Czy wiesz, że nasz wzrost zmienia się wraz z wiekiem? Po 50. roku życia warto robić pomiar wzrostu raz w roku. Ubytek wynoszący ponad centymetr rocznie powinien skłonić do badań w kierunku osteoporozy.

Diagnoza pozwala na rozpoczęcie odpowiedniego leczenia, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Z kolei nieleczona osteoporoza prowadzi do obniżenia jakości życia i kolejnych złamań kości.

Stąd inicjatywa Koalicji "Zmierz się z osteoporozą", aby zachęcać do pomiaru wzrostu i pamiętać o uzupełnianiu w diecie składników niezbędnych dla zdrowych kości, czyli wapnia i witaminy D. Ruszyła właśnie kampania "Zmierz się".

Osteoporoza dotyka 2,1 mln Polaków po 50. roku życia, z czego 1,7 mln to kobiety.

Z szacunkowych danych wynika, że u niemal jednej na trzy kobiety i jednego na pięciu mężczyzn po 70. roku życia wystąpi złamanie osteoporotyczne. Rok po złamaniu szyjki kości udowej, 82 proc. pacjentów utraci samodzielność, zaś 20 proc. umrze.

Te statystyki można zmienić, ale potrzebna jest większa świadomość społeczeństwa. Właśnie w tym celu powstała Koalicja "Zmierz się z osteoporozą" – by prowadzić działania edukacyjne i promować zachowania zmierzające do poprawy sytuacji zdrowotnej osób, u których występuje ryzyko osteoporozy.

Za mało kości w kości

Osteoporoza to postępujący ubytek masy kostnej, który prowadzi do nadmiernej kruchości kości. Ponieważ początkowo choroba przebiega całkiem bezboleśnie, bywa nazywana "cichym złodziejem kości".

Brak wyraźnych objawów utrudnia jej wczesne diagnozowanie. Główne czynniki ryzyka osteoporozy to wiek i płeć, palenie papierosów, ale duży wpływ na wystąpienie choroby mają także:

• nadużywanie alkoholu,
• siedzący tryb życia,
• niedobór wapnia i witaminy D.

– Choć szacowana liczba osób chorych na osteoporozę w Polsce w 2022 roku, oparta na wskaźnikach epidemiologicznych, wynosi 2,1 mln, to leczonych z jej powodu jest jedynie niecałe 5 procent – mówi prof. Brygida Kwiatkowska, Konsultant Krajowy w dziedzinie reumatologii.

Niestety dostęp do diagnozy i leczenia jest zróżnicowany i są województwa, gdzie od 60 do 80 procent chorych z osteoporozą nie ma postawionego rozpoznania.

Wystarczy prosty pomiar wzrostu

W Polsce każdego roku dochodzi do ok. 120 tys. złamań kości spowodowanych osteoporozą. Według ekspertów jest to jeden z pierwszych sygnałów świadczących o rozwijającej się chorobie.

Takie złamanie nazywa się niskoenergetycznym – w wyniku upadku z wysokości własnego ciała, ale bywa nawet tak, że do złamania dochodzi przy kichnięciu, pod wpływem kaszlu czy podparcia się na nadgarstku.

– Do najczęstszych złamań osteoporotycznych należą złamania kręgów, złamanie bliższego końca kości udowej, kości promieniowej czy kości ramiennej. Szacuje się, że złamania kręgów występują u co czwartej kobiety po 50. roku życia i u co drugiej w wieku ponad 85 lat. Każde złamanie osteoporotyczne zwiększa ryzyko kolejnego od dwóch do dziesięciu razy – mówi prof. Jarosław Czubak, Konsultant Krajowy w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządu ruchu.

Według ekspertów kluczowe w skutecznej walce z osteoporozą jest niedopuszczanie do złamań osteoporotycznych, które zwiększają ryzyko zgonu i skracają życie pacjentów.

– Okazuje się, że wystarczy zwykły pomiar wzrostu, który jest najprostszym, wstępnym "badaniem przesiewowym" – dodaje prof. Kwiatkowska.

– Ubytek o 4 cm i więcej może świadczyć o powolnych, kompresyjnych złamaniach trzonów kręgowych. Problem w tym, że niewielu lekarzy pyta o wzrost i niewielu pacjentów go mierzy, więc nawet zapytani podają taki, który mieli zmierzony wiele lat temu – podkreśla prof. Czubak.

Ile szklanek mleka dziennie?

Co istotne, często na osteoporozę pracujemy sami poprzez nieodpowiednią dietę i niedobory wapnia i witaminy D, niezbędnych dla zdrowej budowy kości, ale też poprzez brak aktywności fizycznej.

– Najlepszym sposobem na osteoporozę jest zmniejszenie ryzyka jej rozwoju poprzez prawidłowe żywienie, regularną aktywność fizyczną, odstawienie wszelkich używek – mówi prof. Ewa Marcinowska-Suchowierska, przewodnicząca Zespołu Ekspertów ds. Osteoporozy przy NIGIR.

Jak wyjaśnia, masa kostna kształtuje się wraz z wiekiem. Budujemy pewien bank wytrzymałości naszych kości, potem mamy stabilizację i wraz ze starzeniem następuje naturalny ubytek masy kostnej.

– Udokumentowano, że dobrze zbilansowana dieta, a zwłaszcza odpowiednia podaż wapnia (Ca) i witaminy D, jest niezbędna do uzyskania i utrzymania optymalnej masy kostnej u osób młodych, a u starszych spowalnia ubytek kości, przez co przyczynia się do zmniejszenia ryzyka złamania – wyjaśnia ekspertka.

Tymczasem Polacy mają powszechne niedobory Ca i wit. D; dobowa ilość Ca dostarczana z pożywieniem nie przekracza nawet w 50 proc. zalecanej, a niedobór wit. D występuje u 80-90 proc. naszej populacji.

A wystarczy zadbać o prawidłową dietę i pamiętać, że najbogatsze źródło Ca to mleko i jego przetwory. Dobowe zapotrzebowanie pokrywają np.:

• 3 szklanki mleka,
• 2 szklanki mleka i 2 plasterki sera żółtego,
• 1 szklanka jogurtu naturalnego i 200 g serka

Uzupełniać niedobory można też poprzez suplementację Ca z wykorzystaniem soli wapniowych.

Z kolei w przypadku niedoborów witaminy D u osób młodszych warto stosować rozsądną ekspozycję skóry na słońce w okresie letnim, a w miesiącach jesiennych i zimowych - korzystać z suplementacji doustną wit. D.

Bogatym źródłem wit. D w diecie - jak przypomniała ekspertka - są zaś tłuste ryby, np. sandacz.

Razem dla zdrowych kości

– W ramach kampanii będziemy starali się dotrzeć zarówno do społeczeństwa, jak i środowiska medycznego z prostymi przekazami – mówi Magdalena Kołodziej, prezes zarządu Fundacji MY Pacjenci, inicjatorka kampanii.

– Chcemy edukować osoby powyżej 50. roku życia na temat wartościowej diety, bogatej w wapń i witaminę D, zdrowego stylu życia z adekwatną do wieku aktywnością fizyczną. Z drugiej strony chcemy uwrażliwić środowisko medyczne na potrzebę monitorowania czynników ryzyka, wdrożenia wczesnej diagnostyki osteoporozy, między innymi dzięki pomiarowi wzrostu – wylicza Magdalena Kołodziej.

Jak dodaje, niezwykle ważne jest także to, aby osoby po złamaniach osteoporotycznych były kierowane do poradni leczenia osteoporozy.

Sprawdzaj nie tylko, czy ci przybyło, ale też czy ubyło

Ambasadorem kampanii jest piosenkarka i producentka muzyczna Anna Jurksztowicz.

– Wiem, jak ważne są zdrowe i mocne kości, więc robię wszystko, żeby je wspomagać – mówi Jurksztowicz.

– Jako autorka książki o tematyce kulinarnej bardzo dbam o dietę, dlatego pilnuję, żeby znalazła się w niej odpowiednia ilość wapnia i witaminy D, bo w naszym klimacie trudno liczyć na to, byśmy wystarczająco dużo pozyskali jej ze słońca. Przyznam jednak, że dopiero dzięki kampanii dowiedziałam się, jak ważny jest pomiar wzrostu, więc wczoraj się zmierzyłam i na pewno będę pilnować, by przy okazji wizyt u lekarza również poprosić o zmierzenie – mówi piosenkarka.

Jak dodaje, to nic nie kosztuje i trwa tylko chwilkę, a może naprawdę pomóc we wczesnym wykryciu tej choroby.

– Nie miałam pojęcia, o co chodzi z tym mierzeniem się, bo w moim środowisku codziennie rano ważymy się, aby sprawdzić, czy coś nam nie przybyło, a teraz mam świadomość mierzenia się, aby sprawdzić, czy coś nam nie ubyło – żartuje piosenkarka.

Jak sprawdzić gęstość kości?

Anna Jurksztowicz wykonała też badanie densytometryczne, polegające na ocenie gęstości mineralnej kości; im mniejsza gęstość, tym większe ryzyko złamania.

– Badanie było całkowicie bezinwazyjne. Wystarczyło się położyć na specjalnym łóżku, które jest jednocześnie urządzeniem do mierzenia gęstości kości. Dzięki badaniu dowiedziałam się, że mam lekką osteopenię, więc żeby niczego nie przeoczyć, będę kontrolować swoje kości. Na następne badanie powinnam się zgłosić za rok, półtora. Na pewno będę też pilnować diety bogatej w wapń i witaminę D oraz regularnie mierzyć wzrost – mówi Anna Jurksztowicz.

Kampania "Zmierz się z osteoporozą", to inicjatywa łącząca przedstawicieli różnych środowisk w celu zwrócenia uwagi opinii publicznej oraz polityków na konieczność podniesienia poziomu edukacji polskiego społeczeństwa na temat osteoporozy oraz poprawy jakości opieki nad osobami starszymi w Polsce, narażonymi na złamania kości i ich konsekwencje.

Pomysł zawiązania Koalicji to efekt dyskusji prowadzonej przez osoby i organizacje zaangażowane w edukację, profilaktykę i leczenie osteoporozy w Polsce. Jej członkami są: Fundacja MY Pacjenci, Amgen, Polmlek i Lekam. Radę Naukową Koalicji tworzą prof. Brygida Kwiatkowska, prof. Ewa Marcinowska-Suchowierska, prof. Jarosław Czubak i prof. Jarosław Pinkas.