Obywatelka będzie się sądziła o 42 grosze. Nie o pieniądze tu chodzi, ale o zasady

W poniedziałek 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego zadecyduje, czy sąd ma prawo odrzucić skargę, w przypadku gdy uzna ją za oczywiście i rażąco błahą? W tym wypadku poszło jedynie o 42 grosze, jednak subiektywne uznawanie sprawy za 'rażąco błahą' może w przyszłości okazać się przepustką do ograniczania sądowej ochrony jawności, a w konsekwencji odrzucania wielu innych obywatelskich skarg bez ich merytorycznego rozpatrzenia.

– Każda sprawa administracyjna czy podatkowa zgłaszana przez zwykłych obywateli, w takim wypadku, będzie mogła być odrzucana bez poprzedniego merytorycznego rozpatrzenia, wyłącznie dlatego, że ktoś uzna ją za błahą – mówi Bartosz Wilk. – Wyznaczniki, zgodnie z którymi oceniałoby się 'błahość' sprawy oczywiście nie istnieją. A podtrzymanie takiej uchwały dla urzędników stanowić może pokusę do pozbywania się niektórych spraw.

Pozostaje również pytanie, czy za dostęp do informacji publicznych powinniśmy ponosić jakiekolwiek koszty. Zgodnie z prawem, taka opłata powinna być nakładana wtedy, gdy udostępnienie informacji wiąże się z poniesieniem dodatkowych kosztów. Według Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, poza nieliczną grupą ludzi, którzy tak jak inicjatorka powyższej sprawy, decydują sprzeciwić się systemowi i tymi, którzy świadomie korzystają ze swojego prawa do informacji, istnieje bardzo wiele osób, które nawet nie starają się dostęp do informacji w obawie o nałożenie opłaty, której wysokości nawet nie znają.

– W tej sprawie przecież nie poszło o 42 grosze, lecz o opłatę za dostęp do informacji, do której mamy obywatelskie prawo – podkreśla Wilk.

Nieustępliwa kobieta postanowiła zatem złożyć skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przy jej rozpatrywaniu trzyosobowy skład orzekający postanowił skierować do siedmioosobowego składu NSA pytania o to, czy istnieje podstawa prawna do odrzucenia takiej skargi jako wniesionej w sprawie rażąco błahej.

W poniedziałek 21 marca sąd podejmie decyzję, swój udział w postępowaniu zgłosił również Rzecznik Praw Obywatelskich. Jak informuje dr hab. Agnieszka Grzelak, Zastępca Dyrektora Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, według Rzecznika sąd administracyjny nie jest uprawniony do odrzucenia skargi na podstawie wskazanej normy prawnej.

- Rzecznik podzielił pogląd wyrażony przez Sieć Obywatelską Watchdog Polska, że konkretna analizowana sprawa leżąca u podstaw pytania prawnego nie może zostać uznana za błahą, bowiem nie dotyczyła ona samej opłaty (która rzeczywiście była niska), a działania organu władzy publicznej (wójt gminy) na podstawie i w granicach prawa oraz wątpliwości prawnych, jakie pojawiają się na tle stosowania art. 15 ustawy o dostępie do informacji publicznej – tłumaczy Grzelak.

Sprawa ma jednak znacznie bardziej niebezpieczny charakter, a odrzucanie jej ze względu na jej 'błahość' rozmija się z obowiązującym w Polsce prawem.

– Interpretacja zaproponowana przez NSA, umożliwiająca odrzucenie sprawy z uwagi na jej błahy charakter – bez jej merytorycznego rozpoznania – stanowi w ocenie Rzecznika nieproporcjonalne ograniczenie prawa do sądu, narusza zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, a także prowadzi do kolizji z zasadą poprawnej legislacji wymagającą określoności i precyzji przepisów prawa, których rolą ma być ograniczenie praw i wolności jednostki - tłumaczy Grzelak.