MON zapowiedział we wtorek, że w przyszłym roku odbędą się duże ćwiczenia wojskowe. Resort obrony planuje wysłać wezwania nawet do 200 tys. Polaków.

O tym, ile osób w danym roku kalendarzowym może zostać powołanych do czynnej służby wojskowej oraz pełnić tę służbę w rezerwie w formie ćwiczeń, mówi Ustawa o obronie ojczyzny z kwietnia 2022.

1. Ile osób może zostać powołanych do wojska w 2023 roku?

Zgodnie z art. 133 tej ustawy liczbę osób, które mogą zostać powołane, określa w rozporządzeniu Rada Ministrów. W 2023 roku limity powołań wynoszą:

• zawodowa służba wojskowa: 17 128 osób, które mogą zostać powołane do czynnej służby jako żołnierze zawodowi, w tym w trakcie kształcenia,
• ćwiczenia wojskowe: do 200 tys. osób, w tym: 200 osób skierowanych na kursy podoficerów i oficerów rezerwy (mają lub będą mieć wykształcenie wyższe, które jest przewidziane w ramach struktur wojennych), a także osoby przeniesione do rezerwy niebędące żołnierzami rezerwy; 800 osób, uczestników programu "Legia Akademicka" (chodzi o studentów-ochotników zainteresowanych szkoleniem wojskowym realizowanym na bazie szkolnictwa wojskowego we współpracy z uczelniami cywilnymi),
• aktywna rezerwa: do 10 tys. "żołnierzy rezerwy pełniących służbę, na podstawie powołania na czas nieokreślony, raz na kwartał jednorazowo przez co najmniej 2 dni w czasie wolnym od pracy oraz jednorazowo przez 14 dni, jak również w inne dni, stosownie do potrzeb Sił Zbrojnych, po uzgodnieniu z żołnierzem AR (aktywnej rezerwy) lub na jego wniosek oraz w dni, w których został wezwany do natychmiastowego stawiennictwa",
• dobrowolna zasadnicza służba wojskowa: 28 580 osób, w tym osoby w trakcie kształcenia, które nie odbywały dotychczas czynnej służby wojskowej oraz osoby przeniesione do rezerwy niebędące żołnierzami rezerwy (osoby po kwalifikacji wojskowej), a także ochotnicy niezależnie od posiadanych kwalifikacji i wykształcenia, jeżeli ukończyli 18 lat, osoby, które spełniły obowiązek służby wojskowej w innym kraju, osoby, które – stale zamieszkując za granicą – wróciły do kraju i meldują się na pobyt stały,
• terytorialna służba wojskowa: do 38 tys. żołnierzy rezerwy i osób, które mają uregulowany stosunek do służby wojskowej.

MON podkreśla, że to górny i nieprzekraczalny limit, który nie oznacza, że tyle osób zostanie ostatecznie powołanych.

2. Rezerwa pasywna, czyli kogo MON może powołać na ćwiczenia wojskowe?

Do tej pory rezerwa była jedna i trafiali do niej zarówno ci, którzy odbyli kwalifikację wojskową, ale nie przeszli przeszkolenia wojskowego i nie złożyli przysięgi, jak i ci, którzy z wojskiem mieli do czynienia, a więc byli wojskowi, ochotnicy po służbie przygotowawczej czy żołnierze Narodowych Sił Rezerwowych. Ustawa o obronie ojczyzny zmieniła zasady i podzieliła rezerwę na aktywną i pasywną.

Rezerwę pasywną tworzą osoby, które:

• przeszły kwalifikację wojskową (mają określoną kategorię zdolności do służby wojskowej), jednak nie odbyli czynnej służby i nie złożyli przysięgi,
• mają jakikolwiek kurs wojskowy (np. w WOT lub w dobrowolnej zasadniczej służbie wojskowej), ale nie złożyły przysięgi,
• złożyły przysięgę wojskową i mają uregulowany stosunek do służby, ale nie pełnią innego rodzaju służby wojskowej i nie są zainteresowane służbą w wojsku.

Zgodnie z ustawą ćwiczenia wojskowe odbywają żołnierze pasywnej rezerwy i ci, którzy nie ukończyli 55 lat (63 lata w przypadku osób posiadających stopień podoficerski lub oficerski).

Jarosław Wolski, publicysta zajmujący się wojskiem, zauważa jednak, że Wojskowe Centra Rekrutacji mogą powołać na 30-dniowe ćwiczenia tych, którzy na komisji dostali kat. A, ale zasadniczej służby wojskowej nigdy nie odbyli. "Ratunku przed tym nie ma" – napisał Wolski na Twitterze.

Dowodem na to jest także historia pana Michała, o której pisaliśmy w naTemat. Mężczyzna otrzymał wezwanie do WKR w Sieradzu. Miał wypełnić ankietę personalną, ale nie wykonano mu żadnych badań lekarskich ani psychologicznych. Otrzymał jednak kategorię A i dostał do podpisania kartę powołania na miesięczne ćwiczenia, zakończone wojskową przysięgą. Mają się one zacząć w marcu 2023 roku.

3. Co z wynagrodzeniem i czy można stracić pracę?

Historia pana Michała pokazuje, że taka sytuacja dla wielu osób może wiązać się z problemami w pracy z powodu tak długich ćwiczeń (mogą się także odbywać w godzinach pracy).

W razie wezwania pracodawca musi udzielić powołanemu urlopu bezpłatnego. W przypadku gdy powołanie odbywa się w trybie zwykłym lub ochotniczym, urlop udzielany jest na wniosek rezerwisty, z kolei w trybie natychmiastowego stawiennictwa – pracodawcę zawiadamia szef danego centrum rekrutacji.

Urlop bezpłatny oznacza, że pracownik zachowuje wszystkie pracownicze uprawnienia z wyjątkiem wynagrodzenia.

Za każdy dzień ćwiczeń przysługuje wojskowe uposażenie zasadnicze i wynosi ono od 2,85 do 13,40 proc. najniższego uposażenia zasadniczego żołnierza (obecnie 4560 zł). Dzienne uposażenie rezerwisty na ćwiczeniach wynosi (przykłady):

• szeregowy: 129,96 zł,
• kapral: 151,12 zł,
• sierżant: 157,32 zł,
• kapitan: 184,95 zł
• podporucznik: 191,52 zł.

A co, jeśli stawka dzienna utraconego wynagrodzenia za pracę przewyższa stawkę dzienną uposażenia? Wojskowe centra rekrutacji informują, że rezerwiście, który nie otrzymał od pracodawcy wynagrodzenia za okres odbywania ćwiczeń wojskowych, przysługuje świadczenie rekompensujące.

Ustala je i wypłaca wójt, burmistrz lub prezydent miasta na udokumentowany wniosek złożony nie później niż 3 miesiące od zakończenia ćwiczeń. W przypadku osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą pod uwagę brany jest dochód z miesiąca poprzedzającego ćwiczenia. Szczegóły wyliczania rekompensat opisane są na stronach WCR.

Pracownikowi powołanemu na ćwiczenia wojskowe pracodawca nie ma prawa wręczyć wypowiedzenia ani w inny sposób rozwiązać stosunku pracy – od doręczenia zatrudnionemu karty powołania na ćwiczenia do ich zakończenia.

Umowa o pracę na czas określony kończy się jednak z upływem terminu, na jaki została zawarta, nawet jeśli przypada podczas ćwiczeń wojskowych. Taka ochrona zatrudnienia nie obejmuje pracownika powołanego na jednodniowe ćwiczenia wojskowe. Ponadto, na wniosek pracownika, pracodawca ma obowiązek udzielić mu zwolnienia od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia na 2 dni.

4. Gdzie odbywają się ćwiczenia wojskowe, na czym polegają i jak długo trwają?

Ćwiczenia wojskowe odbywają w jednostkach i związkach lub też jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi obrony narodowej, a także przez niego nadzorowanych (ale również w innych podmiotach wskazanych przez niego). Mogą polegać na udziale w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, ćwiczenia mogą też dotyczyć akcji poszukiwawczych i ratowania życia ludzkiego.

Rezerwiści pasywni są powoływani na ćwiczenia:

• jednodniowe,
• krótkotrwałe – nieprzerwanie do 30 dni,
• długotrwałe – nieprzerwanie do 90 dni,
• rotacyjne – trwające łącznie do 30 dni i odbywane z przerwami w ciągu danego roku kalendarzowego.

Łącznie czas trwania ćwiczeń nie może przekraczać 90 dni w ciągu roku, przy czym ćwiczenia trwające do 24 godzin może on odbywać nie więcej niż trzy razy w roku, a pozostałe raz w roku.

Limitu tego nie stosuje się do działań związanych ze zwalczaniem klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, akcjami poszukiwawczymi i ratowania życia ludzkiego.

Co ciekawe duchowni, z wyjątkiem tych wybieranych na określoną kadencję, a także członkowie zakonów również mogą otrzymać wezwanie na ćwiczenia, ale tylko w celu przeszkolenia do pełnienia funkcji kapelana wojskowego, w dodatku za zgodą właściwego przełożonego kościelnego.

Okres trwania ćwiczeń, ich rodzaj, a także termin rozpoczęcia i zakończenia określa minister obrony narodowej w rozporządzeniu. Powołanie następuje w trybie natychmiastowego stawiennictwa, zwykłym i ochotniczym, czyli na wniosek danej osoby.

5. Kto na pewno nie otrzyma wezwania na ćwiczenia?

Zgodnie z zapisami na ćwiczenia wojskowe żołnierzy pasywnej rezerwy nie powołuje się osób wyłączonych z obowiązku pełnienia służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny lub:

• prowadzą własną kampanię wyborczą w przypadku kandydowania do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego lub organów samorządu terytorialnego – w czasie jej trwania,
• zostały wybrane na posła (w tym do PE) albo senatora – w czasie trwania kadencji,
• pełnią funkcję burmistrza, prezydenta miasta i wójta lub sprawują mandat radnego,
• zajmują kierownicze stanowiska w urzędach administracji rządowej,
• zostały przeznaczone do odbycia służby zastępczej lub odbyły już tę służbę.

6. Czy można odwołać się od powołania na ćwiczenia?

Tak, jednak wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. Powołany otrzymuje kartę powołania – powinna zostać doręczona rezerwiście nie później niż 14 dni przed dniem stawienia się na ćwiczenia, wyznaczonym na karcie.

Odwołanie można złożyć do organu wyższej instancji, za pośrednictwem szefa WCR w terminie 14 dni od dnia doręczenia karty. Powołani mają obowiązek stawić się na ćwiczenia w określonym na karacie terminie i miejscu.

Terminu 14- dniowego nie stosuje się, jeżeli:

• ćwiczenie wojskowe odbywa się w trybie natychmiastowego stawiennictwa,
• rezerwista nie stawił się bez uzasadnionej przyczyny,
• powołanie odbywa się w trybie ochotniczym.

7. Jaka kara za niestawienie się na ćwiczenia wojskowe?

W razie niestawienia się powołanego bez uzasadnionej przyczynystarosta lub prezydent miasta na prawach powiatu, na wniosek szefa WCR, zarządza przymusowe doprowadzenie powołanego przez policję do wskazanej jednostki wojskowej.

Zgodnie z art. 682 ustawy o obronie ojczyzny karze aresztu albo grzywny podlega ten, kto:

• będąc żołnierzem pasywnej rezerwy, nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu na ćwiczenia wojskowe trwające do 24 godzin,
• będąc przeznaczonym do szkolenia lub ćwiczeń wojskowych, nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do tej służby,
• posiadając przydział organizacyjno-mobilizacyjny do jednostki przewidzianej do militaryzacji, nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do służby w tej jednostce.