Trybunał w Strasburgu kontra niemiecki Kościół. Czy prawo ludzkie stoi nad boskim?

Czy można zwolnić pracownika za cudzołóstwo? Teoretycznie nie, ponieważ życie prywatne nie może być przyczyną zwolnienia. Co jednak w sytuacji, gdy to pracownik kościelny? Trybunał w Strasburgu nie widzi różnicy – i wszystkich pracodawców traktuje tak samo. Dodatkowo, zasądził teraz organiście odszkodowanie w postaci 40 tysięcy euro. Tylko czy naprawdę w tym przypadku prawa ludzkie powinny stać nad prawami Kościoła?

Ekspertka przyznaje jednak, że kościół to taki sam pracodawca jak każdy inny i powinien podejmować decyzje zgodne z prawem. Dominika Staniewicz przypomina jednak, że dla kościoła cudzołóstwo to złamanie jednego z podstawowych praw i trudno tutaj ocenić, jak powinno regulować tę kwestię prawo. – Potrzebny byłby sztab ekspertów od prawa i etyki, żeby mogli dojść do konsensusu. Nie można tu wyrokować – uważa Staniewicz. Podobnie reagują inni eksperci od prawa pracy: wskazują na pewien nierozwiązywalny konflikt wartości i prawa stanowionego, którego nie da się rozwiązać bez porozumienia obu stron.

zwolnić, podejrzewam, że na tym opierała się decyzja niemieckiego proboszcza – wskazuje ks. Sowa. – Ile razy prywatny pracodawca rezygnuje z usług swojego pracownika tylko dlatego, że stracił do niego zaufanie?

Trudno nie uznać słuszności takiego argumentu, szczególnie, że zatrudniając się w kościele jako osoba biorąca czynny udział w liturgii, możemy spodziewać się od pracodawcy pewnych wymagań moralnych – nawet jeśli nie są one zapisane w kontrakcie i nie mają nic wspólnego z samymi obowiązkami zawodowymi. – Kościół obowiązuje prawo pracy ale pracownik też musi mieć świadomość tego, że praca w takiej instytucji wiąże się z pewnymi konkretnymi zasadami i jeśli je złamie, to może przestać być godny zaufania i w efekcie zostać zwolnionym – zauważa ks. Sowa. – Poprawność polityczna Strasburga zaczyna być śmieszna.

Również profesor ksiądz Andrzej Szostek zaznacza, że nie można tak dosłownie traktować prawa, jak zrobił to Trybunał: – Wiadomo przecież, że większość przepisów można interpretować na różne sposoby. ETPC pozostał przy literze prawa bez zrozumienia kontekstu tego prawa, zastosował je bardzo wąsko.

Nasz rozmówca zaznacza, że nigdy nie słyszał, by proboszcz miał prawo do zwolnienia kogoś z parafii z powodu cudzołóstwa. – U mnie w parafii przy ołtarzu posługę pełnił człowiek, który żył w drugim związku i wszyscy o tym wiedzieli i nikomu to nie przeszkadzało. A przecież kapelanom w więzieniach pomagają przy obrządku nierzadko ludzie mający krew na rękach i jakoś nikt tego nie piętnuje – przypomina ksiądz. – A gdyby tak chcieć sprawdzić wszystkich, którzy posługują przy ołtarzu, to wokół ołtarza byłoby pusto. A i pewnie okazałoby się, że niejeden ksiądz stoi za blisko niego.

Ks. Lemański przyznaje jednak, że nie można tutaj stosować żadnych ogólnych reguł, a każdy przypadek należałoby traktować indywidualnie.

tego księża wątpliwości już nie mają. – Prawo Boże i kościelne dla wiernych jest na pierwszym miejscu – stwierdza ksiądz Wojciech Lemański. I przywołuje inny przykład: księża, według zasad kościoła, powinni zrezygnować z pracy w wieku 75 lat, chociaż w świetle polskiego prawa, mogą to zrobić już w wieku lat 65. I jeśli jakiś ksiądz zdecyduje się na emeryturę już po ukończeniu 65 lat, to Kościół nie może go zatrzymać – ale wiadomym jest, że sam duchowny powinien kierować się zasadami wiary.

Ksiądz Lemański podkreśla, że prawo stanowione daje najczęściej ludziom dodatkowe uprawnienia, a wierni – kierując się swoją wiarą – po prostu z nich rezygnują. A przepisów, które nakazują lub zabraniają katolikom czegoś wbrew ich wierze, nie ma. – Tak samo jak nikt nie może, na szczęście, nakazać ludziom chodzić do Kościoła – przekonuje Lemański.

Jeśli jednak założyć, że Kościół działał zgodnie z prawem, to nie można też prowadzić rozważań o wyższości prawa stanowionego nad kościelnym. – To w ogóle fałszywie postawiona sprawa, bo Kościół działa zgodnie z zasadami prawa i nie ma tu żadnego konfliktu. W tym przypadku rozdzielanie prawa ludzkiego i kościelnego to próba swoistego fałszowania rzeczywistości – ocenia ksiądz Kazimierz Sowa.

Dość dobitnie myśl tę wyraża profesor ks. Andrzej Szostek: – Prawo stanowione to wyraz jakiejś sprawiedliwości i nie należy go lekceważyć. Ale trzeba też pamiętać o korzeniach tego prawa, rozumieć je, a nie tylko stosować jako suche, niepodlegające interpretacji przepisy.

Z drugiej strony, ksiądz Lemański przypomina: każdy może popełnić błąd, tylko czy to powód, by Kościół go definitywnie odrzucał – również jako pracownika? Dylemat ten ma, w zamyśle, rozwiązywać Trybunał w Strasburgu. Tylko jak ma to robić, skoro nawet księża różnie zapatrują się na tę sprawę?