Borderline czyli "osobowość z pogranicza". Psycholog: Każdy z nas zna kogoś takiego [wywiad]

Dr hab. Krystyna Drat-Ruszczak: Objawy borderline w naszym otoczeniu są dość powszechne i każdy na pewno zna taką osobę.

Chodzi o pogranicze między nerwicą a psychozą, choć nie jest to ani jedno ani drugie. To określenie brzmi bardzo poważnie i w sumie niewiele wyjaśnia. Bo na pewno nie jest to takie zaburzenie jak na przykład schizofrenia, ale też nie jest to klasyczna nerwica. Chorzy na psychozy uważają, że są zdrowi, neurotycy inaczej – wiedzą, że mają problem i dość chętnie szukają pomocy. Osoby borykające się z borderline słabo widzą swój problem. Są gotowe oskarżać innych i świat, nie ufają terapeutom, ale mają kontakt z rzeczywistością, choć nie umieją się w niej znaleźć. Rzeczywistość sprawia im ból.

Jak borderline ma się do narcyzmu?

Narcyzm to zaburzenie bardzo "oswojone", wszyscy o nim mówią, socjologowie o nim piszą. Narcyz jest pewny siebie, nastawiony na sukces. To ktoś, komu wiele się udaje lub przynajmniej chce on myśleć i mówić innym, że mu się udaje, że wspaniały jest. Osoby z borderline są przeciwieństwem narcystycznych. Nic im się nie udaje. Z niczego nie są zadowoleni. Wszyscy są przeciwko nim.

To znaczy?

Głównym problemem osób cierpiących na borderline jest to, że nie wiedzą, kim są. Prezentują różne obrazy siebie. Raz zachowują się kompetentnie, myślimy: „o! to ktoś kto umie to i to!”. Ale innym razem ten ktoś, tego samego nie umie. Jego kompetencje zależą od nastroju, od kontekstu, są ulotne, łatwo się gubią..

A jaki jest naprawdę?

Współcześnie bardzo trudno powiedzieć, jaki ktoś jest „naprawdę”. Nasze czasy charakteryzują się tym, że nie ma w nich jednej, powszechnej, „prawdziwej” prawdy. Ktoś, kto jest kelnerem lub hostessą dziś, jutro jest studentem arabistyki albo alterglobalistą. Nasze istnienie – jak to określa znany psycholog Kenneth Gergen – jest „namiastkowe” – umiemy, bo musimy umieć, podejmować zawody, kariery, prace, „na chwilę”. Współczesne kariery, tak właśnie widzi to Gergen, „ rozkładają się jak namiot Beduina i zwijają o świcie”. Jesteśmy w stanie podjąć pracę, którą wykonujemy przez tydzień lub dwa, czasem tylko po to, by wzbogacić CV i mieć szansę na następną, równie chwilową, pracę. Kiedyś wierzyliśmy, że jest jakieś prawdziwe Ja, które ukrywa się pod tym fałszywym, prezentowanym publicznie. Dziś, są nasze „autoprezentacje” i wszystkie są prawdziwe, bo i nasza tożsamość jest chwilowa. Jesteśmy kimś teraz, a za chwilę kimś innym, w innym zdarzeniu, w innej odsłonie na Facebooku, Tym bardziej trudno jest powiedzieć, jaka osoba z borderline jest naprawdę.

Jedna z popularnych koncepcji mówi, że przyczyną jest unieważniające środowisko - otoczenie, które lekceważy uczucia i przekonania drugiej osoby. Mówisz na przykład, że coś cię drażni lub nudzi, a twoja matka lub twój przyjaciel dziwią się: „Jak to?” Denerwuje cię? To dziwne… Nikogo innego to nie denerwuje”. To co czujesz, zostaje w ten sposób zakwestionowane, poddane w wątpliwość. Zostajesz jakimś dziwakiem, leniem, głupkiem, kimś totalnie nieudolnym. Dowiadujesz się, ze to co czujesz jest niewiarygodne. Całkiem niedawno przeprowadzono eksperyment, w którym dwie grupy badanych skazano na porażkę, dając im do wykonania nierozwiązywalne zadanie matematyczne. Obie grupy wyrażały swoje uczucia: złość, rozczarowanie, frustrację. Ale jednej mówiono: spokojnie, wszyscy się tak czują, to niefajne zadanie i każdy się na nim wykłada. Drugiej grupy powiedziano :” O! Jesteś pierwszą osobą, która tak mówi, wszystkim poza tobą poszło świetnie. To dziwne, ze masz trudności”. Uczucia pierwszej grupy potwierdzano, uczucia drugiej – unieważniano. Osoby z drugiej grupy, te unieważniane, reagowały potężnym stresem – wszystkie mierzone wskaźniki stresu były tu bardzo wysokie. Udowodniono, że unieważnianie jest silnie toksyczne a przecież w czasach, gdzie każdy „wie lepiej”, jest dość powszechne. Jesteśmy nastawieni na NASZE racje, a nie na to, by potwierdzać racje, czy też emocje, naszych rozmówców.

Na przykład w serwisach społecznościowych?

Próbują w tym sensie, że żyją. W swoim przekonaniu bardzo się starają, ale ich autodestrukcyjne zachowania są uciążliwe a nawet niezrozumiałe dla otoczenia, które nie wie co mogłoby dla nich zrobić i w końcu nie chce nic zrobić.. Na wspomnianym forum dla „borderków” znalazłam taki wpis: "Zażalam się, że nikt z forumowiczów nie chce mi pożyczyć książki pod tytułem 'Uratuj mnie'. Przecież ją oddam". Ten wpis dobrze pokazuje problem. Piszący chciałby żeby mu pomóc, więcej, błaga o ratunek, ale wyraża to agresywnie, ma pretensje do świata, świat więc go nie uratuje i w ten sposób nigdy nie dostanie tego, czego chce.

Jak radzić sobie z borderline w związku?

Tak, ale zagrożenie raczej nie polega na tym, że ktoś może popełnić samobójstwo, choć może się i tak zdarzyć. Groźne jest to, że osobowość borderlineniszczy osobę, która na to zaburzenie cierpi. Borderline codziennie niszczy swój potencjał, dręczy innych i niebywale dręczy sam siebie. Nie daje sobie szans by pokazać się takim jakim chciałby być widziany, nie umie tez dostać tego, czego chce. Agresja i autoagresja to niemiłe formy życia.

Czy borderline można wyleczyć, zaleczyć, czy też złagodzić jego objawy?