Ameryka drugą Polską? Teraz tu kobiety boją się o swoje prawa. "To jest dopiero początek"

Pewnie niejednemu Polakowi trudno byłoby kiedyś to sobie wyobrazić. Stany Zjednoczone – kolebka wolności, demokracji, gdzie aborcja jest legalna od lat 70., a przepisy jej dotyczące należą do najbardziej liberalnych na świecie – nagle w XXI wieku stają się krajem, w którym kobiety boją się o swoje prawa?

Tymczasem to dzieje się na naszych oczach. Gdy w Polsce żyjemy sprawą ograniczania praw kobiet, gdy Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok ws. aborcji, a do Sejmu trafił projekt ustawy jeszcze bardziej zaostrzający przepisy, Amerykanki mają swoją "wojnę", która rozgrzewa opinię publiczną do czerwoności.

Żyją nią politycy, media, instytuty badawcze, organizacje praw człowieka, internet. Wszyscy patrzą na Sąd Najwyższy, który 1 grudnia zaczął debatę ws. aborcji, a jego wyrok radykalnie może zmienić wszystko. Dla Ameryki i praw kobiet może to być prawdziwa, pokoleniowa, rewolucja. Niczym w Polsce, choć w innym stopniu i zakresie, i przy zupełnie innej sytuacji

Sąd Najwyższy debatuje ws. aborcji

– To byłaby tragedia dla milionów kobiet i spełnienie naszych największych koszmarów – mówiła mediom jedna z działaczek, która w środę protestowała przed gmachem sądu. Debata przyciągnęła setki i przeciwników, i zwolenników aborcji.

Odzew w Polsce

Ekspert tłumaczy, że z całą pewnością Donald Trump miał w tym swój udział, mianując do SN konserwatywnych sędziów, żeby zadowolić chrześcijan ewangelikalnych, którzy są przeciwnikami aborcji. – Radykalizacja następuje ze względu na to, jak skonstruowany jest teraz Sąd Najwyższy, który jednocześnie jest amerykańskim Trybunałem Konstytucyjnym – komentuje.

Czy w kwestii aborcji USA stają się drugą Polską? – W jakimś sensie tak, choć kontekst polityczny jest zupełnie inny. Trudno powiedzieć, że sędziowie w USA byli nominowani wbrew prawu, co z kolei możemy powiedzieć w przypadku członków Trybunału Konstytucyjnego w Polsce. I w Polsce, i w USA mamy polityczną mniejszość, która z powodów światopoglądowych dąży do zakazu aborcji i znalazła się w takiej sytuacji, że udało jej się swoje oczekiwania przełożyć na realny nacisk polityczny. Tylko ten nacisk w obu krajach zafunkcjonował trochę inaczej, choć w pewnym sensie jest to podobny mechanizm – zauważa dr Basiuk.

Odzew w Polsce na pewno widać. "Na jego podstawie w Stanach Zjednoczonych zabito ok. 63 miliony dzieci nienarodzonych. Nareszcie jest szansa na zatrzymanie tego okrucieństwa" – zareagowało Radio Maryja na prawo, którym właśnie zajmuje się Sąd Najwyższy.

Stany zaostrzają prawo aborcyjne

Mówiąc w dużym skrócie, aborcja jest w USA legalna dzięki sprawie Roe vs. Wade z 1973 roku i potwierdzona wyrokiem w sprawie Planned Parenthood vs. Casey z 1992 roku.

W praktyce kobieta ma prawo do aborcji przed osiągnięciem przez płód zdolności do samodzielnego przeżycia, czyli do ok. 24. tygodnia ciąży. Stany mają możliwość wprowadzenia ograniczeń dotyczących aborcji w drugim i trzecim trymestrze.

1 września najsurowsze prawo antyaborcyjne w USA weszło w życie w Teksasie – zakazując przeprowadzenia aborcji po wykryciu bicia serca płodu, czyli po ok. 6 tygodniu.

Niedługo potem podobny projekt przedstawił gubernator Florydy. Z kolei na początku listopada Ohio "przebiło" restrykcyjne prawo w Teksasie – proponując całkowity zakaz aborcji. Wszędzie kobiety walczą o swoje prawa.

Sprawy trafiają do Sądu Najwyższego. Na wniosek administracji Joe Bidena SN zajął się m.in. aborcją w Teksasie. Obecna debata dotyczy prawa w stanie Mississippi, które ogranicza możliwość usunięcia ciąży po 15. tygodniu. Stanowe władze już w 2018 roku próbowały je wprowadzić, ale sądy odrzucały ten pomysł. W maju zwróciły się z tym do Sądu Najwyższego. Sprawa znana jest Dobbs vs. Jackson Women's Health Organization.

Konserwatywny Sąd Najwyższy

– Takie rzeczy działy się w USA, to nie jest nowa rzecz. W Polsce może mamy trochę wyidealizowany, hollywoodzki obraz USA, głównie dotyczący osób z wyższej klasy średniej, lepiej wykształconych, mieszkających na wschodnim lub i zachodnim wybrzeżu, rzadziej w środku kraju. Z tego przekazu nie znamy pewnych obszarów USA, które są silne politycznie. Poza tym to bardzo religijny kraj. Bardzo dużo ludzi regularnie chodzi do kościoła, wierzy w Boga. W Teksasie od lat toczy się spór, czy można nauczać kreacjonizmu w szkołach. Niektóre "kuratoria" zakazują nauczania teorii ewolucji z powodów religijnych. To trwa od kilkudziesięciu lat – zaznacza Tomasz Basiuk.

– Do tej pory tego typu legislacja dotycząca aborcji w konserwatywnych stanach była blokowana wyrokiem z 1973 roku. Od razu było wiadomo, że takie prawa będą uznane przez SN za niekonstytucyjne. Jednak to się zmieniło ze względu na zmianę składu SN. Na przykład po śmierci sędzi Ginsberg – dodaje.

Dzięki decyzjom Donalda Trumpa 9-osobowy Sąd Najwyższy jest zdominowany przez konserwatystów (6:3) i raczej nikt nie ma złudzeń, jak może się to zakończyć. Wczorajszy dzień pokazał, jak potężne emocje wywołuje ta sprawa i czym w najbliższych miesiącach będzie żyła Ameryka.

Dodaje: – Druga możliwość, która poważnie brana jest pod uwagę, jest taka, że Sąd Najwyższy może zdecydować, że konstytucja nie gwarantuje prawa do prywatności w stopniu obejmującym samodzielne decydowanie o dokonaniu aborcji. Skłania się ku temu część sędziów, tak wynika z tego, co mówią na sali sądowej. To wydaje się coraz bardziej prawdopodobne, choć oczywiście nie wiemy, jak to się skończy.