Nowy sondaż pokazał niepokojący fenomen. Polacy boją się mówić, co myślą

• Europejski sondaż przeprowadzono na przełomie listopada i grudnia
• Respondentów zapytano o wolność słowa, stan demokracji i poglądy polityczne
• Kraje, których obywateli przepytano w ramach badania, to oprócz Polski: Austria, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Włochy (łącznie 75 proc. populacji Unii Europejskiej)
• W każdym z dziewięciu państw wykonano je na reprezentatywnej próbie 1000 osób metodą CATI/CAWI
• Sondaż przeprowadziły instytuty badawcze z różnych krajów należące do sieci Euroskopia; w Polsce był to IBRiS (nota metodologiczna na dole tekstu)

Wolność słowa. Ostatnie miejsce Polski w sondażu

Polki i Polacy najgorzej ze wszystkich ocenili wolność słowa w swoim kraju — wynika z badania, do którego wyników dotarł naTemat. Europejczykom z dziewięciu państw unijnych zadano pytanie "Czy Pana/Pani zdaniem ludzie mają swobodę wyrażania swoich opinii na wszystkie tematy w Pana/Pani kraju?". Aż 44,1 proc. ankietowanych nad Wisłą stwierdziło, że nie (w tym: raczej nie - 29,8 p.p.; zdecydowanie nie - 14,3 p.p.; sumy podawane są w zaokrągleniu).

Prawie co dziesiąty badany Polak nie wiedział, jak odpowiedzieć na to pytanie (9,4 proc.). O tym, że w Polsce bez przeszkód można mówić, co się myśli, przekonanych jest 46,5 proc. ankietowanych (w tym 12,3 proc. zdecydowanie, a 34,1 proc. raczej).

Odsetek osób, przekonanych o wolności słowa w ich kraju, jest w Polsce o 22,2 punkty procentowe niższy od średniej. Z kolei tych, którzy uważają, że w ich państwie nie ma swobody wyrażania poglądów, jest w Polsce o 16,8 p.p. więcej. Znacząca jest także różnica w odsetku osób, które nie wiedzą, czy w ich kraju panuje wolność słowa: taką odpowiedź wskazało 9,4 proc. Polek i Polaków w porównaniu do średniej 4 proc., a więc odsetek niezdecydowanych jest w Polsce ponad dwa razy większy.

Jak Polska wypada na tle innych państw? Niekwestionowaną liderką w dziedzinie wolności słowa jest Holandia — aż 88,7 proc. jej obywateli jest przekonanych, że mogą bez skrępowania wyrażać swoje poglądy (w tym 57 proc. zdecydowanie tak, a 31,6 proc. raczej tak). Na podium znajdują się również Portugalia, w której 82,5 proc. badanych obywateli udzieliło odpowiedzi twierdzącej, a także — ex aequo — Austria i Włochy (po 71,9 proc.).

Demokracja w Polsce. Wyjątkowo duży odsetek zdezorientowanych

Kolejne pytanie, które zadano respondentom, dotyczyło stanu demokracji w ich kraju. Brzmiało ono: Czy uważa Pan/Pani, że w ostatnich latach demokracja w Pana/Pani kraju umacnia się czy słabnie? Wyniki wskazują, że Polacy są "średnio" spokojni o ustrój swojego państwa — wartość dla naszego kraju i europejska różnią się bardzo nieznacznie.

17,2 proc. ankietowanych ze wszystkich dziewięciu państw ocenia, że demokracja w ich kraju się umacnia (w tym 6,2 proc. zdecydowanie, a 11 proc. raczej). W przypadku Polski optymiści stanowią 17,6 proc. (0,4 p.p. więcej niż średnia). O tym, że demokracja w Polsce jest coraz silniejsza, zdecydowanie przekonanych jest 6,6 proc. ankietowanych (w porównaniu do średniej 6,2 proc., a więc znowu o 0,4 p.p. więcej), a raczej podziela ten pogląd 11 proc. badanych (tyle samo co średnia).

Mniejszy niż przeciętnie jest w Polsce odsetek osób, które uważają, stan demokracji w kraju się nie zmienia — stanowi 23,7 proc. na tle europejskich 27,8 proc. (różnica 4,1 p.p.).

O tym, że demokracja w jego państwie słabnie, przekonany jest prawie co drugi badany Europejczyk (49,8 proc., w tym 22,4 p.p. zdecydowanie, a 27,4 p.p. raczej). W Polsce odsetek osób, które dostrzegają słabnięcie demokracji, wynosi nieco mniej, bo 47,9 proc. (w tym 25 p.p. zdecydowanie i 22,9. p.p. raczej).

Znacząca różnica występuje za to w przypadku odpowiedzi "nie wiem/trudno powiedzieć". Zdezorientowanych w sprawie stanu demokracji jest średnio 5,2 proc. ankietowanych. W Polsce odsetek ten jest ponad dwa razy wyższy — aż 10,8 proc. ankietowanych Polek i Polaków nie wie, jaki jest stan demokracji w naszym kraju. To najwyższy udział niezdecydowanych we wszystkich badanych państwach.

Największymi optymistami w sprawie swojej demokracji są Grecy — jej wzmocnienie dostrzega 27,6 proc. ankietowanych, czyli więcej niż co czwarty. Drugie miejsce wśród optymistów zajmują Niemcy (21,5 proc.), a bliskie trzecie Hiszpanie (21,4 proc.).

Z kolei największy odsetek osób przekonanych o tym, że demokracja słabnie, odnotowano w Holandii (67,6 proc.), gdzie taki pogląd podziela dwóch na trzech badanych. Na drugim miejscu wśród pesymistów są Grecy (55,9 proc.), a na trzecim Francuzi (51,4 proc.).

Poglądy polityczne Polaków na tle innych Europejczyków. Trzy razy więcej skrajnej prawicy, mniej centrum

Badacze zapytali także Europejczyków o ich poglądy polityczne. "Kiedy mówimy o polityce, zwykle używamy określeń lewica i prawica. Jak określiłby/aby Pan/Pani swoje poglądy na skali od 1 do 7, gdzie 1 oznacza skrajną lewicę, a 7 skrajną prawicę?" - brzmiało pytanie skierowane do uczestników sondażu z dziewięciu państw.

Okazało się, że 10,6 proc. wszystkich respondentów umiejscowiło się po lewej stronie sceny politycznej (w tym 2,1 p.p. stanowią zdeklarowani zwolennicy skrajnej lewicy). Dla Polski odsetek ten wynosi 9,1 proc. (w tym osoby o poglądach skrajnie lewicowych to 3 p.p., czyli nieco więcej niż europejska średnia).

Identyfikację z prawicą wykazało 12,1 proc. wszystkich badanych — w Polsce odsetek ten jest zauważalnie wyższy i wynosi 17,8 proc. Zdeklarowani zwolennicy skrajnej prawicy stanowią 3,3 proc. wszystkich respondentów — w Polsce ich udział jest prawie trzy razy większy i wynosi 9,6 proc.

W Polsce zauważalnie niższy jest odsetek osób lokujących swoje poglądy polityczne w centrum — stanowią 51,1 proc. w porównaniu do średniej badań o wartości 58,1 proc. (różnica 7 p.p.).

Podobny jest za to udział osób, które nie odnajdują się w podziale na lewicę, centrum i prawicę — taką odpowiedź wybrało 11,9 proc. Polaków w porównaniu do 11,3 proc. wszystkich badanych. Nieznaczna różnica występuje też w przypadku osób, które nie wiedzą, jakie mają poglądy polityczne — tę opcję wskazało 10,2 proc. polskich ankietowanych (w porównaniu do średniej europejskiej 7,9 proc.).

Najwięcej osób o centrowych poglądach jest w Austrii (69,8 proc.). Drugie miejsce zajmuje Holandia (65 proc.). Na bliskim trzecim miejscu uplasowała się Portugalia (64,8 proc.). Najmniej zdeklarowanych centrystów jest we Francji (43,2 proc.).

Również we Francji najwyższy jest udział osób o prawicowych poglądach w porównaniu do innych badanych krajów — stanowią 18,8 proc. (prawie co piąty ankietowany). Na drugim miejscu pod względem popularności prawicy znajduje się Polska z 17,8 proc. wskazań. Trzecie miejsce należy do Hiszpanii (14,3 proc.). Najmniej zwolenników prawicy odnotowano w Niemczech (6,5 proc.)

Lewica najpopularniejsza jest w Grecji, gdzie identyfikuje się z nią 17,4 proc. respondentów. Na drugim miejscu po lewej stronie wylądowały Włochy z 15,2 proc. wskazań. Na lewicowym podium znalazła się także Holandia, w której te poglądy deklaruje 12,9 proc. badanych. Najmniejszą popularnością lewica cieszy się w Portugalii (4,6 proc. wskazań).

Metodologia badania

Badanie zostało przeprowadzone w Austrii (INSA), Francji (OpinionWay), Niemczech (INSA), Grecji (Pitagorica), we Włoszech (SWG), w Niderlandach (I&O Research), Polsce (IBRiS), Portugalii (Prorata) i Hiszpanii (Sigma DOS), na próbach składających się z 1000 pełnoletnich obywateli (łącznie przeprowadzono 9000 wywiadów), metodą CATI/CAWI. Badanie zostało zrealizowane na przełomie listopada i grudnia. Państwa, w których zostało przeprowadzone, są zamieszkiwane przez 75 proc. unijnej populacji.