"Wyglądacie tak biednie jak... oświata". Byliśmy tam, gdzie najlepiej widać desperację nauczycieli

– To pierwsze takie doświadczenia. Ja generalnie lubię sobie zjeść. To dla mnie pewnego rodzaju wyzwanie – podkreśla ze śmiechem Monika Ćwiklińska. Przez wiele lat nauczycielka matematyki w Dąbrowie Górniczej, od dwóch lat oddelegowana przez "Solidarność” do działań związkowych. Ona i jeszcze trzech innych nauczycieli głodują w sali konferencyjnej w budynku kuratorium na terenie krakowskiej Nowej Huty.

Wystarczyło mi zaledwie kilka minut w budynku kuratorium, żeby zrozumieć, że… naoglądałem się filmów. Jechałem przecież z przekonaniem, że wpadnę w środek głośnego protestu. W wyobraźni widziałem trochę skrzyżowanie finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy z salą pełną głośnych maklerów rodem z "Wilka z Wall Street”.

W zasadzie nie wiem dlaczego tak uważałem, bo przecież protest głodowy to jedna z najbardziej wyniszczających form sprzeciwu. Nie ma w nim miejsca na nadmierne emocje.

Pytam Monikę Ćwiklińską, czy do protestu przygotowała się w jakiś specjalny sposób. – Nic nie robiłam. Nie wyobrażałam sobie tego. Stało się, zapadła decyzja. I już.

Ona też w żaden specjalny sposób nie szykowała się do strajku. – Tak naprawdę człowiek nie wie, na co się decyduje. Zmagamy się z brakiem jedzenia, odcięciem od rodziny, natłokiem mediów – wylicza.

Mówi to siedząc na nadmuchiwanym materacu i popijając wodę. Pytam nieco naiwnie, czy w trakcie głodówki nie można napić się nawet kawy czy herbaty. – Można, ale wypłukuje minerały, a te są potrzebne w trakcie głodówki – mówią mi nauczyciele.

Ten śmiech jest tym, co głodujących trzyma w jednym kawałku. To on – oczywiście poza kręcącymi się mediami – rozbija ciszę, która panuje w okupowanej sali. – Nie jesteśmy same, jest nas tu grupa, więc się wspieramy. Choćby żartami. Ale przede wszystkim przyświeca nam cel. Protestujemy po to, żeby zwrócić uwagę na problem – twierdzi Monika Ćwiklińska.

Co jeszcze może pomóc? Oszczędzanie sił i… muzyka. W tle ciągle przygrywa ta sama, pogodna melodia. Pani Monika Ćwiklińska sama zresztą lubi zagrać. I pośpiewać.

No i trzeba jeszcze nie zwariować w swoim towarzystwie. Znacie to uczucie, kiedy przyjaźnicie się z kimś od lat, a nagle przychodzi wam spędzić razem na przykład trzy dni? Optyka potrafi się diametralnie zmienić. Głodujący tym czasem znali się wcześniej albo bardzo luźno, albo w ogóle.

– Powiem panu, że nerwy czasem puszczają. Są tutaj ludzie, którzy protestują już 18 dni. W takiej sytuacji niezależnie od charakteru każdemu może się przydarzyć jakieś załamanie, nerwowa chwila. Wyjątkowo tutaj (głodówka odbywa się w innym pomieszczeniu niż ogólny protest – red.) panuje atmosfera spokoju i wyciszenia. Jak ktoś chce odpocząć, to z góry przychodzi do nas. Bo ich tam jest dużo, kilkanaście osób w każdej chwili – mówi Ewa Sroka.

– Spędzić z człowiekiem kilka dni nie mieszkając wcześniej to jedno. Ale tak się dać zamknąć pod okiem kamer to trochę Big Brother – dodaje ze śmiechem anglistka.

Ona jednak ma dwóch synów, w zasadzie już dorosłych. Można powiedzieć, że sobie poradzą. Ewa Sroka ma dwie córki, z którymi jest bardzo blisko.

– Wsparcie rodziny pomaga. Ale z jednej strony te telefony bardzo cieszą, a z drugiej strony ciężko się je odbiera. Każdy jeden okupuję wielkimi emocjami. Najmłodsza córka – ona wszystko wie, rozumie, mówi, że wspiera. Ale za każdym razem ostanie pytanie brzmi: "A kiedy wrócisz, mamo". Jak kiedyś miałam trzy telefony w ciągu dnia, tak teraz mam ich trzydzieści. To cudowne, ale jak się odkłada taki telefon, to łzy się w oku kręcą – mówi.

Rozłąka staje się dokuczliwa jeszcze bardziej "po godzinach". Nie każdy bowiem wie, że głodujący nie strajkują, a protestują. Czyli wykonują swoje obowiązki zawodowe. Monika Ćwiklińska i Agata Adamek są "pełnoetatowymi" związkowcami. Mają ze sobą komputery i pracują. Piotr Pakosz jest już emerytem, więc on w pewnym sensie nic nie musi. Natomiast Ewa Sroka – jako czynna nauczycielka – jest na urlopie. Bezpłatnym.

W tym kontekście za dnia nie ma czasu na tęsknotę. Jest praca, są media. Dopiero pod wieczór, kiedy zapada zmrok, w kuratorium zaczyna panować cisza. – Po południu, jak media wyjadą, to jest właśnie czas dla nas. Włączamy sobie laptopy, coś sobie oglądamy – mówi Ewa Sroka.

Agata Adamek: – Ja jestem polonistką, a koleżanka anglistką. Wykorzystuję ją i doskonalę swój angielski.

Protestujący nie wierzą, że ich wysiłek nie przyniesie efektu. Żyją z przekonaniem, że w poniedziałek, kiedy mają się odbyć kolejne rozmowy, widmo strajku nauczycieli zostanie zażegnane.

– Nie wyobrażamy sobie, żeby nic się nie zdarzyło. Jesteśmy tak zdeterminowani, że będziemy walczyć do zwycięstwa – mówi Monika Ćwiklińska.

Oczekiwanie porozumienia jest wręcz wyczuwalne w powietrzu. Rośnie z każdą godziną bez posiłku. Głodujący wierzą też, że różnice pomiędzy "Solidarnością” a Związkiem Nauczycielstwa Polskiego nie przeszkodzą w osiągnięciu porozumienia.

– Nasz protest ma konkretny cel. Chcemy zwrócić uwagę rządu, że to jest czas na rozmowę, zanim cokolwiek zajdzie za daleko. Zanim ucierpią uczniowie – mówi Ewa Sroka. Stąd się zresztą wzięła głodówka – bo pierwotny protest okupacyjny był ignorowany przez stronę rządową.

Monika Ćwiklińska opowiada jednak więcej o determinacji nauczycieli. – Robimy naprawdę dużo, żeby do tego strajku nie doszło. I jest jeszcze czas. Każdy nauczyciel panu powie, że nie chciałby strajkować w takiej formie, żeby zostawiać dzieci same, żeby uniemożliwić przeprowadzenie egzaminów. Jesteśmy tego świadomi. Ale oprócz tego, że jesteśmy nauczycielami, to jesteśmy pracownikami, którzy swoją misją rodzin nie nakarmią – mówi i dodaje: – Jeśli by się zdarzyło, że zostaliśmy zlekceważeni, to trudno, musimy sięgnąć po tę broń, jaką jest strajk.

Opowiada, jak usłyszała od ucznia, że pani w supermarkecie zarabia lepiej, więc nie chce być nauczycielem. – Dzieci mówią to, co mówią rodzice. Po prostu nauczyciel nie ma autorytetu – kontynuuje.

Ona zresztą – wbrew ZNP – nie jest zła na to, że choć nie ma pieniędzy dla nauczycieli, znalazły się choćby środki na 500+ od pierwszego dziecka. Mówi o rodzinach, które pierwszy raz w życiu pojechały na wakacje. – Zaczynają w końcu żyć godnie, normalnie – tłumaczy.

Nauczyciele walczą też o zmiany w samych w szkołach. Zmiany, które można nazwać "bezkosztowymi”. Krytykują choćby przepisy związane z oceną pracy nauczyciela. – Są do wyrzucenia w całości. Ale pani minister się przy nich upiera – mówi Monika Ćwiklińska.

Nie ma więc specjalnego sensu dyskusja z nią na ich temat. Pytam w takim razie głodujących, o czym chcieliby z nią porozmawiać. – Ja bym panią minister zaprosiła do szkoły. Żeby przyszła do pracy na miesiąc. Wie pan, ludzie, którzy dawno nie pracowali bezpośrednio z dziećmi, w dzisiejszej szkole, a nie tej sprzed 20 lat, oni już nie mają pojęcia, jak ta praca wygląda – od razu wyrzuca z siebie Monika Ćwiklińska.

Ewa Sroka z kolei zwraca uwagę na reformę edukacji. – Mam córkę w ósmej klasie, ją naprawdę dotknęła reforma. Uczyła się świetnie do klasy szóstej. Natomiast w siódmej po raz pierwszy przyszła do mnie po pomoc. Siedzieliśmy całą siódmą klasę razem w książkach, a i tak nie miała czerwonego paska jak wcześniej – opowiada.

Tłumaczy, że teraz korepetycji potrzebuje już właściwie każde dziecko. Bo materiału jest po prostu zbyt dużo. – Ciężko ma i dziecko, które systematycznie chodzi do szkoły – wyjaśnia.

Po chwili dowiaduję się, jaki jest największy problem w komunikacji między nauczycielami a tymi, którzy stanowią dla nich prawo. Choćby minister Zalewska – też była kiedyś pedagogiem przecież.

Cały kłopot nauczycieli dobrze obrazuje jedna liczba, z której sobie nie zdawałem sprawy. – Podobno 50 posłów-nauczycieli mamy w Sejmie. Dawno zapomnieli, skąd się wywodzą – mówi nauczycielka.