Pierwszy dzień w przedszkolu i szkole – trudny moment i dla dziecka, i dla rodzica. Podpowiadamy, jak sobie poradzić

Stresujące jest ogarnianie wszelkich nowości i dotyczy to każdego człowieka. Dzieci muszą poznać nowe osoby i miejsca. Wszystko jest na początku nieprzewidywalne i tak jak dorośli, tak dzieci muszą się do tego przyzwyczaić zanim poczują się bezpiecznie. Niemniej porównując je do dorosłych trzeba pamiętać, że mają one mniejsze doświadczenie w oswajaniu nowych miejsc.

W odróżnieniu od dorosłych, dla dzieci są ważniejsze relacje z innymi ludźmi, którzy są odpowiedzialni za ich bezpieczeństwo. Dzieci w wieku 3 lub 6 lat nie są samodzielne i zanim zaufają nieznajomym osobom, które mają dbać o ich bezpieczeństwo, minie trochę czasu, w którym będą miały z tego powodu trochę stresu.

Dla rodzica stresujące jest zaufanie drugiemu człowiekowi, który ma się zająć dzieckiem oraz zaufanie samemu dziecku, że przedszkole czy szkoła są miejscem, w którym może się ono dobrze czuć, rozwijać. Kiedy smówi się o metaforycznym odcinaniu pępowiny, czasem się okazuje, że rodzice mają z tym większy problem niż dzieci.

Dziecko trzyletnie potrzebuje od rodziców przewidywalności. Jeśli obietnica rodziców, że wrócą np. po obiedzie, była sprawdzona 20 razy, to wówczas łatwiej będzie im zaufać i się od nich odłączyć. Dlatego niezwykle istotne jest spełnianie tych umów od samego początku. Czasami w przedszkolach robi się fatalny w skutkach błąd, jak rodzic przychodzi i dostaje komunikat "Pani/pana dziecko świetnie się bawi, może warto zostawić je jeszcze za godzinę?". Owszem, tego dnia nie ma problemu, ale już w kolejne dni rodzicielskie "przyjdę po obiedzie" traci na wartości, skoro dzień wcześniej tak wcale nie było. W takiej sytuacji lepiej powiedzieć dziecku "jestem, ale jak chcesz, możesz się jeszcze pobawić".

Dodałbym jeszcze, że moim zdaniem w naszym społeczeństwie znacznie częściej brakuje mi nie tylko pomocy dzieciom, ale raczej powiedzenia szkole "to za dużo dla mojego dziecka!". Również w przedszkolu z przerażeniem zauważam, że dziecko coraz rzadziej uczy się zaradności i kreatywności przez spontaniczną zabawę, bo jest zawalane zajęciami dodatkowymi, którym przyklaskują nieświadomi konsekwencji rodzice, którzy uważają, że podczas zajęć z angielskiego nauczy się więcej niż podczas swobodnej zabawy, a po paru latach się dziwią "czemu moje dziecko nie jest zaradne".

Pracując w przedszkolu i współpracując ze szkołami zawsze stawiałem na wspólne działanie instytucji i rodziców w tworzeniu jak najlepszej przestrzeni do rozwoju dziecka właśnie poprzez zrozumienie, co takiego u niego się dzieje w obydwu tych miejscach. Kiedy rodzice rozmawiają z wychowawcami i wspólnie się myśli o dziecku - wówczas otoczenie dziecka staje się bardziej spójne, nie ma tak dramatycznego podziału na dwa światy: dom - szkoła/przedszkole.

Z rzeczy, które warto uświadomić rodzicom przedszkolnym jest też aspekt pamięci, o którym rodzice czasami nie wiedzą. Trzyletnie dziecko ma przede wszystkim pamięć emocjonalną. Na pytanie "co było w przedszkolu" bardzo często nie mówi nic, a jak rodzic mimo to ciągnie za język, to pojawiają się nieprawdziwe historie wynikające z tego, że dziecko próbuje złapać ze swojej pamięci cokolwiek. Ono nie pamięta, co było do jedzenia czy większości zabaw. Za to zapamiętuje to, co budziło emocje i o tym chętnie opowie. Niemniej nieuzasadnione są pretensje do dziecka, że nie chce mówić rodzicom co się punkt po punkcie działo w przedszkolu - ono tego nie pamięta.

Komunikat powstający w ten sposób nie jest dobry, bo rodzic wychodząc deklaruje dziecku "nie możesz na mnie liczyć, radź sobie sam". Myślę, że mało który rodzic chce nadać taki komunikat dziecku, bo to negatywnie działa na więź dziecko-rodzic. Zdarza się, że personel przedszkolny nie ma podstawowej wiedzy o budowaniu więzi rodzic-dziecko i kierowany skutecznością działania wręcz oczekuje od rodziców, że wejdą, zostawią płaczące dziecko i wyjdą. Dziecko po paru dniach/tygodniach przestanie płakać, bo nie jest głupie – skoro nie mogę liczyć na rodzica, to po co mam się męczyć?

Przyczyn płaczu może być dużo więcej i do każdego dziecka trzeba tutaj podejść indywidualnie. Natomiast na pewno nie zachęcałbym do przełamywania malucha. To owszem – bywa skuteczne – ale koszty potrafią być nieprzewidywalne i pojawić się po paru miesiącach, kiedy rodzic w ogóle nie utożsamia ich z tym, co działo się na początku przedszkola.

Na pewno dziecko ma w głowie swoje bezpieczeństwo, do którego potrzebuje poznać ludzi i miejsce w którym ma spędzać tyle czasu. Rówieśnicze otoczenie też budzi obawy, które z czasem w większości mijają. Te dwie rzeczy łączą się w całość – nowe miejsce ma być bezpieczne, zwłaszcza za sprawą dorosłych oraz ma być atrakcyjne dla okresu rozwojowego, w którym znajduje się dziecko.

Warto mieć też wrażliwość na to, że to emocjonujący czas, w którym dziecko ma na plecach sporo emocji, może być rozdrażnione czy zmęczone i niekoniecznie skore do współpracy z rodzicami, którzy mają swoje oczekiwania wobec niego. W tym czasie byłbym raczej skłonny dać po prostu dziecku odpocząć, odreagować wiele nowych emocji snem, zabawą, czytaną bajką czy przytuleniem.

Zachęcam też do pozytywnego spojrzenia na zmiany. Na przykład słowa "poradzisz sobie" są wyraźną sugestią, że na drodze będą przeciwności, z którymi koniecznie trzeba sobie "poradzić", tymczasem wiara w to, że te zmiany są dobre potrafi być bardzo ważna w nastawieniu. W końcu gdyby to nie były dobre zmiany, to po co słać dziecko do przedszkola czy szkoły?