich zadomowiło się też w świadomości wielu osób na dobre po plebiscycie i zostały zaadaptowane do codziennej komunikacji także przez osoby dorosłe (np. "dzban").

Są też takie wyrażenia, które były raczej jednosezonowym fenomenem, a teraz używane są sporadycznie, np. "śpiulkolot". Zresztą, wybór tego ostatniego słowa zbudził duże zmieszanie wśród nastolatków, z których wielu wskazywało, że inne wyrażenia cieszyły znacznie większą popularnością w codziennym języku.

Warto mieć bowiem na uwadze, że choć jest to konkurs kierowany do młodzieży, to w rzeczywistości głosować mogą wszyscy, co według krytyków formuły konkursu, może poniekąd wypaczać wyniki.