Magia świątecznych sporów. Dlaczego właściwie kłócimy się przy wigilijnym stole?

Awantury mogą być oczywiście pełne fajerwerków, z trzaskaniem drzwiami i odchodzeniem od stołu włącznie, ale wigilijnych kolacji lękają się także członkowie mniej temperamentnych familii. Niekiedy nawet bardziej niż bezpośredniego sporu, w którym można wziąć udział. Bo jak tu wytłumaczyć emanującemu samozadowoleniem wujowi, który w weekendy zabierał cię na basen ze swoimi dziećmi, że jego uwagi są niestosowne i seksistowskie. Jak odpowiedzieć na aluzje o braku narzeczonej tak, żeby nie zostały skwitowane „ależ nikt nic nie mówi!”.

Już dawno staliśmy się społeczeństwem rodzin atomowych. Na co dzień oglądamy zazwyczaj jedynie partnera i własne dzieci. Czasem z drobnym odstępstwem w postaci mieszkającej nieopodal mamy na emeryturze czy brata, z którym dzieliło się przez 15 lat pokój.

Wspólne święta nie muszą oznaczać 72 h patrzenia sobie w oczy, stykania się łokciami i karkołomnych zamachów na krępującą ciszę. Nie dajmy się zwariować. Można zabrać rodzinę na długi spacer, czy zrobić znaleźć chwilę prywatności zalegając na 40 minut w wannie.

Problem zaczyna się, jeśli inni członkowie rodziny widzą w Bożym Narodzeniu bezsensowną konsumpcję, a łamanie się opłatkiem z kuzynami, których wieku i imion nie są pewni, uważają za gest tyle zbędny, co sztuczny. Konflikty na tym tle najczęściej wybuchają kiedy jeden z domowników jest za świętami minimalistycznymi, obchodzonymi, aby „tradycji stało się zadość”, a drugi zamieniłby wszystkie imieniny, urodziny i Sylwestry świata na te kilka dni.

Trudno wyobrazić sobie, że sceptycznie nastawiona do hucznego obchodzenia Bożego Narodzenia osoba nagle je pokocha. Jedyną radą zdają się być obopólne ustępstwa poprzedzone zrozumieniem. Naprawdę nie trzeba mieć szeregu argumentów, żeby cieszyć się Gwiazdką.

Nie trzeba być wielkim umysłem XXI wieku, żeby wpaść na to, który z tematów pod barszcz i karpia jest potencjalnie najbardziej konfliktogenny. Można nawet przypuszczać, że w tym roku przy polskich stołach polityka będzie gruntem jeszcze bardziej grząskim, niż była dotychczas. Teoretycznie nikt nie ma zamiaru się tam zapuszczać, ale gdy okazuje się np., że 18-letnia kuzynka Emilka, głosowała na partię Kukiz’15 zawsze znajdzie się członek rodziny, który postanowi zainterweniować ratując w swoim odczuciu młody umysł i przyszłość tego kraju.

Niestety niewiele osób zna i stosuje zasady prowadzenia sporów, w których nie ma podziału na „przegranych” i „wygranych”, a jedynie otwartość na konfrontację poglądów. Zawzięci dyskutanci to najczęściej osoby prowadzące spory, aby w nich wygrać, i to nie tyle w rozumieniu „przekonać drugą stronę do swoich racji”, ile „sprawić, żeby zamilkła uznając rację”.

Obrazek znany większości osób, jeśli nie z autopsji, to ze słyszenia czy z widzenia. Zapracowana kobieta zarywa trzy noce z rzędu, żeby przygotować kolację na 12 osób i posprzątać dom. Mąż oczywiście pomaga - kupuje choinkę, przelewa krew niewinnych karpi (ale ich nie filetuje) i jedzie do sklepu, kiedy niespodziewanie kończy się cynamon.

Coraz bardziej irytuje ją małżonek, z szerokim uśmiechem wychwalający jej pracowitość i poklepujący po plecach, kiedy wraca z kolejną porcją talerzy. Kiedy za ostatnim gościem zamkną się drzwi padną słowa takie jak „niewolnica”, „niewdzięcznik” oraz „rozwód”.

Można sarkać na patriarchalny model polskiej rodziny i wychowanych w nim synków, którzy przez lata obserwowali matki urabiające sobie przed świętami ręce po łokcie, więc teraz nie dostrzegają niczego niepokojącego w fakcie, że ich partnerka zarywa noce, żeby piec keks. Tylko że problem tkwi raczej w kulejącej komunikacji. Żeby istniał nowy podział obowiązków, ktoś najpierw musi go uzgodnić. Inaczej będziemy kręcić się w kółko powielając podpatrzone w domu schematy i odreagowując na partnerze szał przygotowań.

Jesteśmy przywiązani do status quo także na łonie rodziny. Tak to już jakoś jest, że 32-letni synek cioci, którego licealne sukcesy były wychwalane w tych samych okolicznościach 19 lat wcześniej, dla dalszych członków rodziny nadal jest młodzieńcem, którego czeka świetlana przyszłość. Nawet jeśli wciąż mieszka z rodzicami, a od czasu rzucenia na drugim roku studiów pracuje w sklepie z kolekcjonerskimi nożami. Łatka została przypięta.

Doktor Bartosz Zalewski, psycholog i wykładowca SWPS, w rozmowie z Polską Agencją Prasową zwraca uwagę na charakterystyczny dla dużych spotkań rodzinnych podział sił – „Bywa tak, że jakaś część rodziny jest stawiana w roli tych, którzy sprawiają kłopoty, dzięki czemu reszta rodziny może czuć, że osiąga sukcesy. W czasie świąt taki mechanizm może się nasilać”. Grupa, czy osoba pełniąca rolę kozła ofiarnego w pewnym sensie konsoliduje rodzinę, która może jako wspólnota radzić nad jej losem, roztrząsać problemy, udzielać dobrych rad.

Lista powodów, dla których kłócimy się przy świątecznym stole mogłaby zawierać o wiele więcej podpunktów i dopisanych do nich teorii i wyjaśnień. Jednak główną przyczyną puszczających w rodzinnym kręgu nerwów jest w lwiej części przypadków ograniczone zaufanie przy dużych wymaganiach. Jeśli gotujesz kolację dla najlepszej przyjaciółki, a ona mówi ci, że chyba przesadziłaś z pieprzem, nie odczytujesz tej uwagi jako złośliwości czy podważenia twoich zdolności kulinarnych, ale jako stwierdzenie faktu lub wyrażenie opinii.

We własnej rodziny chcielibyśmy znajdować niewyczerpane pokłady akceptacji i zrozumienia. Być może to dlatego tak nerwowo reagujemy, gdy spotykamy się na jej łonie z krytyką. Przykre doświadczenia tylko wzmagają podejrzliwość wobec intencji udzielającej dobrych rad cioci. Wiążąc w najbliższą sobotę krawaty i prasując sukienki warto uświadomić sobie, że i my jesteśmy być może dla kogoś członkami mitycznej „strasznej rodziny”, z którą tak obawiamy się spotkania.