Paracetamol to jeden z najbardziej znanych i najczęściej przyjmowanych leków. Stosowany jako środek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Jest dostępny niemal wszędzie - w sklepie spożywczym , na stacji benzynowej , w kiosku i oczywiście w aptece. To nie oznacza jednak, że przestał być lekiem. Zażyty w zbyt dużej dawce, może spowodować ostre zatrucie, a nawet śmierć.
Paracetamol, to nie cukierek. Przedawkowanie może mieć fatalne skutki. Prawo autorskie: eldarnurkovic / 123RF Zdjęcie Seryjne
Jak tłumaczy Agata Bończak z Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych w "Biuletynie bezpieczeństwa produktów leczniczych", paracetamol przyjmowany w odpowiednich dawkach terapeutycznych jest środkiem stosunkowo bezpiecznym. Jest jednak też jedną z najczęstszych przyczyn zatruć, prowadzących do ostrej niewydolności wątroby a nawet zgonu.
Paracetamol nie jedno ma imię
Paracetamol występuje na rynku w różnych postaciach farmaceutycznych, takich jak tabletki, czopki doodbytnicze, tabletki musujące, syropy, roztwory do infuzji a także proszek do sporządzania roztworu doustnego. Jest dostępny pod wieloma nazwami handlowymi, w preparatach jednoskładnikowych oraz złożonych. Większość z tych leków można kupić bez recepty.
Zalecany jest osobom, które źle tolerują albo są uczulone na pochodne kwasu salicylowego, a także osobom po zabiegach chirurgicznych i stomatologicznych. Ten lek można podawać osobom praktycznie w każdym wieku. Dzieciom od 3. miesiąca życia. Co ciekawe lek jest mniej toksyczny dla dzieci, niż dla dorosłych. Ze względu na mniej intensywny metabolizm komórek wątroby u dzieci, lek w mniejszym stopniu ulega u nich przemianie do toksycznych substancji.
Paracetamol jest sprzedawany bez recepty, dlatego bardzo ważne jest żeby przeczytać dołączoną do leku ulotkę i dokładnie zapoznać się z dawkowaniem. Trzeba też zwracać uwagę na to jakie substancje aktywne występują w przyjmowanych przez nas lekach. Paracetamol występuje pod rożnymi nazwami handlowymi, a także w lekach zawierających kilka substancji. Przyjęcie kilku leków z paracetamolem, o różnych nazwach handlowych, może skończyć się ostrym zatruciem. Zwyczajnie przedawkujemy paracetamol.
Na skutki przedawkowania ma oczywiście wpływ dawka jaką przyjmiemy oraz czas od przyjęcia zbyt dużej ilości leku do podjęcia leczenia zatrucia. Jak wyjaśnia Agata Bończak, ostre zatrucia charakteryzują się gwałtownym rozwojem uszkodzenia narządów i ich ogólnoustrojowych następstw w skutek przyjęcia dużej, jednorazowej dawki trucizny. W ostrych zatruciach do rozwinięcia się objawów uszkodzenia narządowego dochodzi w ciągu 24-72 godzin. Nie leczone, prowadzi do śmierci.
Niektórym szkodzi bardziej
Maksymalna dawka dobowa paracetamolu dla dorosłych to 4 g. 3 g dla osób z czynnikiem ryzyka hepatotoksyczności. W terapii przewlekłej nie należy przekraczać dawki 2,5 g.
U dorosłych, którzy przyjęli 8-12 g lub więcej paracetamolu może dojść do ciężkiej niewydolności wątroby. Jednak u chorych, którzy długotrwale przyjmują leki indukujące enzymy wątrobowe, regularnie nadużywają alkoholu, mają zaburzenia odżywiania lub są wyniszczeni, chorują na mukowiscydozę lub są zakażeni HIV, takie uszkodzenie wątroby może wywołać już 5 g paracetamolu. Ryzyko zatrucia tym lekiem wzrasta też u osób, które chorują na cukrzycę lub odchudzają się.
Jak podaje specjalistka, zatrucie paracetamolem przebiega zwykle w 4 fazach. W pierwszej fazie, która trwa od 30 minut do 24 godzin od przyjęcia leku, występuje ogólne, złe samopoczucie, nudności, wymioty, wzmożona potliwość, bladość, osłabienie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Zwykle chorzy kojarzą te objawy z przeziębieniem lub chorobą wirusową a nie z przyjęciem zbyt dużej dawki leku. U niektórych osób zdarza się, że nie występują w tej fazie zatrucia żadne objawy.
W drugiej fazie zatrucia, która trwa od 24 do 72 godzin od przyjęcia leku, pojawiają się bóle w prawym podżebrzu, problemy z wydalaniem moczu. Zaczyna się ostra niewydolność nerek. U 30 proc. osób dochodzi do hipoglikemii, pojawiają się stany zaburzenia świadomości, głownie senność.
Trzecia faza zatrucia (72 do 96 godzin od przyjęcia leku) to postępujące uszkodzenie wątroby, zaburzenia świadomości, wymioty. Występuje zażółcenie skóry i białkówek gałek ocznych. Dochodzi do kwasicy metabolicznej, narasta encefalopatia wątrobowa, co prowadzi do nasilającej się śpiączki wątrobowej. Spada ciśnienie tętnicze, pojawiają się zaburzenia rytmu serca oraz niedotlenienie.
Ostatnia faza zatrucia trwa od 4 dni do 2 tygodni od przyjęcia zbyt dużej dawki paracetamolu. W związku z piorunującą niewydolnością wątroby, chory umiera zwykle między trzecią a piątą dobą od zatrucia. Jeśli w tym czasie nie dojdzie do zgonu, to objawy występujące w trzecim okresie powoli się cofają i pacjent całkowicie zdrowieje.
Płukanie żołądka i inne sposoby
Ostre zatrucie paracetamolem leczy się na kilka sposobów. Płukanie żołądka jest skuteczne tylko godzinę po zażyciu leków. Do czterech godzi będzie skuteczne podanie węgla aktywowanego (1g na kg masy ciała). Lekarz może też zastosować dwa leki, które podaje się jako odtrutkę przy przedawkowaniu paracetamolu: n-acetylocysteinę lub rzadziej metioninę.
Każdy lek, nawet ten dostępny bez recepty, zażyty w zbyt dużej dawce może stać się śmiertelną trucizną. Paracetamol to nie cukierki, nie można brać go więcej niż podaje producent leku na ulotce lub zaleca lekarz.
