Konflikt izraelsko-palestyński w kamerze. Oto 8 dokumentów, które przybliżą ci to, co tam się dzieje

8 dokumentów o konflikcie Izrael-Palestyna

1. 5 rozbitych kamer

Film dokumentalny "5 rozbitych kamer" w reżyserii palestyńsko-izraelskiego duetu - Emada Burnata i Guya Davidiego – był pokazywany w 2011 roku na festiwalach filmowych na całym świecie. Zdobył między innymi statuetkę w Sundance, Międzynarodową Nagrodę Emmy oraz nominację do Oscara w 2013 roku.

94-minutowa produkcja skupia się na historii palestyńskiego kamerzysty-samouka, którym jest jeden z twórców filmu – Burnat. W 2005 roku nieopodal jego rodzinnej wioski, Bil'in, zrównano z ziemią oliwne gaje, by na ich miejscu postawić mur bezpieczeństwa (jego całkowita długość wynosi 708 kilometrów) oddzielający tę miejscowość od żydowskiej osady Modi'in Illit. Burnat rejestruje za pomocą swoich kamer eskalację napięć między mieszkańcami wsi i wspierającymi ich aktywistami a wojskiem.

Każda z użytych przez niego kamer – jak zresztą możemy domyślić się po tytule dokumentu – została w taki lub inny sposób (najczęściej w wyniku wymiany ognia) zniszczona bądź uszkodzona.

"5 rozbitych kamer" zebrało pozytywne recenzje wśród krytyków, którzy na portalu Rotten Tomatoes wystawili mu ocenę 96 proc. Z jakim odbiorem spotkało się zatem w Izraelu? Głośny tytuł zdobył nagrodę dla najlepszego filmu dokumentalnego na Festiwalu Filmowym w Jerozolimie oraz statuetkę imienia nieżyjącego już palestyńsko-izraelskiego reżysera Juliano Mer Khamisa na Festiwalu Filmowym Cinema South w Sderot. Dodajmy, że Timeout Israel nazwał produkcję "arcydziełem".

2. Crime and Punishment in the Gaza Strip

"W 2007 roku staliśmy po izraelskiej stronie przejścia granicznego Erez, gdzie bezskutecznie próbowaliśmy przedostać się do Strefy Gazy. Wewnątrz toczyła się palestyńska wojna domowa, w której polityczni i filozoficzni rywale, Hamas i Fatah, walczyli ze sobą" – czytamy w komunikacie poprzedzającym dokument "Crime and Punishment in the Gaza Strip" portalu VICE.

Współzałożycielowi Vice Media i kanadyjskiemu dziennikarzowi Surooshowi Alviemu udało się przedostać do Strefy Gazy po tym, jak w Egipcie obalono prezydenta Husniego Mubaraka. Twórcy dokumentu skorzystali z przejścia utworzonego w mieście Rafah, które znajduje się w Okręgu Gazy.

"Crime and Punishment in Gaza Strip" koncentruje się przede wszystkim na codzienności osób żyjących w Strefie Gazy będącej pod kontrolą Hamasu. Z filmu dowiadujemy się m.in, że ugrupowanie przemyca z sąsiadującego z nimi Egiptu nie tylko broń, ale i narkotyki oraz leki na receptę. Największą popularnością wśród tamtej młodzieży cieszy się zwłaszcza tramadol (działający ośrodkowo syntetyczny opioidowy lek przeciwbólowy).

"Połączcie więc powszechny dostęp do tramadolu z rygorystycznym podejściem Hamasu do prawa i porządku, a wkrótce będziesz miał wielu młodych mężczyzn za kratkami. Odwiedziliśmy centralne więzienie w Gazie, gdzie zarówno użytkownicy narkotyków, jak i ich przemytnicy są zamykani we wspólnych celach, a ich wyroki wahają się od jednego miesiąca do śmierci przez powieszenie" – napisali dziennikarze z VICE w tekście opublikowanym na stronie CNN.

3. Al-Nakba: Katastrofa palestyńska 1948 

"Al-Nakba: The Palestinian Catastrophe 1948" w reżyserii Benny'ego Brunnera i Alexandra Jansse śledzi wydarzenia będące następstwami rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 1947 roku, wygaśnięcia brytyjskiego mandatu Palestyny i proklamacji niepodległości Izraela. W wyniku wojny palestyńskiej w 1948 roku ponad 700 tys. Arabów palestyńskich zostało wypędzonych ze swoich domów przez syjonistyczne bojówki. Exodus ten zyskał miano tzw. Nakby.

Warto mieć na uwadze, że Brunner nie krył się w wywiadach ze swojej sympatii do strony palestyńskiej. Jego dziełu zarzucano brak obiektywizmu, lecz reżyser uznał, iż "jego twórczość jest bliższa prawdy niż narracja prowadzona z punktu widzenia syjonisty".

4. Szin Bet. Strażnicy Izraela

"Szin Bet. Strażnicy Izraela" (ang. "The Gatekeepers") Drora Moreha przedstawia historię izraelskiej służby bezpieczeństwa wewnętrznego Szin Bet z punktu widzenia jej sześciu byłych szefów. Film podzielono na siedem części, w których opisano m.in. rolę Szin Bet po wojnie sześciodniowej, aferę dotyczącą śmierci dwóch palestyńskich porywaczy z rąk członków służby i zabójstwo Yahyia Ayyasha, a także innych bojowników Hamasu.

"The Gatekeepers" kończą się refleksją nad etyczną stroną działań Szin Bet.

W Izraelu odbiór dokumentu był mieszany. Rafi Gamzu z resortu spraw zagranicznych określił film mianem "dowodu najwyższego porządku demokracji Izraela", zaś zastępca konsula generalnego Izraela w Toronto, Hadas Wittenberg Silberstein, ocenił go jako "tendencyjny obraz cierpienia Palestyny". W rozmowie z CNN w 2013 roku premier Binjamin Netanjahu oznajmił, że nie zamierza oglądać tego filmu.

Nadmieńmy, że dzieło Moreha otrzymało nominację do nagrody Akademii Filmowej w kategorii "najlepszy dokument".

5. Zielony książę

Twórcy zapowiadali, że film "Zielony książę" (ang. "Green Prince") łatwo pomylić z fikcją, ponieważ opisana w nim historia przywodzi na myśl opowieści rodem z kina akcji. Mosab Hassan Yousef miał 17 lat, gdy trafił do więzienia za przemyt broni. Jako syn szejka Hasana Jusufa, współzałożyciela Hamasu, zdecydował się szpiegować dla Izraela. "Dla niego nie ma większego wstydu, natomiast dla jego opiekuna w Szin Bet, Gonena Ben Itzhaka, nie ma większej nagrody" – czytamy w opisie produkcji.

"Zielony książę" pokazuje relacje palestyńskiego szpiega i jego opiekuna z czasów Intifady Al-Aksa (drugiego masowego powstania Palestyńczyków przeciwko izraelskiej okupacji Palestyny).

"Dramatyczne rekonstrukcje i niezwykła historia sojuszu, podstępu oraz nieoczekiwanej przyjaźni sprawiają, że film izraelskiego reżysera Nadava Schirmana trzyma w napięciu jak każdy hollywoodzki thriller" – recenzowała Wendy Ide z brytyjskiego "Timesa".

6. Gaza Fights For Freedom

"Gaza Fights for Freedom" to debiutancki film dziennikarki Abby Martin. Pomysł na jego nakręcenie zrodził się tuż po tym, jak reporterki nie wpuszczono do Strefy Gazy pod zarzutem "bycia propagandystką". Autorka dokumentu skontaktowała się więc z dziennikarzami działającymi w Gazie i dzięki ich pomocy zdołała opowiedzieć o przeszłości i teraźniejszości tegoż miejsca.

W filmie ujrzymy materiały archiwalne, których "nie akceptowały środki masowego przekazu" oraz relacje dziennikarzy, lekarzy i aktywistów biorących udział w protestach trwających w ramach tzw. Wielkiego Marszu Powrotu. Demonstranci domagali się m.in. tego, by palestyńscy uchodźcy mogli wrócić na tereny, z których zostali wysiedleni.

7. With God on Our Side

"With God On Our Side" to prowokacyjny dokument z 2010 roku, który próbuje zdefiniować rolę, jaką w konflikcie izraelsko-palestyńskim pełni religia. Największa krytyka tyczy się tu chrześcijańskiego syjonizmu i obojętności, jaką wobec sytuacji w regionie reprezentuje Zachód.

Dzieło Portera Speakmana Jr. i Kevina Millera zostało ocenione przez reżysera Franka Schaeffera na łamach The Huffington Post jako "najbardziej humanitarny i pełny współczucia materiał poświęcony chrześcijańskiemu ruchowi syjonistycznemu".

Członek organizacji syjonistycznej o nazwie Międzynarodowa Ambasada Chrześcijańska w Jerozolimie, Jurgen Buhler, stwierdził, że "With God On Our Side" wyraża poglądy "zabarwione silnym poczuciem palestyńskiego nacjonalizmu".

8. Seeing Through The Wall

"Seeing Through The Wall: Meeting Ourselves in Palestine and Israel" z 2017 roku bada konflikt izraelsko-palestyński, ale w rolach głównych stawia zwykłych cywili, których codzienność definiowana jest przez rosnące napięcia w regionie. Twórcy próbują pokazać widzom, żeby nie patrzyli na oba narody przez pryzmat podziałów politycznych. Zachęcają ich do tego, by zgłębili międzyludzkie więzi i popracowali nad empatią względem każdej ze stron.