Tylko jeden na stu Polaków jest zadowolony z zarobków. Chcemy zarabiać więcej, ale boimy się o tym rozmawiać

– Wtedy pojawia się pustka w głowie i panika: co powiedzieć? Jak powiem, ile chcę, pewnie mnie nie zatrudnią, bo będzie ktoś inny, tańszy. Z drugiej strony nie chcę zarabiać za mało. Wyciągam więc średnią ze swoich oczekiwań, obaw przed nieprzyjęciem do pracy i wymyślam stawkę, którą przyszły pracodawca i tak zbija – dodaje. Nie potrafi rozmawiać o pieniądzach, a rozmowa o własnym wynagrodzeniu jest dla niej źródłem stresu. – Temat mnie żenuje, wstydzę się, zwłaszcza, gdy przy rozmowie jest więcej niż jedna osoba – dodaje.

Odczucia Karoliny podziela połowa Polaków – 50 proc. z nas uważa, że wysokość zarobków jest tematem tabu. Co trzeci Polak czuje się obnażony, kiedy ma powiedzieć komuś, ile zarabia, a 20 proc. z nas zwyczajnie boi się tego tematu. Boi albo wstydzi tego, ile zarabia, bo i takie reakcje się zdarzają.

Boleśnie przekonała się, że faktycznie nie było sensu, bo z rozmowy z szefem, do której przygotowywała się przez kilka dni, sumiennie pracując nad asertywnością i listą swoich atutów, wyszła z poczuciem, że on też jest biedny, bo po prostu nie ma pieniędzy. Jakby miał, to by dał. A wiadomo, z próżnego w puste trudno cokolwiek przelać. Była zła na siebie, że dała się zmanipulować. Zła na rynek, bo jasne – mogłaby poszukać pracy gdzie indziej, ale bez gwarancji, że się uda. A tak przynajmniej coś tam zarabiała.

Pracodawcy chętnie wykorzystują panującą na rynku trudną sytuację i wysokie bezrobocie (w grudniu 2013 roku stopa bezrobocia wynosiła 13,4 proc.). Kiedy już ktoś odważy się pójść po podwyżkę, często słyszy: W tej chwili mamy takie możliwości, oczywiście nie zamykamy panu/pani drogi, być może konkurencja będzie w stanie zaproponować więcej. Pracownik po takim komunikacie siedzi cicho, tylko bardziej sfrustrowany. Podwyżki już negocjować nie chce, bo boi się, że straci pracę. A na głowie ma kredyt/czynsz/dwoje dzieci i raty na samochód. Poziom frustracji rośnie.

– Średnio co trzy miesiące chodzę po podwyżkę. Szefowa rozkłada ręce i mówi: nie mam, choć przyznaje, że powinna mi płacić więcej – opowiada Klaudia. – Płacą mało, bo wiedzą, że mogą. Pracownik może raz na jakiś czas zaskomle o kilkaset złotych podwyżki, ale jednocześnie widzi i słyszy, co się dzieje na rynku, przełyka więc upokorzenie i pracuje dalej za kasę, która go nie satysfakcjonuje – dodaje, przyznając, że dla niej rozmowy o pieniądzach to horror.

Z wiekiem robi się wprawdzie bardziej pewna siebie i asertywna, ale wciąż nie potrafiła zdobyć się na to, by nieuczciwego pracodawcę, który umówił się z nią na pewną kwotę na umowę zlecenie, po czym zapłacił jej o wiele mniejszą sumę, pozwać. Zadowolona, że w ogóle dostała pieniądze, nie wniosła sprawy do sądu.

Dla pracodawcy ideałem jest sytuacja odwrotna – kiedy pracownik nie wie, ile płaci się innym osobom w firmie, które mają takie samo stanowisko i zakres obowiązków. Wtedy nikomu nie musi się tłumaczyć, a pracownik żyje w nieświadomości. To dlatego wiele firm oczekuje od pracowników, że podpiszą klauzulę poufności, która nie pozwala im ujawniać wysokości zarobków. Pracodawca zasłania się ustawą o ochronie danych osobowych, a pracownik jest jak dziecko we mgle.

– Zarobki powinny być jawne. Ludzie wstydzą się tego, ile zarabiają. Robią z tego wielką tajemnicę. A to pracodawcy powinni się wstydzić, ile im płacą – uważa Oliwia Horecka, sales manager w dużej korporacji. W praktyce jest tak, że klauzule, które pracodawca podsuwa zatrudnionym przez siebie ludziom, niewiele dają. Bo ludzie i tak rozmawiają, a kiedy pokątnie dowiadują się o tym, że ich kolega z tego samego działu zarabia więcej, czują się oszukani.

Malanowska usłyszała między innymi, że "pewnie jej książki się nie sprzedają, bo słabo pisze", że "pora zająć się czym innym", że "bierze ludzi na litość". W niechęci do mówienia o zarobkach istotne są czynniki psychologiczne. – Zakłopotanie związane z rozmową o zarobkach deklaruje połowa respondentów z dochodem niższym niż 1500 zł. Jedną z przyczyn mogą być obawy przed byciem postrzeganym jako osoba, której nie do końca się w życiu udało – tłumaczy Maciej Bąk, ekspert ds. Raportów Wynagrodzeń serwisu zarobki.pracuj.pl.

Przypadek Kai Malanowskiej pokazał, że te obawy są słuszne – nominowana do nagrody Nike pisarka została zlinczowana przez internautów.

Ci, którzy zarabiają więcej – a więc ponad 4 tys. netto – też nie chcą mówić o swoich zarobkach. Wśród kadry menadżerskiej aż 29 proc. deklaruje niechęć do rozmów o pieniądzach i wynagrodzeniach. O ile tych, którzy zarabiają mało, postrzega się jako "nieudaczników", to ci, którzy zarabiają więcej, obawiają się łatki "złodzieja", kogoś z układu.

– Z jednej strony może to być związane z popularnym u nas przekonaniem, że dżentelmeni o pieniądzach nie rozmawiają. Z drugiej zaś, osoby bardziej zamożne mogą obawiać się zawiści ze strony mniej zamożnych rozmówców. Potwierdzają, to wyniki naszego badania, z których wynika, że czym respondenci więcej zarabiają, czym wyższe stanowiska zajmują, tym mniej chętnie rozmawiają o zarobkach. Nie bez wpływu na nasze nastawienie do rozmów o zarobkach ma stereotyp, że dobrze zarabiające osoby zawdzięczają sukces „układom” czy „znajomościom”. To się powoli zmienia, ale póki co nie sprzyja otwartym rozmowom o zarobkach – mówi Elżbieta Flasińska z Grupy Pracuj.

1680,00 zł – wynosi minimalne wynagrodzenie za pracę od stycznia 2014 roku

To, że co piąty Polak nerwowo reaguje na pytanie o pieniądze, a dla wielu negocjowanie podwyżki jest nie do pomyślenia, Walkiewicz tłumaczy brakiem świadomości własnej wartości rynkowej. – Na ogół ludzie występują o podwyżkę, bo uważają, że należy im się więcej. Bo firma lepiej zarabia, bo inni w branży i oni mają większe potrzeby. Rzadko jednak potrafią uzasadnić wprost wzrost swojej wartości. Często to myślenie życzeniowe, niemerytoryczne, mające twarde, rzeczowe uzasadnienie. Na pewno też znaczenie ma lęk przed utratą pracy i strach przed wkurzeniem szefa – wyjaśnia.

– Brak umiejętności negocjowania warunków pracy w kontekście tego, że nie tylko chcemy więcej, ale też na to zasługujemy. Roszczeniowość połączona z brakiem umiejętności rzeczowego rozmawiania o swoich potrzebach to na pewno nasza bolączka.Do tego asertywność, której uczy się na szkoleniach, ale nieudolnie wykorzystuje w rozmowach o swoim życiu – wyjaśnia psycholog.

Za naszym przeświadczeniem, że o pieniądzach nie wypada rozmawiać, często kryje się brak umiejętności. – Zbyt emocjonalnie podchodzimy do tematu, a tu trzeba świadomości swojej pozycji negocjacyjnej opartej na twardych danych o naszej wartości rynkowej, a nie poczucia, że nam się należ – mówi Jacek Walkiewicz. Do tego te informacje trzeba umieć zaprezentować. A to kolejna umiejętność, która kuleje. – Mówi się że negocjacje to więcej potu niż polotu. I tak jest. Przygotowanie do rozmowy o pieniądzach to podstawa. Ale też elastyczność wynikająca ze świadomości realiów, w jakich pracujemy – kwituje psycholog.