Trybunał Konstytucyjny opublikował wyrok zaostrzający prawo aborcyjne, a w Polsce ponownie zawrzało. Co jakiś czas wrze również w USA, gdzie ruch pro-life konsekwentnie walczy o delegalizację aborcji. Walkę Amerykanek o legalne przerywanie ciąży pokazuje dokument Netflixa z 2018 roku "Powrót do sprawy Roe: Prawa kobiet w politycznej grze". Mimo że USA i Polskę dzieli ocean, to łączy je upolitycznienie aborcyjnej batalii.
"Powrót do sprawy Roe: Prawa kobiet w politycznej grze" dokumentuje walkę Amerykanów o prawo aborcyjne Fot. Netflix
Reklama.
Fot. Kadr z filmu "Powrót do sprawy Roe: Prawa kobiet w politycznej grze" / Netflix
Fot. Kadr z filmu "Powrót do sprawy Roe: Prawa kobiet w politycznej grze" / Netflix
Fot. Kadr z filmu "Powrót do sprawy Roe: Prawa kobiet w politycznej grze" / Netflix
"Powrót do sprawy Roe: Prawa kobiet w politycznej grze" to amerykański film dokumentalny z 2018 roku o aborcji w USA
Mimo że aborcja w Stanach Zjednoczonych jest legalna za sprawą wyroku Sądu Najwyższego w sprawie Roe v. Wade z 1973 roku, to w poszczególnych stanach USA wciąż toczą się walki o legalne przerywanie ciąży, a ruch pro-life chce obalić decyzję SN
Dlaczego dokument "Powrót do sprawy Roe" warto obejrzeć w Polsce?
– Jestem matką. Uwielbiałam być w ciąży, kocham moje dzieci. Mam czworo wnucząt. Kiedy kobieta zachodzi w ciążę traci część siebie na rzecz kogoś innego. Większość z nas tego chce, bo to jest piękne. Nie każdy tak czuje – mówi na samym początku filmu dokumentalnego "Powrót do sprawy Roe: Prawa kobiet w politycznej grze" Donna Howard z Izby Reprezentantów Teksasu, która z ramienia Partii Demokratycznej walczyła z poprawką ograniczającą aborcję w tym stanie.
– Możemy tu siedzieć w pełni przekonani o swojej racji, że zawsze wiemy najlepiej, co jest dobre dla każdego, ale to nieprawda. Nie ma sensu wracać tutaj za każdym razem i utrudniać sprawę – spychać kobiety do podziemnego światka aborcyjnego. Bo taki właśnie będzie tego skutek. To nie zatrzyma aborcji. Aborcje były od zawsze. Kobiety zawsze miały aborcje i zawsze będą ich poszukiwać. Jeśli chcecie zatrzymać aborcje, to pomóżcie mi zapobiec niechcianym ciążom – dodaje stanowczo, nie kryje łez.
Takich ważnych głosów jest w filmie Netflixa z 2018 roku znacznie więcej. Nie tylko zwolenników aborcji, ale i jej przeciwników.
"Powrót do sprawy Roe" oferuje bowiem dwugłos i pokazuje perspektywę obu ruchów: pro-choice i pro-life. Twórcy dokumentu Ricki Stern i Anne Sundberg starają się być apolityczni, ale nie sposób oprzeć się wrażeniu, że osobiście popierają ten pierwszy. I mimo że opowiadają tylko o walce o aborcję w USA, to ich film dokumentalny powinno obejrzeć się również w Polsce. Zwłaszcza teraz.
Roe kontra Wade
Cel amerykańskich aktywistów anti-choice jest jeden: Roe v. Vade (czyli Roe przeciwko Wade), decyzja Sądu Najwyższego z początku lat 70., która zaostrzyła debatę wokół aborcji w USA.
W 1969 roku 21-letnia Norma McCorvey z Teksasu była w trzeciej ciąży. Jej pierwsze dziecko wychowywała jej matka, drugie oddała do adopcji. McCorvey chciała dokonać aborcji, ale w Teksasie przerwanie ciąży było legalne tylko w przypadku, gdy zagrożone jej życie matki. Najpierw skłamała, że została zgwałcona (co zgodnie z teksańskim prawem nic nie dało), potem próbowała usunąć ciążę nielegalnie, ale "podziemna" klinika została zamknięta przez policję.
Zdesperowana McCorvey postanowiła iść do sądu. Pod pseudonimem Jane Roe i z pomocą prawniczek Lindy Coffee i Sarah Weddington wniosła pozew, w którym twierdziła, że prawo aborcyjne w Teksasie jest niezgodne z amerykańską konstytucją. Tym samym oskarżyła prokuratura okręgowego z Dallas Henry'ego Wade'a (stąd nazwa: Roe v. Wade).
Kiedy sąd okręgowy w Teksasie odrzucił pozew Roe, ta zwróciła się do Sądu Najwyższego w USA. – Władze Teksasu zmuszają mnie do urodzenia dziecka – mówiła. O sprawie Roe przeciwko Wade zrobiło się głośno w całych Stanach Zjednoczonych. I mimo że przed zakończeniem procesu Norma zdążyła urodzić dziecko (oddała je do adopcji, a potem dołączyła do ruchu pro-life, z czego przed śmiercią w 2017 roku się wycofała), to Amerykanki będą jej wdzięczne już zawsze.
Roe v. Wade było bowiem przełomem dla praw amerykańskich kobiet. W 1973 roku Sąd Najwyższy (głosami siedmioma do dwóch) obalił prawo antyaborcyjne w Teksasie i w każdym innym stanie. Tym samym aborcja stała się legalna na całym terytorium USA i przez cały okres ciąży.
Paradoksalnie Roe v. Wade było jednak dopiero początkiem walki. Decyzja sędziów zaktywizowała przeciwników przerywania ciąży w całym kraju, otworzyła też furtkę do lokalnych batalii – zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego każdy stan mógł ograniczyć prawo do aborcji w drugim i trzecim trymestrze.
"Powrót do sprawy Roe" te lokalne batalie ukazuje – jak chociażby tę we wspomnianym już Teksasie, w którym jak lwica walczyła Donna Howard. Twórcy dokumentu podają twarde dane: od 2010 roku (do roku 2018, w którym film miał premierę) w USA wprowadzono 300 aborcyjnych restrykcji.
Lokalnie walka o aborcję wciąż więc trwa, jednak gra nie toczy się wcale o poszczególne stany. Aktywiści ruchu pro-life, którzy wypowiadają się w dokumencie Netflixa, nie ukrywają bowiem, że ich celem jest Roe v. Wade – delegalizacja aborcji w całych Stanach Zjednoczonych.
– Od samego początku stawialiśmy sprawę jasno: priorytetem legislacyjnym musi być całkowite zaprzestanie aborcji. Musi to być coś, co ukazuje prawdę o aborcji i przybliży nas do obalenia decyzji Sądu Najwyższego w sprawie Roe v. Wade – mówi jeden z nich, Teksańczyk.
Dlaczego amerykański film dokumentalny o aborcji w USA warto obejrzeć w Polsce? Klimat dla "Powrotu do sprawy Roe" jest teraz (niestety) "dogodny".
27 stycznia Trybunał Konstytucyjny opublikował w Dzienniku Ustaw wyrok, który delegalizuje aborcję w przypadku nieodwracalnego i śmiertelnego uszkodzenia płodu. Przerwanie ciąży jest więc obecnie w Polsce legalne tylko w przypadku gwałtu oraz zagrożenia życia kobiety – mimo że jesienią Polacy głośno wyrażali swój sprzeciw na ulicach miast i miasteczek (i nie składają broni).
"Powrót do sprawy Roe: Prawa kobiet w politycznej grze" udowadnia, że aborcja to teraz kwestia stricte polityczna, jak w tytule. W USA to stały przedmiot sporów między Partią Demokratyczną (pro-choice) i Partią Republikańską (pro-life).
Nikogo nie obchodzą osobiste historie kobiet, nikt nie traktuje już aborcji jako medycznego zabiegu – aborcja to amunicja polityków. Polityków, którzy w amerykańskich instytucjach stanowych wciąż są w większości mężczyznami.
To samo dzieje się w wielu innych krajach, w tym w Polsce. Aborcją zajmują się politycy i kościelni hierarchowie, starsi mężczyźni, ludzie, których prawo aborcyjne wcale nie dotyczy. Nikt nie słucha kobiet, nawet jeśli miliony Polek wyjdą z okrzykiem *wypier*****" i zablokują ulice Warszawy. "To już nie wasza sprawa" – mówią nam legislatorzy.
Ale, jak pyta jedna z osób występujących w dokumencie Netflixa, "jeśli nie masz kontroli nad swoim własnym ciałem, to nad czym w ogóle masz kontrolę?". Nierówna walka o kontrolę nad własnym ciałem trwa więc nadal – i w USA, i nad Wisłą.
