W poniedziałek o godz. 20:00 Andrzej Duda wygłosił orędzie, w którym poinformował, że misję utworzenia nowego rządu otrzyma Mateusz Morawiecki. Z kolei Marek Sawicki z Polskiego Stronnictwa Ludowego ma zostać marszałkiem seniorem. Więcej na ten temat piszemy tutaj. PiS nie ma jednak wystarczającej ilości mandatów, a jedynie 194.

Kto i kiedy tworzy nowy rząd po wyborach?

Przypomnijmy: w naszym kraju to prezydent ma obowiązki związane z realizowaniem władzy wykonawczej. Są to:

• desygnowanie i powoływanie Prezesa Rady Ministrów,
• przyjmowanie dymisji Rady Ministrów i powierzanie jej tymczasowego pełnienia obowiązków,
• odwoływanie ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności.

Dokładnie wyjaśnia to polska Konstytucja. I tak w myśl art. 154 głowa państwa desygnuje premiera.

"Jest to zazwyczaj osoba wskazana przez większość parlamentarną. Desygnowany prezes Rady Ministrów proponuje prezydentowi skład Rady Ministrów. Następnie prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów i pozostałych członków rządu w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów" – wyjaśnia Kancelarii Prezydenta.

Następnie premier, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez prezydenta, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (tzw. exposé) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania.

Jaką większością uchwala się nowy rząd?

W tym czasie odbywa się bardzo ważne głosowanie. Chodzi o to, aby uchwalić wotum zaufania, niezbędne jest osiągnięcie bezwzględnej większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Nie musi się jednak udać uchwalenie nowego rządu taką drogą. Co w taki przypadku mówi polskie prawo, a dokładnie Konstytucja?

W przypadku niepowołania rządu lub nieudzielenia mu wotum zaufania w wyżej opisanym trybie, Sejm wybiera prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków rządu spośród kandydatów zgłoszonych przez posłów.

W taki wariancie wybór dokonywany jest bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Potem prezydent powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

Może się jednak zdarzyć, że nie uda się powołanie rządu w taki sposób. Wówczas na mocy art. 155 Konstytucji prezydent w ciągu 14 dni powołuje prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków rządu oraz odbiera od nich przysięgę.

Wtedy Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania rządu przez prezydenta udziela mu wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Ostatecznie prezydent może zarządzić nawet nowe wybory

W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania także i w tym trybie prezydent skraca kadencję Sejmu (co pociąga za sobą automatyczne skrócenie kadencji Senatu) i zarządza wybory do Sejmu i Senatu.

Dodajmy jeszcze przyjmowanie dymisji rządu oraz powierzanie jej dalszego sprawowania obowiązków stanowi również prerogatywę prezydenta.

Przywołajmy jeszcze dokładnie ten przepis. I tak w świetle art. 162 Konstytucji premier składa dymisję rządu:

• na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu,
• w razie nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla rządu,
• w przypadku wyrażenia rządowi wotum nieufności,
• w razie rezygnacji premiera rządu (tylko w tym przypadku prezydent może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów).

Co więcej, prezydent przyjmując dymisję rządu, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.

Warto też przypomnieć, że zgodnie z art. 159 polskiej Konstytucji, Sejm może wyrazić wotum nieufności dla ministra. "W przypadku uzyskania większości głosów ustawowej liczby posłów, prezydent odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności" –brzmi ten artykuł.

Ponadto na wniosek premiera prezydent dokonuje zmian w składzie rządzie. To z kolei wynika art. 161 Konstytucji.