W Polsce coraz częściej przypomina się historię Witolda Pileckiego, którego Ministerstwo Obrony Narodowej awansowało w ubiegłym roku do stopnia pułkownika. Za granicą biografia jednego z najsłynniejszych żołnierzy Armii Krajowej, którego w 1948 roku zamordowali komuniści, wciąż jest jednak słabo znana. Być może sytuację odmieni choć w niewielkim stopniu artykuł magazynu „Vice”, który zarysował anglojęzycznym czytelnikom bohaterską biografię Witolda Pileckiego.
Opublikowany w magazynie „Vice” artykuł przypomina, że na rynku od dwóch lat dostępne jest anglojęzyczne tłumaczenie raportu, jaki Pilecki sporządził po ucieczce z niemieckiego zespołu obozów Auschwitz-Birkenau, gdzie udał się dobrowolnie, by organizować tam ruch oporu oraz zdobyć informacje dotyczące traktowania więźniów (książka ukazała się pod tytułem „The Auschwitz Volunteer: Beyond Bravery).
Raport został niedawno przetłumaczony także na język francuski (w 2014 roku ma się ukazać również tłumaczenie na chiński), a „Vice” porozmawiał z byłą dyrektorką warszawskiego biura agencji AFP Urszulą Hyzy i historykiem Patrickiem Godfardem, którzy tłumaczyli raport Pileckiego.
Rozmowa skupiła się wokół szpiegowskiej misji Pileckiego, który 19 września 1940 roku dał się złapać SS, chcąc trafić do nowo założonego obozu Auschwitz, gdzie przebywało wówczas już dwóch agentów współtworzonej przez Pileckiego Tajnej Armii Polskiej.
W obozie Pilecki prowadził działalność konspiracyjną, organizując początkowo kilkuosobową sieć współpracowników. Wchodzący w jej skład więźniowie nie znali się, co miało zmniejszyć ryzyko złapania przez strażników wszystkich szpiegów. Pilecki zajmował się nie tylko zbieraniem informacji, ale opracowywał także plan powstania, które miało wyzwolić więźniów.
Powstanie nie doszło do skutku, ponieważ warunkiem jego powodzenia było otrzymanie pomocy od armii podziemnej oraz zagranicznych aliantów. Polskie władze nie zdecydowały się jednak na odbicie Auschwitz-Birkenau, ponieważ w okolicy obozów Niemcy umieścili silne oddziały wojska.
W kwietniu 1943 roku Pilecki uciekł z Auschwitz wraz z Janem Redzejem oraz Edwardem Ciesielskim, przekazując później polskim władzom informacje o popełnianych w obozach zbrodniach (pisał m.in. o komorach gazowych). Raport Pileckiego trafił także do Brytyjczyków, ale ci uznali, że przedstawione w nim treści są dokonanym przez Polaków wyolbrzymieniem, które miało skłonić pozostałych aliantów do większego zaangażowania się w obronę polskich interesów.
Skazany na śmierć przez komunistów
Witold Pilecki urodził się w 1901 roku w rosyjskim Ołońcu, gdzie jego rodzina została przesiedlona po Powstaniu Styczniowym. W 1920 roku, jako żołnierz polskiej armii, walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, biorąc udział m.in. w Bitwie Warszawskiej i otrzymując dwukrotnie Krzyż Walecznych. Kiedy nazistowskie Niemcy zaatakowały Polskę w 1939 roku, Pilecki został ponownie zmobilizowany i uczestniczył w obronie kraju. Później dobrowolnie przedostał się do kompleksu obozów Auschwitz-Birkenau, gdzie organizował ruch oporu.
W 1943 roku, wraz z dwoma innymi więźniami, zdołał uciec i przekazać Armii Krajowej informacje dotyczące sytuacji osób przetrzymywanych w Auschwitz-Birkenau. Następnie wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Po zakończeniu wojny, na rozkaz gen. Władysława Andersa, zaczął prowadzić w zajętej przez komunistów Polsce działalność wywiadowczą. Aresztowano go w 1947 roku. W marcu roku 1948 Pilecki został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 25 maja 1948 roku w warszawskim więzieniu przy ul. Rakowieckiej.
1 października 1990 roku Wojskowy Sąd Najwyższy unieważnił wyrok, na podstawie którego zabito Pileckiego. W 1995 roku uhonorowano go pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2006 roku prezydent Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie Pileckiego Orderem Orła Białego. W 2013 roku minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak awansował pośmiertnie Pileckiego do stopnia pułkownika.