Zastrzyki przeciwzakrzepowe – stosowanie, ceny, skutki uboczne
Zakrzepica jest bardzo poważną, a jednocześnie podstępną chorobą, która może doprowadzić nawet do śmierci pacjenta – jeśli dojdzie do zatoru płucnego. Dlatego jeśli u pacjenta istnieje podwyższone ryzyko powstawania skrzeplin w naczyniach krwionośnych, bardzo często podaje się zastrzyki na rozrzedzenie krwi. Czym dokładniej jest zastrzyk przeciwzakrzepowy? Kiedy i komu się go podaje? Jak długo? W jaki sposób podawać takie zastrzyki? Wyjaśniamy.
Kiedy są potrzebne zastrzyki przeciwzakrzepowe w brzuch?
Leki przeciwzakrzepowe, co do zasady, podaje się pacjentom, u których doszło do zaburzenia hemostazy, a więc prawidłowego procesu krzepnięcia krwi i jednoczesnego rozkładania jej skrzepów.
Sytuacja, w której skrzepy nie zanikają samoistnie, ale krążą w żyłach, jest bardzo niebezpieczna. Kiedy dojdzie do ich kumulacji, może nastąpić zator żylny. W jego efekcie zostanie zaburzone krwi w organizmie, tkanki nie otrzymają odpowiedniej ilości tlenu, co doprowadzi do martwicy. W najczarniejszym scenariuszu nastąpi zator płucny, który prowadzi do szybkiej i najczęściej nagłej śmierci.
Trzeba przy tym pamiętać, że leki przeciwzakrzepowe przyjmują różne postaci – to nie tylko osławione zastrzyki w brzuch, ale również preparaty doustne. Na czym polega różnica?
Zasadniczo, tabletki przeciw zakrzepom są przepisywane pacjentom, którzy zmagają się z przewlekłymi schorzeniami układu naczyniowego, np. z miażdżycą. Wymagają oni stałego wsparcia procesu hemostazy. Za to zastrzyki w brzuch są formą leczenia wybieraną przez specjalistę, gdy potrzebne jest szybkie rozrzedzenie krwi lub kiedy stan pacjenta wymaga intensywniejszej formy terapii.
Właśnie dlatego zastrzyki przeciwzakrzepowe w brzuch najczęściej są terapią przejściową, trwającą przez określony czas.
Wskazania do przyjmowania zastrzyków przeciwzakrzepowych
Zastrzyki przeciw zakrzepicy są podawane wówczas, gdy istnieje ryzyko powstania żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej (ŻChZZ). W praktyce są najczęściej zalecane:
• osobom poddawanym długotrwałej hospitalizacji, a co za tym idzie – długo unieruchomionym w łóżku,
• pacjentom, u których wykonano rozległą operację,
• osobom, które przez długi czas nosiły opatrunek gipsowy,
• profilaktycznie u osób, których występuje podwyższone ryzyko wystąpienia niedokrwiennego udaru mózgu lub zakrzepicy przy migotaniu przedsionków,
• w ciąży i po porodzie, w przypadku trombofilii lub zespołu antyfosfolipidowego, które podwyższają krzepliwość krwi.
Zastrzyki podaje się również w sytuacji wykrycia u pacjenta zakrzepicy.
Czynniki ryzyka, które wskazują na konieczność profilaktycznego zastosowania zastrzyków przeciwzakrzepowych
Lekarz, oceniając konieczność podania zastrzyków w brzuch, bierze pod uwagę czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej. Jej powstaniu, poza stanami długotrwałego unieruchomienia czy ciążą, sprzyjają:
• duża otyłość,
• prowadzenie niezdrowego trybu życia – przede wszystkim mała ilość ruchu, długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej, dieta sprzyjająca powstawaniu miażdżycy naczyń krwionośnych,
• przejście ciężkich infekcji, np. zapalenia płuc,
• choroby nowotworowe.
Za czynnik ryzyka może być też uznana niedawna podróż, która wiązała się z długotrwałym siedzeniem – np. kilkunastogodzinny lot samolotem.
Zastrzyki na rozrzedzenie krwi w ciąży
Ciąża i okres po porodzie to momenty w życiu kobiet, w których zwiększa się ryzyko nadmiernego krzepnięcia krwi, a co za tym idzie – wzrasta prawdopodobieństwo powikłań, w tym ŻChZZ. Poza tym badania pokazują, że podwyższona krzepliwość wynikająca z pojawienia się trombofilii czy zespołu antyfosfolipidowego w ciąży stanowi zagrożenie dla płodu i może prowadzić do poronienia. Z tego powodu lekarz ginekolog może zalecić przyjmowania zastrzyków przeciwzakrzepowych w ramach profilaktyki.
Czytaj także: Czy powinnaś dostać zastrzyki przeciwzakrzepowe po cesarskim cięciu?
Warto wiedzieć, że zastrzyki na zakrzepicę są bezpieczne dla dziecka zarówno w okresie ciąży, jak również podczas laktacji. Lek nie dostaje się ani do łożyska, ani też do mleka matki. Dlatego przyszłe mamy oraz kobiety, które karmią piersią nie muszą się obawiać ich przyjmowania.
Warto wiedzieć, że zastrzyk przeciwzakrzepowy jest bezpieczniejszy dla dziecka niż doustne leki antykoagulacyjne. Z tego też powodu młode mamy, które ogólnie przyjmują środki na zmniejszenie krzepliwości, często przechodzą na tę pierwszą formę leczenia.
Jeśli zastrzyki w brzuch są podawane profilaktycznie, zazwyczaj kobieta przyjmuje je przez okres od 4 do 6 tygodni w momencie wskazanym przez lekarza ginekologa. Dawka jest uzależniona od typu przyjmowanego leku oraz masy pacjentki.
Zastrzyki przeciwzakrzepowe: czy są konieczne po operacji?
Zastrzyki przeciwzakrzepowe po operacji stały się standardem profilaktyki ŻChZZ i są zalecane niemal wszystkim pacjentom, którzy przeszli poważniejszy zabieg chirurgiczny – o ile nie występują u nich przeciwwskazania do przyjmowania takich substancji.
Warto wiedzieć, że podawanie leków przeciwzakrzepowych rozpoczyna się zazwyczaj jeszcze przed samym zabiegiem i kontynuowane przez okres dopasowany do typu przebytej operacji. Najczęściej zaleca się ich stosowanie przez 10-14 dni, jednak np. po operacji kolana czy stawu biodrowego może to być 4-5 tygodni. Czas stosowania, jak i dawkę leku lekarz ustala indywidualnie – adekwatnie do ryzyka powikłań związanych z zakrzepicą oraz stanu pacjenta.
Jakie substancje zawierają zastrzyki przeciwzakrzepowe?
Leki zakrzepowe można podzielić na kilka podstawowych grup. Są to:
• inhibitory czynnika Xa,
• bezpośrednie inhibitory trombiny – to przede wszystkim dabigatran,
• antagoniści witaminy K – acenokumarol i warfaryna
• heparyna – jest naturalnym środkiem przeciw zakrzepom, który jest wytwarzany przez wątrobę. To właśnie postaci heparyny znajdują się w zastrzykach przeciwzakrzepowych.
W medycynie najczęściej jest stosowana heparyna drobnocząsteczkowa, która wykazuje się bardzo wysokim stopniem bioprzyswajalności.
W zastrzykach przeciwzakrzepowych są stosowane różne postaci heparyny.
Najpopularniejsze preparaty to:
• dalteparyna – znajduje się m.in. w takich zastrzykach jak Framigin
• enoksaparyna – jest zawarta m.in. w zastrzykach Clexane, Losmina, Neoparin
• nadroparyna – zawarta m.in. w zastrzykach Fraxiparine, Fraxodi.
Właśnie dlatego w aptece można dopytać o to, jakie zamienniki mają przepisane przez lekarza zastrzyki przeciwzakrzepowe. Cena może być niższa w zależności od marki konkretnego produktu.
Warto wiedzieć, że standardowa dawka podawana w formie zastrzyku jest różna w zależności od typu preparatu. W przypadku dalteparyny to 5000 jednostek co 24 godziny, enoksaparyny – 40 mg/24h, a nadroparyny – 2800 jednostek na 24 godziny. Ostateczną dawkę leku przeciwzakrzepowego zawsze ustala lekarz.
Jak podawać zastrzyki w brzuch?
Zastrzyki przeciwzakrzepowe w brzuch są zawsze podawane podskórnie. Pacjent może tego dokonać samodzielnie lub poprosić o pomoc inną osobę – najlepiej po przejściu przez tę procedurę po raz pierwszy pod okiem lekarza czy pielęgniarki. Aby wykonać taki zastrzyk, należy:
• dokładnie odkazić ręce,
• przetrzeć gazikiem miejsce wstrzyknięcia preparatu – najlepiej nadaje się do tego brzuch,
• chwycić skórę tak, aby utworzyć fałd o grubości ok. 2 cm,
• wprowadzić igłę zdecydowanym ruchem – pod kątem prostym w stosunku do skóry,
• powoli nacisnąć tłoczek strzykawki i wprowadzić całą jej zawartość pod skórę,
• wyciągnąć delikatnie igłę i przycisnąć miejsce naruszenia skóry czystym gazikiem.
Jakie są przeciwwskazania do podania leków przeciwzakrzepowych w brzuch oraz możliwe skutki uboczne?
Nie każdy pacjent może otrzymać zastrzyk w brzuch na zakrzepicę. Istnieją bezwzględne i względne przeciwwskazania do jego podania. Do grona przeciwwskazań bezwzględnych zaliczają się:
• obecność aktywnego, dużego krwawienia,
• świeże wewnątrzczaszkowe krwawienie,
• alergia na heparynę,
• obecność wrodzonej lub nabytej skazy krwotocznej,
• obecność krwawienia podpajęczynówkowego.
W takich przypadkach zastrzyku nie można wykonać. Przeciwwskazaniami względnymi są zaś m.in. choroby związane z dużym ryzykiem krwawienia wewnętrznego (np. wrzody żołądkowe), niekontrolowane nadciśnienie, zaawansowana niewydolność wątroby albo nerek, retinopatia cukrzycowa, małopłytkowość krwi.
A co ze skutkami ubocznymi? Najczęściej pojawiające się niepożądane objawy po przyjęciu heparyny to: reakcje alergiczne, hiperkalcemia, wypadanie włosów czy podwyższenie poziomu enzymów wątrobowych. Może także dojść do osłabienia kości.
Trzeba też pamiętać, że przyjmowanie zastrzyków przeciwzakrzepowych jest związane z ryzykiem powstawania krwotoków. Nie należy się ich obawiać np. w okresie miesiączki. Jednak przy obfitych okresach warto poinformować o tym fakcie lekarza prowadzącego.