Co zrobić, jeśli wypadnie nam dysk? Na czym polega przepuklina kręgosłupa (dyskopatia)
Co zrobić, jeśli wypadnie nam dysk? Na czym polega przepuklina kręgosłupa (dyskopatia) Fot. Leszek Glasner/123 RF

Choć większość z nas nazywa tę dolegliwość "wypadaniem dysku", to jednak jest to tylko termin potoczny. Prawidłowa nazwa medyczna to przepuklina kręgosłupa, która z powodu wysuniętego krążka międzykręgowego powoduje ucisk na rdzeń kręgowy lub odchodzące od niego nerwy. Nieleczona może prowadzić do niedowładu kończyn, problemów z załatwianiem się, zaburzeń erekcji, a nawet do paraliżu. Jak sobie z tym radzić?

REKLAMA
Krążek międzykręgowy nazywany kolokwialnie "dyskiem" nie "wypada" ani nie można go "nastawić" — to mit. Może się za to odwodnić lub wysunąć poza miejsce, w którym powinien spoczywać, co doprowadza do ucisku na rdzeń lub nerwy. Zdarza się to zarówno osobom, które intensywnie ćwiczą lub dźwigają ciężary, jak i tym, przez cały dzień siedzą za biurkiem i niemal w ogóle się nie ruszają, albo po prostu zbyt długo przebywają w nieprawidłowej pozycji. Za każdym razem może powodować intensywny, promieniujący ból.
Do opisywania chorób krążka międzykręgowego wykorzystywane jest także nieco szersze pojęcie — dyskopatia, z którą często potocznie utożsamia się przepuklinę kręgosłupa (a właściwie tzw. wypuklinę jądra miażdżystego). Na czym polega ta przypadłość?

Jak powstaje przepuklina kręgosłupa?

Kręgosłup wykorzystuje krążki międzykręgowe do tego, by poradzić sobie z "dźwiganiem" ciężaru naszego ciała. Pełnią funkcję amortyzatora kręgosłupa i zapewniają mu ruchomość. Zbudowane są z galaretowatego i półpłynnego jądra miażdżystego (które może zmieniać kształt pod wpływem poruszania się i różnic w obciążeniu kręgosłupa). Otacza je wielowarstwowy pierścień z włókien kolagenowych i blaszek granicznych.
Do tego, by krążek międzykręgowy mógł działać prawidłowo, niezbędne jest odpowiednie nawodnienie. Nocą, w fazie spoczynku, nasz organizm jest w stanie doprowadzić do tego, by krążki chłonęły wodę (pod wpływem procesu dyfuzji) i pęczniały. Z tego powodu rano jesteśmy nieco wyżsi.
W ciągu dnia sytuacja ta się jednak zmienia, a krążek międzykręgowy może zmniejszyć swoją objętość o około 1-1,2 mm, czemu sprzyja m.in. siedzący tryb życia.
Większość ludzi niemal przez cały dzień tkwi w jednej pozycji przy biurku, co prowadzi do przeciążenia i degeneracji włókien kolagenowych pierścienia (które z wiekiem także tracą swoją elastyczność), zwłaszcza jeśli nie dbamy o siebie na tyle, by pozwolić sobie na relaks oraz odpowiednio długi czas na sen i regenerację organizmu podczas nocnego odpoczynku.
W ten sposób mogą pojawiać się ubytki, w które wpada jądro miażdżyste doprowadzając do rozciągnięcia tkanki i wysunięcia krążka międzykręgowego poza miejsce, w którym powinien się znajdować.
Nacisk na rdzeń kręgowy i odchodzące od niego nerwy powoduje wtedy ból, do którego doprowadza przepuklina kręgosłupa (przepuklina jądra miażdżystego tarczy międzykręgowej kręgosłupa, opisywana potocznie także nieco szerszym terminem: dyskopatia).
Problem ten w 70 proc. przypadków dotyczy lędźwiowego odcinka kręgosłupa (mówimy wtedy o przepuklinie lędźwiowej lub przepuklinie kręgosłupa lędźwiowego / dyskopatii lędźwiowej).
logo
W jaki sposób dochodzi do przepukliny kręgosłupa określanej potocznie jako "wypadanie dysku"? Fot. Public Domain

Dyskopatia lędźwiowa powstaje w wyniku nagłego urazu lub odwodnienia krążków międzykręgowych. Przerwanie ich struktur wewnętrznych powoduje uwypuklenie ścian dysku przez jądro miażdżyste a powstała w ten sposób przepuklina może uciskać rdzeń lub korzenie nerwów.

CO MOŻE DOPROWADZIĆ DO PRZEPUKLINY KRĘGOSŁUPA?

⦁ nadmierne przeciążenie (np. poprzez nieprawidłowe podnoszenie ciężarów lub długotrwałe obciążenie kręgosłupa wywołane nieprawidłową postawą, np. zbyt długim siedzeniem w jednym miejscu bez ruchu)

⦁ nagły uraz (z powodu wypadku komunikacyjnego, podczas uprawiania sportu itp.) lub urazy przeciążeniowe

⦁ brak aktywności fizycznej / siedzący tryb życia (osłabiający mięśnie grzbietu)

⦁ skrzywienie kręgosłupa / skolioza

⦁ nadwaga / otyłość

⦁ palenie papierosów (dym tytoniowy osłabia krążki międzykręgowe)

⦁ osteoporoza

⦁ czynniki genetyczne prowadzące do degeneracji pierścieni włóknistych krążków międzykręgowych

⦁ specyficzna budowa anatomiczna

⦁ proces starzenia (z wiekiem krążki międzykręgowe stają się mniej elastyczne)

⦁ nierzadko do przepukliny kręgosłupa dochodzi także u kobiet w ciąży

Objawy przepukliny kręgosłupa

Choć większość pacjentów wyraźnie odczuwa objawy przepukliny kręgosłupa, to już dawno wyniki badań rezonansem magnetyczny wykazały, że przypadłość ta możliwa jest także w przypadku osób, które nie odczuwają żadnych symptomów, choć ich krążki międzykręgowe uległy wysunięciu. Najczęściej jednak pacjenci narzekają na:
⦁ ból pleców, który może pogłębiać się przy skłonach i w okolicach krzyża
⦁ promieniujący ból przeszywający ciało od biodra aż do kończyn dolnych
⦁ mrowienie i drętwienie nóg / zaburzenia czucia w kończynach dolnych
⦁ ból w podbrzuszu / w pachwinach / odczuwanie dyskomfortu przy załatwianiu potrzeb fizjologicznych
⦁ sztywność szyi / problem z obracaniem głową / ból głowy / zawroty głowy / rwa barkowa (przy przepuklinie odcinka szyjnego)
⦁ promieniujący ból w okolicach żeber (nasilający się przy śmiechu, kichaniu lub kasłaniu)
⦁ bóle w okolicy klatki piersiowej (przy przepuklinie odcinka piersiowego)
Pacjenci mogą także skarżyć się na promieniujący ból w okolicy pośladków, podobnie jak w przypadku rwy kulszowej.
Do objawów neurologicznych przepukliny kręgosłupa można także zaliczyć m.in. szumy uszne, zaburzenia wzroku, drętwienie i mrowienie rąk, a także osłabione czucie w dłoniach (przedmioty mogą wypadać chorym z rąk), niedowład spastyczny oraz bóle w okolicy karku, stawu barkowego i łopatek.
W odcinku piersiowym kręgosłupa możemy mieć z kolei do czynienia z tzw. przepukliną dotrzonową.
Zdarza się, że przepuklina kręgosłupa może wywołać zaburzenia funkcji zwieraczy pęcherza moczowego lub odbytu, co może doprowadzić do problemów z wypróżnianiem się (oddawaniem moczu lub stolca). Istnieje także możliwość wystąpienia zaburzeń erekcji.
U niektórych osób może dochodzić także do niedowładów, zaburzenia czucia lub nawet do paraliżu kończyn dolnych (objawiających się opadaniem stopy), do którego może prowadzić nieleczona przepuklina kręgosłupa.

Leczenie przepukliny kręgosłupa. Co może pomóc obyć się bez operacji?

Jeśli mamy objawy przepukliny kręgosłupa, to w pierwszej kolejności powinniśmy się położyć (by uśmierzyć ból i odciążyć kręgosłup).
Niektórym pomagają ciepłe okłady na bolące miejsca oraz zgięcie stawów biodrowych i kolanowych (należy się ułożyć na płasko, a pod kolana podłożyć np. dużą piłkę, na której kładziemy nogi). Jeśli ból nie minie, należy się skonsultować z:
— lekarzem POZ
— ortopedą
— neurologiem
— fizjoterapeutą
Specjaliści mogą zalecić nam wykonanie prześwietlenia wybranego odcinka kręgosłupa, badań diagnostycznych RTG, a także tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego, dzięki którym można dokładnie ustalić, co nam dolega i w którym miejscu doszło do ewentualnego stanu zapalnego.
Lekarze mogą zdecydować o przepisaniu nam środków przeciwbólowych lub przeciwzapalnych, które można przyjmować albo w tabletkach, albo w postaci iniekcji w pobliżu otworów międzykręgowych (tzw. zastrzyków nadtwardówkowych). Konieczna może być także fizykoterapia polegająca na:
— wykonywaniu odpowiednio dobranego zestawu ćwiczeń wzmacniających mięśnie grzbietu, pośladków i burzcha
— terapii prądem / laseroterapii /terapii ciepłem
— masaży
Warto wyjaśnić, że ewentualną rehabilitację (kinezyterapię / gimnastykę leczniczą) można zacząć dopiero po ustaniu bólu i doraźnych objawów przepukliny kręgosłupa.

Operacyjne leczenie przepukliny kręgosłupa

Kiedy inne metody zawiodą, lekarz może zdecydować o tym, by zastosować chirurgiczne sposoby na walkę z przepukliną, takie jak między innymi:
⦁ MIKRODISCEKTOMIA — zabieg mikrochirurgiczny polegający na usunięciu fragmentu jądra miażdżystego poprzez nacięcie do 3 cm skóry (polecany w przypadku przepukliny kręgosłupa m.in. w odcinku szyjnym lub lędźwiowo-krzyżowym).
Operacje chirurgiczne polecane są tylko w najcięższych przypadkach (około 3 proc. pacjentów). Pozostałym mogą pomóc mniej inwazyjne sposoby leczenia.
W zapobieganiu przepuklinie kręgosłupa może pomóc regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych wzmacniających mięśnie brzucha i pleców, łagodne rozciąganie całego ciała, pływanie, spacerowanie lub nordic walking, a także wyeliminowanie takich czynników zwiększających ryzyko tej choroby jak nadwaga.

Warto pamiętać, że dbanie o utrzymanie prawidłowej masy ciała ma fundamentalne znaczenie także dla naszego kręgosłupa. Każdy dodatkowy kilogram to dodatkowe obciążenie i zwiększenie nacisku na kręgosłup.

Dla przeciętnej dorosłej osoby ważącej 70 kg nacisk na kręgosłup wynosi:

⦁ 25 kg — w pozycji leżącej

⦁ 100 kg — w pozycji stojącej

⦁ 175 kg — w pozycji siedzącej

Długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej może z kolei doprowadzić także do przepukliny przełyku (rozworu przełykowego), która objawia się m.in. zgagą i obijaniem treści żołądkowej oraz bólem w nadbrzuszu.

Dowiedz się więcej:

⦁ Koronawirus atakuje nawet... poniżej pasa. Nietypowe powikłania covid-19 u mężczyzn
⦁ Zrób to dla... jaj i się zbadaj! Zadbaj o jądra i chroń się przed "męskimi" nowotworami [#MOVEMBER]
⦁ Jak rzucić palenie i dlaczego nikotyna powoduje większy wzrost dopaminy niż... seks? (WYJAŚNIAMY)