"Mamy dość". Czy sprzeciw wobec rozluźnienia norm obyczajowych zapowiada nadchodzącą obyczajową rewolucję?

– Społeczeństwo dzieli się na małe "plemiona", grupy zainteresowań. Wszyscy nagle domagają się takiego samego prawa dla swoich poglądów. Każdy chce mieć swoje krzesełko na karuzeli. Ale przeciętny odbiorca ma dość tego przekrzykiwania się – ocenia Łukasz Mazurkiewicz, socjolog specjalizujący się w badaniach rynku. – Marzymy o tym, żeby się od tego odciąć.

– Jedni walczyli o prawa człowieka, inni robią z tego terror obyczajowy – przyznaje prof. Krzysztof Wielecki, socjolog z APS. – W Oświeceniu sprawy zaszły tak daleko, że w wielu środowiskach na przykład nie wypadało nie mieć kochanki. Znane są przykłady osób, które utrzymywały takie fikcyjne relacje, by zaistnieć. Dziś, podobnie. Nie słyszałem, żeby ktoś publicznie chełpił się tym, że żyje w cnocie, albo jest wierny w małżeństwie – przekonuje i dodaje, że jego zdaniem nadchodzi jednak zmiana.

– Nie od dziś słyszymy narzekania, że obyczaje już zupełnie upadły. Ale, jak pokazuje historia, cywilizacja odbija się od płotu do płotu. Kiedyś, gdy mieliśmy do czynienia z twardymi regułami, trzeba je było przełamywać. Teraz, gdy już zupełnie wszystko wolno, wiele osób ponownie szuka jakichś stałych punktów – mówi socjolog.

– Moi studenci nie mówią tego wprost, ale w ankietach podsumowujących zajęcia piszą czasem, że potrzebują w życiu czegoś stałego, pewnego, chcą żeby ich życie miało sens – mówi prof. Wielecki i zauważa, że zwrot ku tradycyjnym wartościom objawia się też w dużo prostszych rzeczach, takich jak powrót do teatru, czytania książek. – Młodzi zaczynają tęsknić za gorsetami, które kiedyś krępowały ich rówieśników. Bo obyczajowe i kulturowe normy nie tylko ograniczają, ale także dają orientację.

Łukasz Mazurkiewicz widzi w tym póki co raczej równoważenie się grup społecznych. – Jeśli któreś z "plemion" za bardzo się rozpycha, zaraz pojawiają się następne, które sprowadzają je do parteru. To naturalny mechanizm – mówi.

Prof. Krzysztof Wielecki sięga jednak nieco dalej. – Żyjemy w czasach totalnego kryzysu. Nie tylko ekonomicznego, ale też wartości. I nic nie wskazuje na to, że będzie się polepszało. W takich czasach ludzie tracą orientację. Jedni wariują ponad wszelkie granice, inni potrzebują przytrzymać się czegoś pewnego – mówi. – Myślę, że będziemy się radykalizować, ale z rzeczywistości totalnej wolności nie przeskoczymy nagle na drugą stronę barykady. Być może stanie się coś ciekawszego, niż do tej pory. Być może, człowiek dotknąwszy absolutnej wolności z jednej strony i konserwatywnych ograniczeń z drugiej, zacznie mądrze budować sobie trwały światopogląd.