Jak rozpoznać czerniaka? Przyda się pięć pierwszych liter alfabetu
Szczepionka i edukacja w walce z nowotworami skóry
W nowoczesnej terapii nowotworów skóry przełomem dla polskich pacjentów może okazać się szczepionka mRNA, zapobiegająca czerniakowi, przygotowana na podstawie znanej technologii szczepień przeciw COVID-19. Od 4 miesięcy w sześciu ośrodkach w Polsce prowadzone są badania kliniczne nad jej skutecznością.
– Wycinamy chorej osobie czerniaka, z niego opracowujemy szczepionkę i ponownie podajemy "właścicielowi" po to, aby jego układ immunologiczny działał na swoją własną chorobę. Wstępne dane tej spersonalizowanej terapii pokazują efekty o około 16-20% lepsze, niż gdybyśmy podali standardowe leczenie – objaśnia prof. dr hab. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, Pełnomocnik Dyrektora ds. Narodowej Strategii Onkologicznej i Badań Klinicznych, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. Istnieje spora szansa na to, że badania zostaną zakończone już w październiku tego roku. A to oznacza, że pierwsze dane moglibyśmy mieć na jesieni 2025 r. – dodaje profesor.
W ramach powołanej 13 lat temu Akademii Czerniaka, sekcji naukowej Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, edukowani są również lekarze medycyny rodzinnej. Dla nich tworzone są coraz bardziej zaawansowane "drogowskazy”, aplikacje mówiące o profilaktyce i diagnostyce czerniaka.
W wyższych klasach szkół podstawowych (7-8 klasa), w ramach kampanii "Znamię! Znam je?" prowadzone są lekcje edukacyjne o czerniaku, z których skorzystał już milion uczniów.
Co jeszcze nowego w czerniakach - wzrost zachorowań, ale i przeżywalności
Niestety, według "Raportu Otwarcia" Narodowej Strategii Onkologicznej, w ostatnich latach nastąpił istotny wzrost zachorowań na czerniaka - aktualnie jest to 4,2 tys. przypadków rocznie. Może mieć na to wpływ m.in. pandemia COVID-19, zaobserwowano bowiem spadek zachorowalności w 2020 r. - zdecydowanie mniej pacjentów zgłaszało się na kontrolę znamion, a następnie trend rosnący w kolejnych 2 latach.
Są też pozytywy - zdecydowany wzrost przeżywalności pięcioletniej zdiagnozowanych na czerniaka chorych, u których jego wyleczenie, m.in. ze względu na stadium zaawansowania nie jest możliwe. Natomiast na szczęście coraz więcej czerniaków jest diagnozowanych we wczesnym stadium i prawie 80% pacjentów ma szanse na wyleczenie. Z roku na rok poprawia się również dostęp do nowoczesnych terapii.
Obecnie w Polsce możemy skutecznie leczyć nawet zaawansowanego czerniaka. Od kwietnia 2024 r. obowiązuje pełen standard leczenia chorych. Terapie są mniej toksyczne, a ich działania uboczne występują jedynie u ok. 19% leczonych. Ale najważniejszą zmianą jest fakt, że mimo wzrostu liczby zachorowań, pacjenci zgłaszają się do nas zdecydowanie wcześniej.
Jak dodaje, świadomość społeczeństwa rośnie, nadal jednak pozostają grupy, które należy edukować. Są to właśnie osoby wykonujące swoją pracę na zewnątrz.
Profilaktyka czerniaka - wesprą nas fryzjer i kosmetyczka
Najważniejsze czynniki ryzyka zachorowania na ten złośliwy nowotwór skóry są doskonale znane od lat. Poza tymi, na które nie mamy wpływu, jak np. niski fototyp skóry (jasna karnacja, rude lub blond włosy, liczne piegi), istnieje sporo grupa, o których wystąpieniu sami decydujemy.
Są to: oparzenia słoneczne, nadmierna ekspozycja słoneczna czy korzystanie z solarium. Zatem w wielu przypadkach, tylko zmieniając swoje zachowania możemy uniknąć wystąpienia złośliwych nowotworów skóry.
Ochrona przed nadmierną ekspozycją na promieniowanie UV oraz regularna samokontrola zmian barwnikowych, to podstawy w profilaktyce pierwotnej czerniaka, zwłaszcza u osób w grupie ryzyka. Bardzo ważne jest, aby osoby o niskim fototypie skóry, ale też te o dużej liczbie znamion, pamiętały aby raz w roku skontrolować znamiona u dermatologa lub chirurga onkologa. Przypominam również, że o wysokim zakresie ochrony przeciwsłonecznej mówimy powyżej 30, a na wczasach powyżej 50 SPF w preparatach ochronnych.
Profilaktyka wtórna to identyfikacja chorych z rozpoznaniem choroby na wczesnym etapie i zapobieganie progresji. Tu szczególnie ważna jest kontrola znamion u lekarza specjalisty, czyli całościowe badanie skóry oraz dermoskopia - zbadanie 15-20 znamion zajmuje lekarzowi ledwie minutę! A może zmienić naprawdę wiele. Również szkolenia zawodów niemedycznych, takich jak np. fryzjerzy czy kosmetyczki, w rozpoznawaniu złośliwych nowotworów skóry u swoich klientów.
Prewencja trzeciorzędowa opiera się na zmniejszeniu zachorowalności i śmiertelności u osób dotkniętych chorobą, poprzez m.in. stworzenie ujednoliconych algorytmów postępowania, wielodyscyplinarne konsylia dla trudniejszych przypadków czy łatwiejszy dostęp do badań klinicznych dla pacjentów.
Czy są szanse na to, aby nowotwory skóry zostały uznane w Polsce za chorobę zawodową?
Promieniowanie UV jest groźne nie tylko na gorącej plaży. Zrozumiały to już rządy Australii, Nowej Zelandii oraz krajów G7, które wprowadzają liczne zmiany legislacyjne, wspomagające profilaktykę nowotworów skóry.
Do najczęściej wymienianych należą m.in. zakaz korzystania z solariów dla osób poniżej 18 r. ż., brak podatku od sprzedaży filtrów przeciwsłonecznych, zapewnienie cienia w przestrzeniach publicznych czy rating UPF (Ultraviolet Protection Factor) w przypadku ubrań. To wskaźnik, pokazujący jak konkretny materiał tekstylny chroni nas przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.
W tych krajach również minimalizuje się ryzyko wynikające ze środowiska pracy, poprzez politykę i praktyki ochrony, szkolenia i dostarczanie sprzętu ochronnego bez podatku od sprzedaży.
Niestety w polskim prawie nowotwory skóry wciąż nie są klasyfikowane jako choroba zawodowa. Z tego powodu osoby wykonujące swoją pracę na zewnątrz, nie są objęte obowiązkową profilaktyką, nie mają prawa do odpowiednich ubrań ochronnych. W Polsce za zagrożenie uznaje się jedynie promieniowanie jonizujące, nie zaś UV.
Stąd istotne jest, aby pracodawcy samodzielnie promowali profilaktykę antynowotworową w swojej organizacji, widząc w tym długoterminowe korzyści dla prowadzonego biznesu, ale przede wszystkim dla pracownika. W tym zakresie nie wystarczą karnety na siłownię czy owocowe czwartki.
Ważne, aby w ramach pracowniczych benefitów, zatrudniony miał dostęp do prywatnej opieki medycznej, oferującej podstawowe badania przesiewowe, jak również bardziej zaawansowaną diagnostykę.
– Pracodawcy, widząc potrzebę prewencji zdrowotnej, organizują badania profilaktyczne także bezpośrednio w miejscu pracy. To sprawia, że mimo braków w prawie, coraz częściej stają się aktywnymi członkami systemu promującego m.in. profilaktykę nowotworową. Wyzwaniem pozostaje jeszcze przełamanie bariery strachu pracownika przed badaniem, stąd konieczne są profilowane kampanie edukacyjne – podsumowuje Aleksandra Sienkiewicz, dyrektorka Forum Zdrowia Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.
Jak rozpoznać czerniaka? Przyda się pięć pierwszych liter alfabetu
Ponieważ jest to zmiana skórna, jej rozpoznanie nie wymaga skomplikowanej diagnostyki, czerniak jest dostrzegalny gołym okiem. Jego wygląd można określić poprzez pewne kryteria, charakterystyczne cechy. Warto je poznać, bo wcześnie wykryty nowotwór jest całkowicie wyleczalny. Poniżej ściągawka dla naszych czytelników.
O tym naprawdę poważnym zagrożeniu pamiętajmy zawsze, nie tylko podczas organizowanego co roku przez Akademię Tygodnia Świadomości Czerniaka. Więcej informacji na www.akademiaczerniaka.org
Czytaj także: https://natemat.pl/zdrowie/455638,czerniak-blony-naczyniowej-oka-to-rzadki-nowotwor-jak-go-leczyc