Reklama.
Temat selfie w Auschwitz był niejednokrotnie poruszany w mediach. I ciągle powraca, bo ludzie konsekwentnie wdzięczą się przed niesławną bramą jak przed każdą atrakcją turystyczną. W ostatnich dniach viralowo rozchodziło się zdjęcie pewnej uśmiechniętej dziewczyny traktującej mury, za którymi dochodziło do ludobójstwa, jak zwykły fotograficzny plener.
"Wyobraź sobie, że odwiedzasz Auschwitz i priorytetem dla ciebie jest zrobienie zdjęcia z wystawionym tyłkiem na tych samych torach, na których miliony transportowano na śmierć" – napisał na Twitterze walijski dziennikarz Grant Tucker. Antybohaterka zdjęcia nie jest wcale wyjątkiem.
#auschwitz
Z ciekawości zajrzałem na Instagram pod hashtag, który już sam w sobie jest groteskowy. Byłem zaskoczony, bo ludzie nieustannie traktują obóz jak krzywą wieżę w Pizie. Trzeba sobie cyknąć fotkę na torach i już. Generalnie nikt w ten sposób nie naśmiewa się z tego miejsca, choć są oczywiście wyjątki. Jak ten facet w koszuli hawajskiej cytujący utwór Slayera "Angel of Death": "Auschwitz, istota bólu/sposób, w jaki bym chciał byś umarł".
'/%3e%3cpath%20class='cls-2'%20d='M212.89,56.37v51.7h-19V56.37H173.83v-16h59.11v16H212.89Z'%20transform='translate(0%200)'/%3e%3c/svg%3e)
Jednak zdecydowana większość postów jest "na poważnie". Są podpisy zdjęć z poważnymi przemyśleniami oraz litania hashtagów jak #travel, #sonderkommando, #holocaust, #fuckwar, #jewish, #neveragain i tak dalej.
Zdaję sobie sprawę z tego, że instagramerzy nie robią tego tego specjalnie, ale pewne kontrasty wyglądają komicznie. Jak ta dziewczyna, snująca się wzdłuż drutu kolczastego i podpisująca zdjęcie "Long day" (and. Długi dzień). No naprawdę, współczuję...
Może się już czepiam, ale mieszane uczucia wywołują u mnie zdjęcia instagramerek, które pozują niczym Bogusław Wołoszański. Popisują się w postach wiedzą historyczną oraz refleksjami dotyczącymi Holocaustu. Dla mnie ta parodia patosu to sposób na nabijanie lajków, bo zaraz obok oświęcimskich torów na ich profilach są zdjęcia z pieskami i selfiaki z psiapsiółkami.
Są też rzecz jasna osoby, które nawet nie udają, lecz bezwstydnie robią sobie "artystyczne" zdjęcia. Wśród nich jest współautor hitu "Despacito" - Daddy Yankee. Podkreślę, że screeny w poniższej mikrogalerii pochodzą tylko z ostatnich kilku dni.
Ten fenomen dotyczy nie tylko młodzieży
Przewodniczka po muzeum Auschwitz-Birkenau powiedziała w zeszłym roku naTemat, że turyści często nie zdają sobie sprawy, że ich zachowanie nie przystaje do atmosfery tego miejsca.
Przewodniczka po muzeum Auschwitz-Birkenau powiedziała w zeszłym roku naTemat, że turyści często nie zdają sobie sprawy, że ich zachowanie nie przystaje do atmosfery tego miejsca.
– Zwykle, kiedy zwróci im się uwagę, zareagują, uspokoją się. Chociaż oczywiście nie zawsze, niektórzy dalej robią swoje, a to już świadczy o człowieku. Czasami ludzie odreagowują w ten sposób powagę miejsca, które jednak potrafi przytłoczyć – tłumaczyła przewodniczka w rozmowie z Olą Gersz.
Kilka miesięcy temu podobne zjawisko mogliśmy zaobserwować w Czarnobylu. Miejsce stało się celem instagramerek przez przebojowy serial HBO.
A skoro nic się nie zmienia i nawet na horyzoncie nie widać żadnej poprawy, to mamy odpuścić, czy może dalej piętnować takie zachowania i walczyć z wiatrakami? Takie dylematy moralne będą nam chyba zawsze towarzyszyć w internecie. Nie tylko w kwestii Auschwitz.
– Te fotografie nie dziwią mnie już od dłuższego czasu – przyznaje w rozmowie z naTemat Piotr Cywiński, dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. – Ludzie wiedzą, co tam się wydarzyło, ale i tak robią sobie selfie. Staramy się minimalizować to zjawisko, ale w większości zdjęcia są robione poza naszym zasięgiem – dodaje.
Nie ma również jednej grupy społecznej, która ma to w zwyczaju. Robią to zarówno obcokrajowcy, jak i Polacy. – Jeśli są wizyty oficjalne, polityków z wyższej półki, to oni mają ze sobą oficjalnych fotografów. Młodzież nie ma, więc robi selfie. To jest ten sam fenomen – mówi dyrektor.
Czy to powinno nas szokować?
Powody, które stoją za każdą fotografią z Auschwitz-Birkenau, mogą się wydawać bardzo proste i oczywiste. – Tak ludzie reagują na wszystkie ważne dla nich wydarzenia. Medium, jakim jest Instagram, służy właśnie rozrywce, podróży czy autoprezentacji. Może to wzbudzać niesmak u obserwujących, ale po to właśnie te serwisy powstały. Już nawet hashtagi dotyczące zamachów terrorystycznych jak np. #jesuischarlie nie są już niczym niezwykłym – mówi socjolog kultury Marcin Wieczorek.
Marcin WieczorekSocjolog kultury
Oczywiście z jednej strony to jest niesmaczne, ale z drugiej to mogą być autentyczne emocje ludzi, którzy przeżywają pobyt w Auschwitz. Jest też inny punkt widzenia: wszystko jest rozrywką. Jedziemy do Oświęcimia, zwiedzamy Kambodżę, bo lubimy poczuć "emocjonalny haj". Stąd się bierze poczucie dyskomfortu ze względu na zdjęcia na Instagramie, bo serwis zwykle służy do czegoś innego.
Obóz Auschwitz-Birkenau jest nie tylko symbolem Holocaustu. Jest również cmentarzem, a przez to miejscem świętym dla Żydów. A ludzie od dawna robią sobie selfie na cmentarzu. Czy to wszystko może wynikać nie z niewiedzy, ale braku empatii?
– Nie do końca wynika to z braku empatii. Żyjemy w świecie, który jest rozemocjonowany. Wszystko jest emocją. Już właściwie nie myślimy, tylko przeżywamy. A kto nie przeżywa, jest uznawany za zimnego, niedobrego. Na skali emocji gubi się zawsze rozum – przyznaje ekspert.
I pewnie jest możliwe zrobienie sobie nieobraźliwego selfie z Auschwitz, ale zawsze wychodzi coś zupełnie odwrotnego. – Nie każda fotografia z Auschwitz będzie profanacją. Nie można przecież nikomu zakazywać pokazywania miejsc dla niego ważnych lub odbierać prawa korzystania z medium do wyrażania siebie. Autorzy zdjęć sami wystawiają sobie świadectwo. A głupcy zawsze dążą do - żeby powiedzieć w ich języku - "samozaorania" – podsumowuje Wieczorek.