Jak mówić o niepełnosprawności? "Jeśli chcecie pisać, że Partyka wraca bez medalu, piszcie, że to przez zły trening"

Nie dotyczy to tylko naszej pracy, ale także – a może przede wszystkim – codziennego życia. Z jednej strony nie chcemy bowiem popadać w protekcjonalny ton i wikłać się w sidła poprawności politycznej, która zabija wszelką dyskusję, uniemożliwia krytykę. Z drugiej, nie chcemy przecież przekraczać granicy, którą wyznacza godność człowieka.

– Ja niepełnosprawność traktuję jak coś zupełnie normalnego. Jeden nosi okulary, inny jeździ na wózku. Ale wiem, że na człowieka bardzo trudno jest spojrzeć tak, żeby tego nie dostrzegać. Żeby nie mówić "Marek na wózku", tylko "Marek, blondyn" – powiedziała. – Przede wszystkim nie należy popadać w skrajności. Z jednej strony należy do osób niepełnosprawnych podchodzić bez protekcjonalnego tonu, ale z drugiej nie należy też przypominać jej za każdym razem, że jest niepełnosprawna – radzi.

Beata Kucharczyk przyznaje, że swoim zawodnikom, jak to w sporcie, musi powiedzieć czasem, że ktoś gra beznadziejnie, że na następnym treningu musi postarać się lepiej. Przekonuje, że takie rzeczy trzeba mówić wprost.

– Z niepełnosprawnymi nie można się cackać tylko dlatego, że tacy są. Szczególnie w sporcie nie ma miejsca na traktowanie ich ulgowo. No bo niby dlaczego? Z drugiej strony wiadomo, że czasem trzeba jednak podejść inaczej, bo za każdą z tych osób stoją bardzo ciężkie chwile. Potrzeba tu wrażliwości – mówi.

– Jeśli jakaś krytyka miałaby dotyczyć mnie, chciałbym być traktowany normalnie, jak człowiek – przekonuje. – W ogóle w dyskusjach radziłbym omijać niepełnosprawność, jeśli one tego nie wymagają. Jeśli już trzeba o niej wspominać, to najlepiej jak najbardziej delikatnie. Nie wolno robić z niepełnosprawności argumentu w dyskusji.

Tyburowski podaje przykład Natalii Partyki. – Jeśli chcecie napisać, że nie dostanie medalu, zwróćcie uwagę na braki w treningu, a nie niepełnosprawność. To nie może być powód, by ją karcić – mówi.

Potwierdza to Beata Kucharczyk. – Jeżeli sama się decyduje na starty w turniejach na równi z pełnosprawnymi, to krytyka powinna być taka, jak w przypadku każdego innego sportowca. Tak, jak możemy krytykować Radwańską, tak również Partykę – mówi i dodaje, że to nie wyklucza podziwiania pingpongistki za to, jak radzi sobie mimo przeciwności losu.

– Ułomny, kaleka – to są po prostu wyrażenia obraźliwe, a inwalida może być wojenny – mówi i podpowiada, by w kontaktach z niepełnosprawnymi używać słów, które precyzyjnie określają rodzaj przypadłości. – Osoba na wózku, po amputacji nóg, ręki  – wylicza.

Rafał Tyburowski dodaje, że jego samego najbardziej denerwują sytuacje, w których nowo poznana osoba od razu pyta o to, co się mu stało.

– Zanim jeszcze się w ogóle poznamy, już słyszę pytanie, dlaczego jestem niepełnosprawny. Muszę opowiadać historie, o których nikt z nas nie lubi mówić. To jest dla mnie żenujące – przekonuje.

– Oddajemy w ten sposób niepełnosprawnemu decyzję, czy w ogóle naszego wsparcia potrzebuje. Bez takiego pytania dobre chęci przeobrażają się czasem w złe skutki. Czasem widuję, że ktoś przeprowadza osobę niewidomą przez jezdnię, zostawiając ją potem bez słowa: gdzie się znajduje, co jest obok. Albo, jak w moim przypadku, stara się nieumiejętnie wciągnąć mnie po schodach, co może zaprowadzić na wózek także jego – żartuje poseł.

Marek Plura radzi też, by zawsze zwracać się do osób niepełnosprawnych, a nie do ich opiekunów. – Do rozmowy konieczny jest też swobodny kontakt wzrokowy. Nie pozwólmy, żeby niepełnosprawny mówił nam do rozporka. Przykucnijmy lub usiądźmy na jego wysokości, a jeśli nie bardzo nam wypada, odejdźmy pół kroku – radzi.