Luksus, lukier i kicz. Czy polski serial musi pokazywać nieistniejącą rzeczywistość?

“Tak kłamią w polskich serialach” – pisał w czwartek “Fakt”, zestawiając kadry ze znanych telewizyjnych produkcji ze zdjęciami prawdziwych polskich szpitali i komisariatów.

Telewizyjna bajka
Niezależnie od dramatycznego tonu takiej opinii, trudno się z nią nie zgodzić. Każdy, kto ogląda polskie seriale dobrze wie, jak bardzo większość z nich odbiega od życiowych realiów “przeciętnego Kowalskiego”. – Okłamujemy się na własne życzenie – mówi krytyk filmowy Wiesław Kot. – Lubimy oglądać te tureckie marmury, szklane tafle, gustownie urządzone mieszkania pełne antyków, te prześwietlone kadry i nasycone kolory oraz zawsze uczesane bohaterki i ogolonych aktorów – mówi.

– W tych serialach nikt nie mów językiem potocznym, tylko jakiegoś rodzaju hiperpoprawną, urzędniczą polszczyzną. To zupełnie sztuczny język – dodaje filmowy krytyk. – Siadając przed telewizorem chcemy oderwać się od problemów prozy życia, od braku pieniędzy czy nudnej pracy. Wolimy śledzić błahe w gruncie rzeczy problemy uczuciowe, historie o miłości i zdradzie – dodaje medioznawca i bloger naTemat Damian Muszyński.

Ciasna klitka Stefana Karwowskiego
Zastanawiając się nad tym, czy jesteśmy skazani na oglądanie w serialach świata, w którym w szpitalach nie ma kolejek, policjanci są mili i usłużni, nikt nie przeklina i wszyscy zawsze świetnie wyglądają, warto rzucić okiem kilka dekad wstecz.

Muszyński dorzuca do tego “Alternatywy 4”, które niczym w soczewce pokazywały siermięgę PRL w latach osiemdziesiątych. Innym przykładem może być serial “Daleko od szosy”, w którym śledzimy drogę chłopaka ze wsi do wielkiego miasta. – Rodzinne gospodarstwo głównego bohatera, baza transportowa, w której pracuje i klitka na strychu, gdzie mieszka, były oddane bardzo werystycznie – zauważa Kot. Podkreśla jednocześnie, że niewielkie rozwarstwienie społeczne czasów PRL ułatwiało filmowcom tworzenie bohaterów i realiów, z którymi wszyscy mogli się identyfikować.

Dziś nikt nie chce oglądać losów Kowalskiego. Interesujące są tylko elity.
– Odsiani przez kapitalistyczną wirówkę na margines chcą podglądać w serialach życie wyższych sfer. Podobnie było przed wojną, gdy kucharki czytały “Trędowatą” Mniszchówny, aby zerknąć za kulisy “wielkiego świata” – mówi Kot.

Śladami “Kiepskich” i “Pitbulla”
Czy dzisiejsza tendencja do pokazywania w serialach wyidealizowanych obrazków z życia nieistniejących ludzi jest nieodwracalna? Doświadczenie pokazuje, że niektórzy starają się iść pod prąd. W Polsce w stronę większego realizmu poszli m.in. twórcy bardzo popularnego “Świata według Kiepskich” czy “Pitbulla”, udowadniając, że (przy wszystkich różnicach między obiema produkcjami) bieda, siermięga, absolutnie potoczny język i wszelkie inne odniesienia do realiów życia “zwykłego obywatela” mogą stanowić o sile, a nie słabości produkcji.

Czy takich seriali będzie więcej? Możliwe. Łódzka Fundacja The Strawberry przy współpracy z młodymi filmowcami właśnie rozpoczyna prace nad miniserialem zatytułowanym "Migawki". – Chcemy pokazać Łódź prawdziwą, ale z pewną dozą artyzmu. Odnaleźć tutaj nową jakość, tak jak kilka lat temu udało się to Davidowi Lynchowi – mówiła w wywiadzie dla portalu MojeMiasto.pl Magdalena Bryk z Fundacji The Strawberry.

Choć szczegóły fabuły nie są jeszcze znane, pomysłodawcy produkcji podkreślają, że zależy im, by “pokazać nasze miasto takim, jakie jest naprawdę”. Nietrudno domyślić się, że taka wizja będzie dość odległa od tego, co zobaczyć możemy obecnie np. w serialu "Komisarz Alex", w którym dominują piękne, jasne kadry i eleganckie widoczki Piotrkowskiej lub Manufaktury.

Za granicą można
"Migawki", powstające za skromne środki i niemal “własnymi siłami”, mają być dystrybuowane w internecie. Są bez szans w starciu z mainstreamowymi hitami z telewizji. Czy seriale, które stronią od przedstawiania upudrowanej i ulukrowanej rzeczywistości naszego kraju, są skazane na taki los?

Czy inicjatywy podobne do łódzkiej “Migawki” mają szansę trafić do szerszego grona odbiorców? Trudno powiedzieć. Moi rozmówcy podkreślają, że jak na razie “prawdziwego życia” Polacy poszukują przede wszystkim w fabularyzowanych programach typu “Trudne sprawy” i “Dlaczego ja?”. A przecież można inaczej.