Na naszej liście znalazły się książki, które miały premierę w Polsce w 2022 roku oraz tegoroczne wznowienia. Oceniamy tytuły zagraniczne i polskie – kolejność jest przypadkowa.

1. Chronologia wody, Lidia Yuknavitch

Wydawnictwo Czarne, tłum. Kaja Gucio

Maja Mikołajczyk

"Chronologia wody" to właściwie nie książka, a pamiętnik amerykańskiej pisarki Lidii Yuknavitch, która jest również autorką bardzo popularnego TED talka "The Beauty of Being a Misfit" [ang. "Piękno bycia wyrzutkiem"].

Yuknavitch bez znieczulenia opisuje najbardziej traumatyczne momenty ze swojego życia, takie jak patologiczna relacja z ojcem czy uzależnienie od alkoholu i innych używek. Nie brakuje jednak fragmentów, w których pisarka opisuje jaśniejsze strony swojego życia, pokazując, że mocna proza może również opisywać stany wielkiej euforii i ekstazy.

2. Szczodrość syreny, Denis Johnson

Wydawnictwo Karakter, tłum. Krzysztof Majer

Ola Gersz

Tak znakomitych opowiadań nie czytałam od czasów wczesnej Zadie Smith i Davida Fostera Wallace'a. Wcześniej nie czytałam nic autorstwa Denisa Johnsona, zmarłego w 2017 roku amerykańskiego pisarza, a do "Szczodrości syreny" przekonały mnie zachwyty krytyków oraz… tytuł i okładka (winna!). A że mam słabość do opowiadań, to sięgnęłam po tę niepozorną książkę i przepadłam.

To nie była łatwa lektura, bo styl Amerykanina jest rozwleczony i przegadany (co w tym przypadku jest zaletą). Ale było warto. Johnson pisze – a właściwie niestety pisał – fenomenalnie.

Mimo że pisarz opowiada o prostych, codziennych i przygnębiających rzeczach, to robi to z taką ironią, cierpkością i kunsztem, że nie mogłam oderwać się od czytania. Ba, nawet niekończące się dygresje mi nie przeszkadzały. Chłonęłam je jak gąbka. Kłaniam się w pas Krzysztofowi Majerowi, bo polski przekład jest doskonały, a domyślam się, że… łatwo nie było.

3. Wzorzec, Karolina Głogowska

Wydawnictwo Mięta

Maja Mikołajczyk

Do książek opatrzonych metką "thriller psychologiczny" podchodzę wyjątkowo nieufnie, gdyż z reguły takie tytuły z psychologią nie mają nic wspólnego. "Wzorzec" Karoliny Głogowskiej jest jednak jednym z nobliwych wyjątków.

Autorka nie tylko zrobiła ogromny research, by uwiarygodnić motywacje swoich bohaterów, ale też stworzyła po prostu niesamowicie angażującą fabułę kryminalną, która nie obraża inteligencji. Jeśli macie przeczytać jakiś jeden polski kryminał, niech to będzie ten.

4. "Biedni w bogatym kraju. Przebudzenie z amerykańskiego snu", Nicholas Kristof, Sheryl WuDunni

Wydawnictwo Czarne, tłum. Anna Gralak

Ola Gersz

Jestem wielką fanką Serii Amerykańskiej wydawnictwa Czarne. Tak wielką, że pędem zamawiam każdy kolejny tytuł. Większość mnie zachwyciła, a niektóre pozostawiły obojętną lub rozczarowały. "Biedni w bogatym kraju. Przebudzenie z amerykańskiego snu", reportaż Nicholasa Kristofa i Sheryl WuDunn, który oryginalnie był wydany w 2020 roku, uplasował się na szczęście w tej pierwszej grupie. I to w czołówce.

Ta świetna napisana, precyzyjna książka to nie tylko dowód na to, że mityczny amerykański sen to już dawno i nieprawda. To również próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak się stało.

Dlaczego Amerykanie nie czują się bezpiecznie we własnym kraju? Dlaczego to bogate mocarstwo, w których flagi powiewają przed domkami jednorodzinnymi, trawią bezdomność, bezrobocie, ubóstwo i uzależnienia? Dlaczego władze zapomniały o klasie robotniczej? "Biedni w bogatym kraju" to trudna lektura, ale jakże ważna.

5. W domu snów, Carmen Maria Machado

Wydawnictwo Agora, tłum. Łukasz Błaszczyk

Maja Mikołajczyk

Takiej książki, jak w "W domu snów", wcześniej nie czytałam – to wyjątkowe połączenie powieści autobiograficznej z erudycyjnym esejem o kinie i popkulturze, napisanej językiem jak z najlepszej gotyckiej powieści.

To literackie arcydzieło pióra Carmen Marii Machado (znanej w Polsce także ze zbioru opowiadań "Jej ciało i inne strony" oraz komiksu "Pośród lasu") nie jest jednak lekturą przyjemną w odbiorze, gdyż opowiada o toksycznym związku dwóch kobiet, w którym to autorka była ofiarą przemocy przez lata.

6. Lata, Annie Ernaux

Wydawnictwo Czarne, tłum. Krzysztof Jarosz i Magdalena Budzińska

Ola Gersz

Tegorocznej noblistki nie mogło w tym zestawieniu zabraknąć. "Lata" Annie Ernaux to bowiem kapitalna powieść autobiograficzna, która w rzeczywistości jest… biografią całego pokolenia.

Francuska pisarka (w momencie wydania książki w ojczyźnie w 2008 roku miała 68 lat) opisuje kolejne dekady swojego życia – jako dziecko, nastolatka, studentka, młoda matka, rozwódka, pisarka, kobieta w średnim wieku – ale robi to z dystansem, bez emocji i sentymentalizmu.

Ernaux nie chodzi w "Latach" o własne przeżycia, ale o uchwycenie wielkiej historii, która dzieje się w tle (a czasami i na pierwszym planie) oraz świata, który przeminął. Te genialna, znakomicie napisana i skonstruowana proza, którą nie sposób się nie delektować. Uczta godna zarówno Nobla, jak i tytułu jednej z najlepszych książek roku.

7. Pięknie jest żyć dwa razy, Sharon Stone

Wydawnictwo Agora, tłum. Michał Rogalski

Maja Mikołajczyk

Zastanawialiście się, dlaczego seks-bomba lat 90. zniknęła z hollywoodzkiego radaru? "Pięknie jest żyć dwa razy" dostarcza odpowiedzi nie tylko na to pytanie, ale także na o wiele więcej.

Sharon Stone nie tylko opisuje swoje zmagania z poważną neurologiczną chorobą, ale także szczerza opowiada o przemyśle filmowym, swoich relacjach rodzinnych i o działalności charytatywnej (nie tylko tej, o której głośno jest w mediach). Jeśli wcześniej nie lubiliście Stone lub nie mieliście o niej zdania, po lekturze tej książki z pewnością uznacie ją za równą babkę.

8. Chołod, Szczepan Twardoch

Wydawnictwo Literackie

Ola Gersz

Każda nowa powieść Szczepana Twardocha to literackie wydarzenie. Mimo że w moim prywatnym rankingu twardochowych tytułów na prowadzeniu wciąż utrzymuje się "Król", to tegoroczny "Chołod" uplasował się tuż za powieścią o Jakubie Szapirze.

Tym razem pisarz znowu zabiera nas w przeszłość i… na Arktykę – do małej miejscowości na przysłowiowym "końcu świata", której mieszkańcy żyją w zgodzie z naturą i nigdy nie słyszeli o stalinizmie.

To oczywiście szybko się zmienia. "Chołod" Szczepana Twardocha to znakomicie napisana powieść (autor mistrzowsko lawiruje między prostotą i kunsztem), która zadziwia narracją, zachwyca realizmem, fascynuje postacią głównego bohatera i przeraża brutalnością. Wymagająca lektura, która porywa i uderza po głowie niczym obuchem.

9. Przewodnik lesbijki po katolickiej szkole, Sonora Reyes

We need YA, tłum. Dominik Górka

Ola Gersz

Jeszcze kilka lat temu queerowych "młodzieżówek" wydawano w Polsce jak na lekarstwo, a dzisiaj pojawiają się w księgarniach (i tych stacjonarnych, i internetowych) jak grzyby po deszczu. To naprawdę fantastyczne i żałuję, że moje pokolenie nie urodziło się później, bo łatwiej byłoby nam wchodzić w życie, mając koło siebie tyle "życiowych" powieści, książek i seriali. A przynajmniej tak mi się wydaje.

"Przewodnik lesbijki po katolickiej szkole" Sonory Reyes to kolejna książka opatrzona hasztagami "YoungAdult" i "LGBT". Ale w tym przypadku to nie tylko puste hasztagi, ale reprezentacja pełną gębą ze świetnie napisanymi postaciami.

Ta (opatrzona cudowną okładką) opowieść o nastoletniej Amerykance meksykańskiego pochodzenia i lesbijce, która musi poradzić sobie w białej, katolickiej szkole, jest nie tylko świetnie napisana i poruszająca, momentami zabawna, a momentami uderzająca w samo serce.

"Przewodnik lesbijki po katolickiej szkole" przede wszystkim porusza ważne, uniwersalne i jednocześnie trudne tematy, których współcześnie nie można już ignorować. Młodzieżowa perełka.

10. Utalentowany Pan Ripley, Patricia Highsmith

Wydawnictwo Nor sur Blanc, Robert Sudół

Film "Utalentowany Pan Ripley" to już niemal klasyk wśród współczesnych dreszczowców. Nie wszyscy jednak wiedzą, że jest on adaptacją amerykańskiej powieści wydanej niemal pięćdziesiąt lat temu. Jeśli jeszcze nie znacie nazwiska Patricii Highsmith, to z pewnością powinniście, gdyż jej książki to prawdziwe perełki w gatunku psychologicznego thrillera.

W powieści inicjującej cykl o socjopatycznym Tomie Ripleyu dostajemy nie tylko przyprawiającego o dreszcze głównego bohatera, ale również wciągającą i pełną suspensu historię. Książka Highsmith to prawdziwa odtrutka na niektóre dzisiejsze gatunkowe powieści, których fabuły przyprawiają o przewracanie oczami albo wzruszenie ramion.