Autorka książki o historii polskiej edukacji seksualnej opowiada, co mają wspólnego płatki śniadaniowe z masturbacją

W zasadzie pamiętam tylko jedną, w ówczesnej I klasie liceum, czyli kiedy miałam 15, może 16 lat. Zajęcia były rzetelnie poprowadzone, rzeczowo i z otwartością. Wbrew pozorom w latach 90. polska szkoła była w tej kwestii o wiele bardziej liberalna, niż teraz. Tyle że po lekcji po korytarzach latały baloniki z prezerwatyw, które dostaliśmy od prowadzącej. Ten brak poszanowania „materiałów dydaktycznych” trwale zniechęcił dyrekcję do organizacji kolejnych lekcji.

To nawiązanie do anegdoty pojawiającej się w „Książce dla chłopców” Jaczewskiego i Żmijewskiego, jednej z bardziej poczytnych PRL-owskich publikacji o dojrzewaniu. Autorzy opowiadają historię chłopca, który razem z kolegami wybrał się do Kampinosu, żeby zobaczyć łosie. Koledzy nie sprawdzili godziny odjazdu autobusu, w lesie byli za późno i żadnych łosi nie zobaczyli, w dodatku zabrali ze sobą słoninę, która popsuła się w upale. W finale opowieści bohater opowiada o wycieczce ojcu, który wyśmiewa go i nazywa wypad „frajerskim”.

Ta historia jest symptomatyczna dla polskiej edukacji seksualnej – nawet postępowi seksuolodzy posiłkują się historyjkami, żeby przypadkiem nic o seksie nie powiedzieć. Łoś to kolejne wcielenie bajki o pszczółkach i kwiatkach czy o bocianie. Ucieczka od tematu.

Johnson i Masters badali seks w laboratorium. Zwerbowali ochotników, którzy masturbowali się lub uprawiali seks w parach podłączeni do specjalnej aparatury, mierzącej reakcje ich ciał. Sprowadzili seks do czystej biologii. Nasi seksuolodzy natomiast widzieli seks w bardzo szerokim kontekście – zwracali uwagę na kwestie psychologiczne, kulturowe, religijne, ale także ekonomiczne.

Według Mastersa i Johnson najważniejsza była odpowiednia stymulacja, polscy seksuolodzy pytali raczej „Co kobiecie, która nie ma co do garnka włożyć po choćby najlepszej stymulacji?”. Uważali, że seks to coś, co rozgrywa się między ludźmi, w świecie, w kulturze, a nie tylko w sypialni. Słowem całe nasze życie idzie z nami do łóżka. W Stanach seksuologia Mastersa i Johnson spowodowała, że myślenie o seksie stało się potwornie medyczne, skoncentrowane głównie na biologii. U nas panowało przekonanie, że seks to nie tylko ciało. Polska seksuologia była przez lata bardzo interdyscyplinarną i postępową nauką. Za oceanem dopiero niedawno zaczęto kwestionować badania wspomnianych seksuologów.

Uważna lektura książki pokazuje bardzo zachowawczą i pełną stereotypów stronę Wisłockiej. Seksuolożka była w gruncie rzeczy konserwatywna i to nawet nie z dzisiejszej perspektywy, ale i na tle tego, co działo się wtedy. Są lata 70. kobiety są niezależne, pracują, a Wisłocka pisze, że w sferze seksu nie ma równouprawnienia. Seksuolożka jest trochę jak dobra babcia, która doradza na zasadzie „mężczyzna to myśliwy, a kobieta – ptaszka na którą poluje”. Do tego postulowała „kobiecą dyplomację”, czyli kierowanie z tylnego siedzenia.

W optyce Wisłockiej kobieta powinna być uległa, nie powinna przejmować inicjatywy a do tego powinna bezwzględnie podziwiać partnera. W „Sztuce kochania” jest też dużo arbitralnych założeń w rodzaju „mężczyzną powinien imponować, być sławny, popularnym, uczonym czy wielkim sportowcem, aby kobieta mogła go podziwiać i być z niego dumna” albo przekonanie, że praca zawodowa kobiety rzuca cień na życie seksualne.

Jednak najbardziej szkodliwym aspektem pracy Wisłockiej jest jej stosunek do przemocy seksualnej – seksuolożka pisze, że to lekkomyślne zachowania dziewcząt doprowadzają do jej aktów. Jej zdaniem odpowiedzialność za seks spoczywa w znaczny stopniu na barkach kobiety, która jednak nie może powiedzieć niczego wprost, a jedynie stosować różnego rodzaju sztuczki i wybiegi. To odbiera możliwość odmówienia mężczyźnie seksu, w końcu skoro nie mówimy niczego wprost, a relacje damsko-męskie przypominają polowanie, „nie” może zdawać się zachętą.

Myślę, że Kurkiewicz obraziłby się za tytułowanie go seksuologiem, sam nazywał się „płciownikiem”. Pracujący na początku ubiegłego wieku w Krakowie, część swojej wiedzy czerpał z podglądania ludzi . Stworzył swój autorski język seksu, mimo że już wówczas znano obecnie używane terminy określające zachowania seksualne. „Rówieśnopłcenie” to Kurkiewiczowski homoseksualizm. Do tego płciownik szczegółowo sklasyfikował rodzaje masturbacji, którą nazywał „samieństwem”. Wyróżnił na przykład samieństwo przez myśl, czyli „myślinę”.

Z masturbacją wiąże się mnóstwo dziwnych i błędnych przekonań, to im zawdzięczamy śniadanie składające się z zimnego mleka i płatków. Firma Kellogg, amerykański potentat przekąsek i płatków została założona pod koniec XIX wieku przez lekarza, Johna Kellogga. Przyczyn częstej masturbacji doszukiwał się w nieodpowiedniej diecie. Do onanizmu wiodło jego zdaniem ciężkie śniadanie angielskie podawane na gorąco. Autoerotyczny zapał miało skutecznie studzić zimne mleko z płatkami.

Mało realistycznie, a prawdopodobnie będzie jeszcze gorzej. Kilka dni temu MEN opublikował projekt nowej podstawy programowej do WDŻ-u (Wychowania do życia w rodzinie – przyp. red.). Nie dość, że edukacja antydyskryminacyjna została zastąpiona „umacnianiem procesu identyfikacji z własną płcią”, projekt mówi między innymi o tym, że szkoła powinna dawać młodzieży kierunkowskaz, jak poruszać się w Internecie.

Ale twórcy programu zakładają że seks odbywa się jedynie w małżeństwie, a jego celem jest prokreacja, więc rozmijają się zupełnie z realiami. Polska szkoła zamiast nadążać za zmianami i rzetelnie informować na temat seksu, odwraca wzrok i udaje, że da się stworzyć taki model seksualności, który ograniczy się tylko do związku małżeńskiego. A tego po prostu nie da się zrobić.

Byłoby super, gdyby ludzie łączyli się od razu na całe życie w szczęśliwe pary, ale tak nie jest. Nigdy też tak nie było, i nie będzie. Według mnie ta nieprzystawalność do rzeczywistości jest tu największym problemem. We wspomnianym podręczniku pod redakcją Teresy Król znajdziemy informację, że prezerwatywy są zawodną metodą antykoncepcji, ponieważ się zsuwają. Informacji jak założyć prezerwatywę tak, żeby się nie zsunęła brak.

W konstytucji jest zapis o rozdziale Kościoła od państwa, a szkoły w teorii są świeckie, ale jak widać w praktyce to nie funkcjonuje. „Wędrując ku dorosłości” nie jest oficjalnie podręcznikiem katolickim, ale forsuje taki model życia. To pozycja o wiele bardziej konserwatywna niż publikacje Knotza, będącego wszak zakonnikiem. U Teresy Król nie znajdziemy słowa o tym, że seks jest przyjemny. W wydaniu sprzed kilku lat był natomiast zapis o tym, że „zmuszanie do homoseksualizmu jest karalne”. Fragment był podwójnie kuriozalny – kojarzył zbliżenie między osobami tej samej płci z gwałtem, a do tego paragraf do którego odsyłał w polskim prawie karnym dotyczy piractwa.

Jestem tego pewna. Proszę zobaczyć ile okołoseksualnych dyskusji toczyło się w mediach w ostatnich latach – wokół ustawy aborcyjnej, wcześniej społeczeństwo elektryzowały gender i parady równości. Trudno się dziwić, w kwestiach płciowości i seksualności wszyscy mają jakieś doświadczenia, wyobrażenia. Do tego to nie są zawiłe zagadnienia gospodarcze, gdzie trzeba mieć szeroką wiedzę, żeby brać udział w dyskusji. Debata publiczna o seksualności to też pytanie o to, jak wyobrażamy sobie społeczeństwo – gdzie jest miejsce rodziny, gdzie Kościoła, jak widzimy rolę kobiet i mężczyzn, co uznajemy za normę.

W tekście Szczygła bulwersowało to, że ukazał się w najpopularniejszej wówczas gazecie codziennej nazwanej, na cześć pierwszych wolnych wyborów. A tam wojskowi mówiący o tym, że najlepiej jest się masturbować na warcie, ponieważ można ukryć rękę w połach płaszcza i nikt tego nie zauważy. Ale początków współczesnej debaty należy się szukać jeszcze wcześniej, w dyskusjach, które toczyły się w II Rzeczypospolitej. Wtedy tematy związane z seksem dzieliły społeczeństwo tak samo, jak dziś. Choćby Boy–Żeleński i Irena Krzywicka opowiadający się za legalizacją aborcji i poruszająco piszący o nielegalnym podziemiu aborcyjny.

Oczywiście, ale tak było zawsze. Jeśli przyjrzymy się średniemu wiekowi inicjacji seksualnej, to on na przestrzeni całego XX wieku zmienia się nieznacznie, podobnie odsetek młodzieży, która się masturbuje. Pytania, które zadają młodzi ludzie, niegdyś na łamach gazet, dziś w internecie czy na lekcjach WDŻ, to wciąż są te same pytania, choć posługują się innym językiem. Interesują się tym, jak się zabezpieczać przed ciążą, jak najlepiej stracić dziewictwo, pytają też czy to rozsądne uprawiać seks kiedy ma się 16 lat. Potrzebują porad przystających do rzeczywistości, a nie stwierdzeń w rodzaju „jesteś na to za młody”.

Demonizacja jest częścią szerszego procesu, który jeden z antropologów Michael Herzfeld nazywa strukturalną nostalgią. Każde kolejne pokolenie mówi „za naszych czasów, to było...”, podobnie jak każde narzeka na „dzisiejszą młodzież”. Jako dorośli mamy bardzo rozmyty obraz tego jak się zachowywaliśmy czy co myśleliśmy jako nastolatkowie. Zamiatając temat pod dywan, czy okrajając program szkolny doprowadzamy do sytuacji, w której dzieciaki będą szukały wiedzy na własną rękę, co może mieć różne skutki. Potrzebujemy ręki na pulsie, a nie prewencyjnej cenzury.