Trudno się na to patrzy, ale trzeba. "Cienie pod powiekami" to miażdżąca opowieść o dzieciach wojny

Głównie dlatego, że opis filmu sugeruje, że jest to raczej produkcja o operacji Kartagina, czyli brytyjskiego nalotu z 1945 roku. Celem ataku była siedziba Gestapo, w której przetrzymywani i torturowani byli członkowie duńskiego ruchu oporu, jednak kilka samolotów przez pomyłkę skierowało bomby na pobliską szkołę. Zginęło 86 uczniów i 18 dorosłych pracowników.

Kamera reżysera Ole Bordenala nie skupia się jednak na aspektach historycznych, logistycznych i technicznych. To film człowieka. O człowieku, emocjach i doświadczeniu wojny, które łamie życie.

Do tego dochodzi specyficzny północny chłód i rzetelność prowadzenia narracji, kadry, w których gra każdy szczegół i młodzi aktorzy, którzy zwalają z nóg. Po tym filmie zrozumiałam komentarz jednego internauty, że "duńska produkcja, więc bierze w ciemno".

Chyba też zacznę "brać w ciemno", pomimo tego, że emocjonalnie film Bordenala rozbił mnie na kawałki.

Na pewno dawno nie widziałam tak mocnych postaci dziecięcych, a kontekst sprawił, że trudno było mi się pozbierać po konfrontacji ze wzrokiem człowieka, któremu odebrano szansę na normalne dorastanie, beztroską zabawę i na przyszłość. To wokół nich kręci się fabuła – tych, którzy o życiu jeszcze niewiele wiedzą, jeszcze nie zdążyli go zasmakować, a już może być im odebrane. Oto Eva, Rigmor i Henry, których codziennością jest śmierć i przemoc.

Pozwolę sobie na mały spoiler, trudno bowiem napisać mi o tym filmie, nie ujawniając sceny, która doprowadziła mnie na skraj wytrzymałości. Henry jest kochanym chłopcem, pewnego dnia widzi jednak coś, co sprawia, że boi się poruszać pod gołym niebem i traci zdolność mówienia.

Można sobie wyobrazić, przez co przechodzi, skoro całkowicie traci głos. Mama nie wie, co się wydarzyło, więc zabiera swoje dziecko do lekarza, a ten próbuje "uleczyć" Henry'ego metodą szokową: krzyczy na niego, ostro ściska za ramię i wymaga, żeby ten się odezwał.

Dziecko zaczyna się jąkać, wydaje jakieś bulgoczące dźwięki, bardzo próbuje powiedzieć, co zobaczyło, łzy płyną mu po policzkach. Okropny obraz traumy i wojennego zniszczenia. Rodzice robią wszystko, by najmłodsi żyli w poczuciu, że nic się nie dzieje, że życie toczy się dalej, ale okazuje się, że to niemożliwe.

Wojna jest jak haust powietrza, który raz nabrany w usta rozchodzi się po ciele. Ciała ludzi, którzy żyją w wojnie, stają się wojenne. Jak ciało Henry'ego, a potem ciało Evy, która czeka przed sklepem na mamę i widzi, jak inne ciało opada na chodnik. Ciała muszą nauczyć się funkcjonować po wojennemu, schylić się, gdy trzeba i zbiec do schronu, gdy rozbrzmiewa syrena.

A potem spadają bomby. I możesz przeżyć albo umrzeć. Możesz być Evą albo Rigmor, a decyduje o tym jedynie przypadek. Co jednak najgorsze jest w "Cieniach pod powiekami", to nie ten wniosek o przypadkowości, nie beznadziejna śmierć i bezsensowna przemoc, która spada na niewinnych. Najgorsze w tym filmie jest spojrzenie dzieci. Ich oczy ciężkie od łez, ich oczekiwanie i pytanie, które krąży jak cień pod powiekami: Dlaczego? Te cienie zostają tam na bardzo długo. Nieraz na zawsze.

Jak pomyślałam, że przecież Henry czy Greta, to teraz Sasza i Elena, to dosłownie ścierpła mi dusza. I ciało.